Wirus Borna pojawił się w Niemczech. Co trzeba o nim wiedzieć?

Wirus Borna znów zbiera śmiertelne żniwo w Niemczech. W Bawarii potwierdzono dwa kolejne przypadki zakażenia tym niezwykle groźnym patogenem – jeden z pacjentów zmarł, drugi walczy o życie. Od 2018 roku, kiedy wirus po raz pierwszy zdiagnozowano u ludzi, potwierdzono ponad 40 zakażeń, z czego niemal wszystkie zakończyły się śmiercią.

1. Czym jest wirus Borna?
2. Wirus Borna w Niemczech
3. Objawy zakażenia wirusem Borna
4. Rozpoznanie zakażenia wirusem Borna
5. Leczenie zakażenia wirusem Borna
6. Czy Polska jest zagrożona wirusem Borna?

Czym jest wirus Borna?

Wirus Borna, znany również jako BoDV-1 (ang. Borna Disease Virus 1), to rzadki, ale wyjątkowo groźny patogen, który może wywoływać ciężkie zapalenie mózgu u ludzi i zwierząt.

Nazwa pochodzi od niemieckiego miasta Borna, gdzie już w XIX wieku opisywano masowe zachorowania koni z objawami neurologicznymi. Dziś wiemy, że były one spowodowane właśnie tym wirusem. Sam wirus Borna został wyizolowany znacznie później, bo dopiero w XX wieku – po raz pierwszy w latach 20. XX wieku podejrzewano czynnik zakaźny, a w latach 70. i 80. odkryto jego podłoże wirusowe.

Wirus Borna nie tylko u zwierząt

Przez wiele lat sądzono, że wirus Borna dotyczy wyłącznie zwierząt, takich jak konie, owce czy koty. Dopiero w 2018 roku potwierdzono, że może również zakażać ludzi, a przebieg takiej infekcji jest wyjątkowo ciężki – z dotychczas znanych przypadków przeżyła tylko jedna osoba. To czyni BoDV-1 jednym z najgroźniejszych wirusów pod względem śmiertelności.

Wirus Borna atakuje centralny układ nerwowy, a w szczególności mózg, co prowadzi do jego ostrego zapalenia. Co gorsza, początkowo objawy mogą być mylące – przypominają zwykłą infekcję wirusową, ale szybko pojawiają się zaburzenia neurologiczne, takie jak dezorientacja, problemy z mową, drgawki czy śpiączka.

BoDV-1 naturalnie występuje u niewielkich gryzoni, zwłaszcza u ryjówki aksamitnej, która jest jego bezobjawowym nosicielem. Nie są znane mechanizmy transmisji wirusa ze zwierząt na ludzi, niemniej istnieje teoria, że do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z wydzielinami tych zwierząt, takimi jak ślina, mocz czy odchody. Co więcej, przypuszcza się, że zakażenie może nastąpić także po spożyciu skażonej żywności i wody lub na skutek kontaktu z glebą zabrudzoną odchodami chorych zwierząt.

Wirus Borna w Niemczech

Mimo rzadkiego występowania wirus Borna budzi duże obawy epidemiologów – szczególnie na południu Niemiec, gdzie odnotowano większość zakażeń. Wiedza na temat BoDV-1 wciąż się rozwija, ale już dziś wiadomo, że warto zachować ostrożność w kontaktach z dzikimi gryzoniami i ich środowiskiem.

W mieście Pfaffenhofen w Bawarii odnotowano dwa nowe przypadki zakażenia – jeden z pacjentów zmarł, a drugi znajduje się w ciężkim stanie na oddziale intensywnej terapii. Przyczyną śmierci mężczyzny było ciężkie zapalenie mózgu wywołane infekcją BoDV-1. Obaj mężczyźni mają około 50 lat i nie są ze sobą spokrewnieni. Nie wiadomo również, czy mieli ze sobą kontakt w ostatnim czasie.

W Niemczech zakażenia wirusem Borna są objęte obowiązkiem zgłaszania od 1 marca 2020 roku (do Instytutu Roberta Kocha), co pozwala na szybszą reakcję służb epidemiologicznych i badania kontaktów zakażonych pacjentów. Dotychczas zgłaszano do siedmiu ostrych przypadków zakażeń rocznie. Do tej pory w całym kraju zarejestrowano 55 zakażeń.

Objawy zakażenia wirusem Borna

Infekcja wirusem Borna rozwija się stopniowo i początkowo może przypominać zwykłe przeziębienie lub infekcję grypopodobną. W pierwszej fazie choroby pojawiają się objawy niespecyficzne:

• gorączka,
• uczucie ogólnego rozbicia,
• bóle głowy,
• zmęczenie,
• bóle mięśni.

Z czasem dochodzi jednak do gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia – wirus atakuje mózg, co powoduje zapalenie ośrodkowego układu nerwowego. Na tym etapie mogą wystąpić symptomy takie jak:

• dezorientacja,
• zaburzenia mowy i świadomości,
• drgawki,
• śpiączka.

Objawy neurologiczne rozwijają się szybko i są bardzo poważne. Niestety w większości przypadków zakażenie kończy się śmiercią w ciągu kilku tygodni od pojawienia się pierwszych dolegliwości.

Rozpoznanie zakażenia wirusem Borna

Rozpoznanie zakażenia wirusem Borna jest trudne – głównie ze względu na rzadkość występowania i niespecyficzne objawy początkowe. W przypadku podejrzenia choroby (np. przy ostrym zapaleniu mózgu niewyjaśnionego pochodzenia) lekarze mogą zlecić specjalistyczne badania:

• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (punkcja lędźwiowa),
• testy PCR wykrywające materiał genetyczny wirusa,
• badania serologiczne w kierunku przeciwciał przeciw BoDV-1,
• rezonans magnetyczny mózgu.

Leczenie zakażenia wirusem Borna

Niestety, obecnie nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe zakażenia wirusem Borna. Terapia opiera się na leczeniu objawowym i wspomagającym, czyli na podtrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych pacjenta oraz łagodzeniu objawów neurologicznych.

Stosuje się m.in.:

• leczenie przeciwdrgawkowe,
• leki przeciwzapalne (np. steroidy),
• opiekę intensywną w przypadku zaburzeń świadomości i śpiączki.

W niektórych przypadkach podejmowano próby leczenia eksperymentalnego z użyciem leków przeciwwirusowych, ale ich skuteczność nie została potwierdzona. Nie istnieje także skuteczna profilaktyka w postaci szczepień przeciwko zakażeniu BoDV-1.

Czy Polska jest zagrożona wirusem Borna?

Na ten moment nie odnotowano przypadków zakażenia wirusem Borna w Polsce, ale potencjalne zagrożenie istnieje. Jak już wspomniano, rezerwuarem wirusa jest ryjówka aksamitna – niewielki ssak, który występuje również w Polsce. Oznacza to, że wirus może być obecny także na naszym terenie, choć nie został jeszcze zidentyfikowany.

Wszystkie dotychczasowe przypadki zakażeń u ludzi miały miejsce w Niemczech, głównie w Bawarii i Turyngii. Tam wirus jest lepiej monitorowany i objęty obowiązkiem zgłaszania, co może tłumaczyć większą wykrywalność.

Ryzyko zakażenia w Polsce jest obecnie niskie, ale nie można go całkowicie wykluczyć – zwłaszcza w przypadku kontaktu z dzikimi gryzoniami i ich wydzielinami. Z tego względu warto, by lekarze brali BoDV-1 pod uwagę przy diagnostyce zapaleń mózgu o nieznanej przyczynie.