Haloperidol, Haloperidolum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o haloperidolu
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1960
- Substancje aktywne
-
dekanian haloperydolu, haloperydol
- Działanie haloperidolu
-
przeciwpsychotyczne (neuroleptyczne) (leczenie schozofrenii i psychoz), uspokajające
- Postacie haloperidolu
-
krople, roztwór do wstrzykiwań, tabletki
- Układy narządowe
-
układ nerwowy i narządy zmysłów
- Specjalności medyczne
-
Neurologia, Neurologia dziecięca, Psychiatria, Psychiatria dzieci i młodzieży
- Rys historyczny haloperidolu
-
Haloperidol to pierwsza użyta klinicznie pochodna butyrofenonu.
Został zsyntetyzowany 11 lutego 1958 r przez Paula Janssena w Janssen Pharmaceutica w Belgi. Po badaniach na zwierzętach i badaniach klinicznych został wprowadzony na rynek.
- Wzór sumaryczny haloperidolu
-
C21H23CIFNO2
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające haloperidol
- Wskazania do stosowania haloperidolu
- Dawkowanie haloperidolu
- Przeciwskazania do stosowania haloperidolu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania haloperidolu
- Przeciwwskazania haloperidolu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje haloperidolu z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje haloperidolu z alkoholem
- Wpływ haloperidolu na prowadzenie pojazdów
- Wpływ haloperidolu na ciążę
- Wpływ haloperidolu na laktację
- Wpływ haloperidolu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania haloperidolu
- Mechanizm działania haloperidolu
- Wchłanianie haloperidolu
- Dystrybucja haloperidolu
- Metabolizm haloperidolu
- Wydalanie haloperidolu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające haloperidol
Wskazania do stosowania haloperidolu
Haloperidol należy do grupy leków neuroleptycznych, pochodnych butyrofenonu. Ma działanie silnie przeciwpsychotyczne i uspokajające.
Haloperidol stosowany jest w leczeniu schizofrenii (zarówno w leczeniu objawów jak i w zapobieganiu ich nawrotowi), w psychozach paranoidalnych, w manii i hipomanii, w zaburzeniach zachowania takich jak agresja, nadmierna ruchliwość i skłonność do samouszkodzeń (zarówno u pacjentów upośledzonych umysłowo jak i pacjentów z organicznym z uszkodzeniem mózgu), w leczeniu niepokoju i pobudzenia (u osób w podeszłym wieku w demencji i chorobie Alzheimera), w zespole Gillesa de la Tourette'a (zespół tików ruchowych i głosowych, w leczeniu czkawki.
Haloperidol stosowany jest również w leczeniu choroby Huntingtona (o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym) oraz w leczeniu i zapobieganiu nudnościom i wymiotom pooperacyjnym.
Dawkowanie haloperidolu
Haloperidol stosuje się doustnie lub domięśniowo.
Stosowana dawka zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących oraz reakcji pacjenta na leki neuroleptyczne stosowane wcześniej.
Pacjenci w podeszłym wieku lub pacjenci, u których wystąpiły działania niepożądane po zastosowaniu innych leków neuroleptycznych wymagają dawek mniejszych niż standardowe.
Podanie doustne:
U osób dorosłych, w przypadku objawów umiarkowanych, początkowa dawka dobowa wynosi od 3 do 9 mg (w dawkach podzielonych). W przypadku nasilonych objawów lub gdy pacjent słabo reaguje na lek lekarz może zwiększyć dawkę nawet do 15 mg na dobę.
Podczas leczenia podtrzymującego zwykle stosowana dawka wynosi od 5 do 10 mg na dobę. Jednak w leczeniu niepokoju i pobudzenia u osób w podeszłym wieku może być ona zwiększona nawet do 30 mg na dobę.
U dzieci haloperidol stosujemy w zależności od masy ciała 2 razy dziennie, rano i wieczorem. Nie zaleca się przekraczać dawki 10 mg na dobę.
Haloperidolu nie stosujemy u dzieci w wieku poniżej 3 lat.
Podanie domięśniowe:
Haloperidol do stosowania domięśniowego jest podawany przez lekarza lub pielęgniarkę w postaci wstrzyknięć w mięsień.
U osób dorosłych dawka początkowa wynosi od 1 do 5 mg. Pacjent może otrzymywać dawki dodatkowe (zazwyczaj w odstępach od 1 do 4 godzin) jednak nie więcej niż 20 mg haloperidolu na dobę.
