Salicylan metylu, Methyl salicylicum - Zastosowanie, działanie, opis

Salicylan metylu jako składnik płynu do inhalacji parowej jest stosowany w katarze i chorobach zatok przynosowych. Wskazaniami dla salicylanu metylu w postaci maści są bóle mięśniowo-stawowe, sztywność mięśni lub stawów, nerwobóle i zapalenia korzonków nerwowych. Lek jest pomocny do łagodzenia bólu pourazowego, skręceń stawów i po stłuczeniach. Salicylan metylu stosuje się jako składnik płynów do płukania ust.

Płyny do inhalacji z salicylanem metylu dawkuje się  w ilości kilku kropel na chusteczkę bądź do naczynia z ciepłą wodą. Pomocne w czasie snu może być skropienie pościeli kilkoma kroplami leku zawierającymi salicylan metylu i olejki eteryczne. Salicylan metylu w postaci maści dawkuje się na bolące miejsce kilka razy na dobę (średnio 3-4 razy). Maść powinno nakładać się cienką warstwą na skórę i wmasować do wchłonięcia leku. Po aplikacji należy umyć dłonie.

Salicylanu metylu nie należy stosować na uszkodzoną skórę, podrażnioną skórę, otwarte rany, błony śluzowe, okolice oczu oraz u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry. Lek jest przeciwwskazany dla osób wykazujących nadwrażliwość na tę substancję czynną i salicylany. Maści z salicylanem metylu nie należy stosować u dzieci poniżej 12 roku życia.

Płynu do inhalacji parowej z salicylanem metylu nie można stosować u pacjentów z astmą i schorzeniami alergicznymi dróg oddechowych. Lek jest przeciwwskazany poniżej 3 roku życia.

Salicylan metylu nasila działanie leków z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). W połączeniu z doustnie przyjmowanym kwasem acetylosalicylowym może powodować toksyczne działanie salicylanów na organizm tzw. salicilismus. Należy zachować ostrożność.

Salicylan metylu nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, doustnych leków przeciwcukrzycowych i insulin oraz sulfonamidów. Należy zachować ostrożność podczas terapii łączonej salicylanu metylu z tymi grupami leków.

Probenecid stosowany w leczeniu dny moczanowej może zmniejszyć proces eliminacji salicylanu metylu. Należy zachować ostrożność podczas jednoczesnego stosowania.

Należy zachować ostrożność u pacjentów cierpiących na zaburzenia wątroby i nerek. Lek jest eliminowany wraz z moczem.

Salicylan metylu w postaci roztworu do inhalacji parowej nie powinien być stosowany w okolicach twarzy. Jeżeli wystąpi duszność należy skontaktować się z lekarzem.

Maści z salicylanem metylu nie powinny być stosowane przez pacjentów przyjmujących warfarynę i acenokumarol, ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia krwawień.

Salicylan metylu może być dodawany do żywności (np. gum do żucia) i napojów jako środek zapachowy.

Salicylan metylu nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów, w tym samochodów.

Miłorząb japoński Ginko biloba nasila przeciwzakrzepowe działanie salicylanu metylu.

Salicylanu metylu nie powinno stosować się w okresie ciąży, chyba że lekarz prowadzący zadecyduje inaczej. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały łatwe przenikanie leku przez barierę łożyskową.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały przenikanie salicylanu metylu do mleka samic karmiących. Nie należy stosować leku podczas karmienia piersią.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały negatywny wpływ salicylanu metylu na płodność. Lek zmniejszał implantację zarodków oraz osłabiał zdolność rozrodczą zwierząt.

Miejscowe zastosowanie salicylanu metylu może stać się przyczyną podrażnienia skóry, świądu, pokrzywki i bólu w obszarze aplikacji. Dodatkowo opisywano przypadki oparzeń w miejscu zastosowania leku. Inhalacja płynem zawierającym salicylan metylu może spowodować napad astmatyczny i przekrwienie spojówek.

Ogólnoustrojowe działania niepożądane salicylanów obejmują bóle głowy, uczucie suchości jamy ustnej, wzmożone pragnienie, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka), pogorszenie słuchu, uczucie zmęczenia bądź pobudzenia. 

