Bratek – właściwości, zastosowanie

Bratek ogrodowy (Viola × Wittrockiana Gams.), inaczej nazywany również bratkiem lub fiołkiem ogrodowym, jest gatunkiem dwuletniej rośliny zaliczanej do rodziny fiołkowatych (Violaceae Batsch.). Bratek jest w naszym kraju powszechnie uprawiany jako roślina ozdobna, jak również rośnie dziko od kwietnia do października na polach, łąkach i nieużytkach, które są dobrze nasłonecznione.

Na co pomaga bratek? Od czego jest bratek? Bratek – właściwości

Ziele bratka jest surowcem leczniczym, który znajduje szerokie zastosowanie w medycynie i kosmetologii ze względu na to, iż jest bogatym źródłem wielu bioaktywnych związków pochodzenia roślinnego, o których wiadomo, że mają dobrze udokumentowane właściwości prozdrowotne. Bratek zawiera witaminę C, salicylan metylu, sole mineralne, flawonoidy (zwłaszcza kwercetynę, rutynę i luteolinę), antocyjany, kwasy fenolowe (m.in.: salicylowy, p-kumarowy, kawowy i prokatechowy), saponiny triterpenowe, hydroksykumaryny, cyklotydy, alkaloidy, olejki eteryczne, garbniki oraz śluzy.

W tradycyjnej medycynie ludowej bratek był niezwykle ważnym składnikiem wielu różnych preparatów stosowanych w terapii dolegliwości ze strony układu oddechowego (głównie uporczywego kaszlu i przewlekłego zapalenia oskrzeli) oraz żółtaczki. Saponiny triterpenowe zawarte w zielu bratka mogą rzeczywiście pomóc w łagodzeniu objawów ze strony układu oddechowego, ponieważ drażnią one błonę śluzową oskrzeli, zwiększają wydzielanie bardziej płynnej wydzieliny (śluzu), która jest zdecydowanie łatwiejsza do odkrztuszenia.

Napary z kwiatów bratka są bardzo często wykorzystywane we wspomaganiu leczenia trądziku młodzieńczego oraz zmian skórnych wynikających z zaburzenia przemiany materii. Stosowanie ziela bratka w trądziku pospolitym może w początkowym etapie przyczyniać się do zaostrzenia objawów choroby skóry ze względu na to, że produkty przemiany materii (metabolity) wydalane są przez gruczoły łojowe. Bratek wspiera terapię zasadniczą trądziku pospolitego i może zmniejszać nasilenie objawów klinicznych choroby, zwłaszcza gdy jest stosowany przez okres przynajmniej kilku miesięcy. Oprócz wspomagania leczenia trądziku pospolitego ziele bratka jest również stosowane wewnętrznie i zewnętrznie w dermatologii w przypadku występowania pajączków naczyniowych na skórze oraz kruchości i nadwrażliwości naczyń krwionośnych.

Jak zaparzyć bratka? Bratek do picia, herbatki z bratka

W celach leczniczych stosuje się przede wszystkim ziele bratka, które można bez problemu nabyć w aptece lub sklepie zielarsko-medycznym. Zaleca się wybierać głównie suszone ziele bratka w formie sypkiej (najczęściej dostępne w opakowaniach 50 g) do zaparzania, gdyż saszetki mają małą objętość, a co za tym idzie – znacznie mniejszą skuteczność terapeutyczną. Aby prawidłowo zaparzyć ziele bratka, należy 2 łyżki suszonego surowca zalać dwiema szklankami wrzącej wody i odstawić na 20 minut.

Kiedy pić bratek?

Herbatę z bratka zaleca się spożywać od 3 do 4 razy dziennie po 150 ml naparu za każdym razem. Nie ma większego znaczenia, o jakiej dokładnie porze dnia bratek będzie wypijany, gdyż o wiele ważniejsze jest jego regularne spożywanie, aby uzyskać pożądane efekty terapeutyczne. Jak się bowiem okazuje, lecznicze działanie ziela bratka występuje jedynie w przypadku długotrwałego stosowania, tj. każdego dnia minimum 2 napary przez okres co najmniej czterech miesięcy.

Napar z ziela bratka jest uważany za bezpieczny dla zdrowia zdecydowanej większości konsumentów, dlatego nawet małe dzieci o masie ciała od 15 do 20 kg mogą spożywać napar z bratka 3-4 razy dziennie po około 30 ml. Warto pamiętać, że stosowanie bratka w zbyt dużych ilościach (zwłaszcza wodnych wyciągów z bratka) może prowadzić do wystąpienia nudności, biegunki i/lub wymiotów.

Jak długo można stosować bratek?

W celu osiągnięcia pożądanego efektu terapeutycznego w leczeniu trądziku pospolitego należy stosować bratek przez okres przynajmniej trzech miesięcy, zaś w przypadku innych schorzeń przewlekłych nawet przez pięć miesięcy. Jedynym przeciwwskazaniem do regularnego stosowania ziela bratka jest zaawansowana miażdżyca naczyń krwionośnych u osób w starszym wieku. Nie zaleca się również wypijania naparu z ziela bratka u kobiet ciężarnych oraz karmiących piersią, gdyż nie ma dostępnych badań potwierdzających bezpieczeństwo zdrowotne dla rozwijającego się wewnątrz matki płodu oraz noworodków i niemowląt. Nade wszystko ostrożność zalecana jest również w przypadku dzieci poniżej 12. roku życia.

Czy bratek jest moczopędny?

Bratek przyjmowany doustnie (np. w formie naparu) jest często używany jako łagodny środek moczopędny. Rzeczywiście wykazano, iż bratek posiada działanie moczopędne, dlatego zwykle poleca się regularne wypijanie naparów z suszonego ziela bratka zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu chorób układu moczowego. Wśród najczęstszych wskazań do wykorzystania właściwości moczopędnych ziela bratka wymienia się: kamicę nerkową, skąpomocz, stany zapalne dróg moczowych, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie miedniczek nerkowych oraz zaburzenia oddawania moczu.