U osób w wieku podeszłym leczenie zazwyczaj zaczyna się od połowy najmniejszej dawki dla dorosłych. Pacjent nie powinien otrzymać więcej niż 5 mg haloperidolu na dobę (chyba, że lekarz zadecyduje inaczej).
Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa podawania haloperidolu w podaniu domięśniowym u dzieci i młodzieży nie stosuje się wstrzyknięć u osób poniżej 18 roku życia.
Przeciwskazania do stosowania haloperidolu
Przeciwwskazaniem do stosowania haloperidolu są: stany śpiączkowe, zahamowanie czynności ośrodkowego układu nerwowego, uszkodzenie zwojów podstawy mózgu, choroba Parkinsona, otępienie z ciałami Lewy'ego, postępujące porażenie nadjądrowe.
Nie należy również stosować haloperidolu u pacjentów z zaburzeniami pracy serca takimi jak: niedawno przebyty zawał serca, niewyrównana niewydolność serca, arytmia, bradykardia, blok serca II i III stopnia, niewyrównana hipokalemia (zbyt niski poziom potasu, poniżej 2,5 mmol/l), stwierdzone wydłużenie odstępu QTc lub wrodzony zespół wydłużonego QT oraz przyjmujących leki wydłużające odstęp QT.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania haloperidolu
Przed rozpoczęciem leczenia haloperidolem u wszystkich pacjentów zaleca się przeprowadzenie badania EKG (ze względu na możliwość wydłużenia odcinka QT).
U pacjentów w podeszłym wieku lub osób, u których wystąpiły działania niepożądane po zastosowaniu neuroleptyków leczenie należy rozpocząć od połowy dawki zwykle stosowanej u osób dorosłych.
U pacjentów w podeszłym wieku, którzy cierpią na otępienie i stosują leki przeciwpsychotyczne odnotowano zwiększenie częstości zgonów i udarów.
Szczególną ostrożność należy zachować również u osób, u których występuje spowolnione bicie serca, choroba serca lub ktoś z bliskich zmarł nagle na serce, niskie ciśnienie krwi, zawroty głowy po zmianie pozycji z leżącej na siedzącą lub z siedzącej na stojącą, lub u których odnotowano kiedykolwiek wylew krwi do mózgu, a także u osób, u których kiedykolwiek występowały drgawki, padaczka, problemy z nerkami, wątrobą lub tarczycą, wysokie stężenie prolaktyny lub nowotwór, zakrzepy krwi, depresja lub afektywna choroba dwubiegunowa.
Przeciwwskazania haloperidolu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Haloperidolu nie należy łączyć z wieloma lekami stosowanymi w terapii:
- zaburzeń rytmu pracy serca np. amiodaron, dofenynid, dronedaron, dyzopiramid, dronedaron, ibutylid, chinidyna, satolol;
- depresji np. cytalopram, escytalopram;
- psychoz np. flufenazyna, lewomepromazyna, perfenazyna, pimozyd, prochlorperazyna; promazyna, sertindol, tiorydazyna, trifluoperazyna, trifluopromazyna oraz zyprazydon;
- zakażeń bakteryjnych np. azytromycyna, klarytromycyna, erytromycyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna, telitromycyna;
- zakażeń grzybiczych np. pentamidyna;
- malarii np. halofantryna;
- nudności i wymiotów np. dolasetron;
- nowotworów np. toremifen, wandetanib.
W przypadku przyjmowania leku beprydyl (lek na ból w klatce piersiowej lub niskie ciśnienie krwi) lub metadonu (lek przeciwbólowy stosowany również w terapii uzależnień) należy poinformować lekarza.