Na skutek wielokrotnej aplikacji maści zawierającej salicylan metylu, zwłaszcza na duże obszary skóry zmienionej zapalnie bądź uszkodzonej, mogą pojawić się objawy ogólnego zatrucia salicylanami (stężenie salicylanu metylu powyżej 30 mg/100 cm3 krwi). Do objawów przedawkowania zalicza się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka, zaparcia. Pacjenci uskarżali się także na bóle głowy, zaburzenia słuchu, zwiększone pragnienie i uczucie zmęczenia. Salicylan metylu w dużych dawkach może prowadzić do uszkodzenia nerek.

Duże dawki salicylanów mogą stać się przyczyną uszkodzenia płuc, wystąpienia śpiączki, drgawek, obrzęku mózgu i śmierci. Wartości dawki śmiertelnej LD50 dla dziecka i dorosłego człowieka wynoszą odpowiednio 228 mg/kg mc i 506 mg/kg mc.

Po podaniu na skórę salicylan metylu działa miejscowo drażniąco na zakończenia nerwów czuciowych i rozszerzająco na naczynia krwionośne. Zwiększa przepływ krwi przez naczynia włosowate i wywołuje uczucie ciepła, co przynosi ulgę w przypadku bólu kostno-stawowego, czy mięśniowego. Lek przenika przez skórę do tkanek podskórnych i krwi. Działa na zasadzie odwracalnego hamowania enzymu cyklooksygenazy COX-1 oraz COX-2. Cyklooksygenaza COX-2 bierze udział w szlaku tworzenia mediatorów stanu zapalnego. Salicylan metylu ogranicza wytwarzanie prostaglandyn prozapalnych. Dodatkowo lek hamuje działanie hialuronidazy i działa przeciwświądowo.

Salicylan metylu po zastosowaniu miejscowym na skórę ulega wchłonięciu w około 10-20% w ciągu 10 godzin od zaaplikowania. Stopień wchłonięcia leku jest zależny od wielkości powierzchni na którą lek został nałożony, od stanu skóry, jej  odczynu pH, a także zastosowania opatrunków okluzyjnych które zwiększają przenikanie salicylanu metylu do tkanki podskórnej. Biodostępność salicylanu metylu podanego na skórę mieści się w granicach 11,8 - 30,7%. Potwierdzono, że wielokrotna aplikacja salicylanu metylu na skórę przyspiesza jego wchłanianie i zwiększa ilość zaabsorbowanej do krwi substancji leczniczej.

Salicylan metylu charakteryzuje się szybką dystrybucją do tkanek organizmu. Przenikanie leku do płynu międzykomórkowego i komórek odbywa się na zasadzie biernych procesów zależnych od pH. Stopień wiązania z albuminami jest wprost proporcjonalny do stężenia salicylanu metylu we krwi. Lek przenika przez barierę łożyskową oraz wnika do mleka matki karmiącej.

Salicylan metylu po podaniu na skórę ulega przemianom metabolicznym w obrębie skóry właściwej i tkanki podskórnej. Stopień metabolizowania do kwasu salicylowego jest zależny od aktywności enzymu- skórnej esterazy. Po wchłonięciu do krwioobiegu salicylan metylu polega głównie metabolizmowi wątrobowemu. Zachodzi reakcja hydroksylacji do kwasu salicylowego i sprzęganie z glicyną oraz kwasem glukuronowym. 

Salicylan metylu jest wydalany z moczem w postaci kwasu salicylurowego (około 75% podanej dawki) oraz kwasu fenolowego, acyloglukuronidu, kwasu gentyzynowego i wolnego kwasu salicylowego. Rodzaj metabolitów zawartych w moczu jest zależny od ilości podanej substancji leczniczej oraz odczynu pH moczu.

Okres półtrwania salicylanów jest zmienny w zależności od dawek leczniczych. Wynosi średnio 12 godzin dla salicylanów podanych w dawkach przeciwzapalnych i przeciwbólowych.