Interakcje haloperidolu z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Dopamina (Dopamine) | agoniści receptorów dopaminowych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Pirybedyl (Piribedil) | agoniści receptorów dopaminowych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Rysperydon (Risperidone) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bupropion (Bupropion) | NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Panobinostat (Panobinostat) | inne leki przeciwnowotworowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Promazyna (Promazine) | neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Chlorpromazyna (Chlorpromazine) | neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tyzanidyna (Tizanidine) | agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Guanfacyna (Guanfacine) | agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Propranolol (Propranolol) | antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Hydroksyzyna (Hydroxyzine) | antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tolterodyna (Tolterodine) | leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Topiramat (Topiramate) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Ranolazyna (Ranolazine) | inne leki nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Solifenacyna (Solifenacin) | leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Pramipeksol (Pramipexole) | agoniści receptorów dopaminowych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Safinamid (Safinamide) | IMAO - inhibitory monoaminooksydazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Wemurafenib (Vemurafenib) | inhibitory kinazy białkowej |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Apomorfina (Apomorphine) | agoniści receptorów dopaminowych |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Degareliks (Degarelix) | inne leki przeciwnowotworowe |
Klarytromycyna (Clarithromycin) | antybiotyki makrolidowe - makrolidy |
Norfloksacyna (Norfloxacin) | fluorochinolony |
Sotalol (Sotalol) | antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych |
Telitromycyna (Telithromycin) | antybiotyki makrolidowe - makrolidy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klozapina (Clozapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Droperydol (Droperidol) | neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Doksepina (Doxepin) | TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Flukonazol (Fluconazole) | przeciwgrzybicze pochodne triazolu |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Asenapina (Asenapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Iwabradyna (Ivabradine) | inne leki nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Klomipramina (Clomipramine) | TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Paroksetyna (Paroxetine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Propafenon (Propafenone) | leki przeciwarytmiczne - klasa I |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tramadol | agoniści receptora opioidowego |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Węglan litu (Lithium carbonate) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Tamoksyfen (Tamoxifen) | SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Paliperydon (Paliperidone) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Zonisamid (Zonisamide) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Prochlorperazyna (Prochlorperazine) | neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Baklofen (Baclofen) | leki zwiotczające mięśnie o działaniu ośrodkowym o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Chlorodiazepoksyd (Chloradiazepoxide) | BZD - benzodiazepiny |
Kwas walproinowy (Valproic acid) | inne leki przeciwpadaczkowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Trazodon (Trazodone) | SARI - selektyne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, dodatkowo blokujące receptor dla serotoniny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Olanzapina (Olanzapine) | neuroleptyki atypowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Bisakodyl (Bisacodyl) | substancje przeczyszczające o działaniu kontaktowym |
Fludrokortyzon (Fludrocortisone) | mineralokortykosteroidy |
Pikosiarczan sodu (Sodium picosulfate) | substancje przeczyszczające o działaniu kontaktowym |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Acemetacyna (Acemetacin) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Indometacyna (Indomethacin) | NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Fluoksetyna (Fluoxetine) | SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Desmopresyna (Desmopressin) | wazopresyna i analogi |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Chlorotalidon (Chlorthalidone) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Furosemid (Furosemide) | leki moczopędne, diuretyk - pętlowe |
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide) | leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne |
Indapamid (Indapamide) | sulfonamidy |
Interakcje haloperidolu z alkoholem
Nie należy łączyć haloperidolu i alkoholu ze względu na ryzyko wystąpienia senności, zaburzeń mowy, osłabienia koncentracji, osłabienia zręczności i koordynacji ruchowej.
Wpływ haloperidolu na prowadzenie pojazdów
Haloperidol może wywoływać senność i zaburzenia koncentracji. W związku z tym zaleca się powstrzymanie od prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych podczas stosowania haloperidolu.
Wpływ haloperidolu na ciążę
Bezpieczeństwo stosowania haloperidolu w ciąży nie zostało określone.
Jeżeli lekarz zadecyduje, że korzyść dla matki przeważa nad zagrożeniem dla płodu powinien on być stosowany w najmniejszych możliwych dawkach a czas leczenia powinien być jak najkrótszy.
U noworodków których matki używały haloperidol w III trymestrze ciąży mogą wystąpić objawy pozapiramidowe, objawy odstawienne, pobudzenie, wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe, drżenie, senność, niewydolność oddechowa i zaburzenia ssania.
Wpływ haloperidolu na laktację
Haloperidol przenika do mleka kobiecego.
U noworodków których matki przyjmowały haloperidol podczas karmienia piersią odnotowano pojedyncze przypadki objawów pozapiramidowych.
Wpływ haloperidolu na płodność
Haloperidol może zmniejszać płodność zarówno u kobiet jak i u mężczyzn (upośledzenie procesu steroidogenezy).
Skutki uboczne
- zaburzenia pozapiramidowe
- pobudzenie
- hiperkineza
- ból głowy
- bezsenność
- zwiększenie masy ciała
- akatyzja
- senność
- suchość w ustach
- wymioty
- wysypka
- zaburzenia widzenia
- zaparcia
- zatrzymanie moczu
- zawroty głowy
- zaburzenia psychiczne
- hipertonia
- hipokineza
- maskowatość twarzy
- dyskinezy późne
- spowolnienie ruchowe
- zaburzenia erekcji
- zmniejszenie masy ciała
- hipotonia (niedociśnienie) ortostatyczna
- nudności
- dystonia
- nadmierne wydzielanie śliny
- depresja
- drżenie
- niedociśnienie tętnicze
- mimowolne skurcze mięśni
- parkinsonizm
- kręcz szyi
- zamazane widzenie
- zmniejszenie libido
- nadwrażliwość na światło
- drgawki
- sztywność mięśniowo-szkieletowa
- objaw koła zębatego
- bezdech
- nadmierne pocenie się
- brak menstruacji
- bolesne miesiączki
- drżenia mięśniowe
- akineza
- stan splątania
- zaburzenia chodu
- pokrzywka
- świąd
- niepokój
- żółtaczka
- tachykardia
- ból piersi
- skurcze mięśni
- nadwrażliwość
- zapalenie wątroby
- hipertermia
- mlekotok
- sedacja
- leukopenia
- dyskomfort w obrębie piersi
- skurcz oskrzeli
- szczękościsk
- zaburzenia ruchowe
- oczopląs
- wydłużenie odstępu QT
- hiperprolaktynemia
- złośliwy zespół neuroleptyczny
- fascykulacje
- agranulocytoza
- leukocytoklastyczne zapalenie naczyń
- zastój żółci
- skurcze dodatkowe
- nagły zgon
- ciężka niewydolność wątroby
- hipotermia
- obrzęk twarzy
- obrzęk krtani
- zespół nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego (SIADH)
- neutropenia
- hipoglikemia
- pancytopenia
- złuszczające zapalenie skóry
- trombocytopenia
- skurcz krtani
- reakcje anafilaktyczne
- priapizm
- migotanie komór
- ginekomastia
- częstoskurcz komorowy
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Podanie domięśniowe: martwica toksyczno-rozpływna naskórka, zespół Stevensa-Johnsona (zagrażające życiu zmiany skórne w postaci rumienia i nadżerek prowadzące do martwicy tkanek), żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
Objawy przedawkowania haloperidolu
W przypadku przedawkowania haloperidolu mogą wystąpić objawy takie jak: ciężkie objawy pozapiramidowe (dystonia - występowanie mimowolnych ruchów, parkinsonizm, akatyzja - zespół objawów polegający na przymusie bycia w ciągłym ruchu), niedociśnienie lub nadciśnienie tętnicze, niedociśnienie o ciężkim przebiegu przypominające wstrząs, stan zobojętnienia psychicznego przechodzący w sen, śpiączka z depresją oddechową, drgawki.
Mechanizm działania haloperidolu
Haloperidol jest silnym antagonistą ośrodkowych i obwodowych receptorów dopaminergicznych. Wiąże się również z receptorami opioidowymi. Wykazuje właściwości cholinergiczne.
Bezpośrednią konsekwencją blokowania sygnałów dopaminergicznych jest zmniejszenie nasilenia omamów i urojeń.
Jednak dokładny mechanizm działania haloperidolu nie jest znany.
Wchłanianie haloperidolu
Haloperidol wchłania się z przewodu pokarmowego dość dobrze (od 44% do 74%) i wchłanianie zależy od różnic osobniczych.
Po podaniu doustnym największe stężenie we krwi osiąga po 3 - 6 godzinach.
Okres półtrwania wynosi od 12 do 37 godzin.
Po podaniu domięśniowym wchłania się w całości, a stężenie maksymalne osiąga po 20-40 minutach.
Dystrybucja haloperidolu
Haloperidol wiąże się z białkami osocza w około 92%.
Haloperidol przenika przez barierę krew-mózg oraz do mleka kobiecego.
Metabolizm haloperidolu
Haloperidol jest metabolizowany w wątrobie gdzie ulega procesom glukoronidacji, redukcji grupy ketonowej i oksydatywnej dealkilacji.
Powstały metabolit ulega sprzężeniu z glicyną. Do końca nie wiadomo czy metabolity haloperidolu przyczyniają się do jego aktywności ale nie można tego wykluczyć.
W metabolizmie haloperidolu biorą udział enzymy CYP3A4 i CYP2D6. Ich hamowanie lub indukcja mogą mieć wpływ na jego metabolizm.
Wydalanie haloperidolu
Okres półtrwania haloperidolu wynosi od 12 go 37 godzin.
Wydala się w około 40% z moczem i 15% z kałem, po wcześniejszym wydzieleniu z żółcią do przewodu pokarmowego.