Witamina A – rola w organizmie, źródła, suplementacja
Piotr Gmachowski

Witamina A – rola w organizmie, źródła, suplementacja

Witamina A to nazwa grupy związków chemicznych, która odnosi się do rozpuszczalnych w tłuszczach retinoidów (m.in. retinolu) i niektórych karotenoidów (np. beta-karotenu). Witamina A wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, narządu wzroku, układu rozrodczego, a także na stan skóry (ma silne właściwości antyoksydacyjne). Niedobór witaminy A może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak kłopoty ze wzrokiem. W jakich produktach szukać witaminy A?

Witamina A – właściwości. Jaką rolę pełni w organizmie? 

Witamina A to termin odnoszący się do kilku organicznych związków chemicznych, z których jeden wykazuje pełną aktywność, jest nim retinol – najważniejsza i podstawowa forma witaminy A. Do związków pochodnych wykazujących podobną budowę chemiczną oraz funkcje zaliczamy: retinal, kwas retinolowy, a także związki pochodnych estrowych retinolu (palmitynian i octan), wymienione pochodne wraz z retinolem określamy jako retinoidy. 

Witamina A należy do grupy karotenoidów, jest pochodną karotenu. Karotenoidy są prowitaminami witaminy A i podstawowym jej źródłem w diecie. Są one naturalnymi barwnikami roślinnymi i przeciwutleniaczami. Najsilniejszym prekursorem witaminy A jest beta-karoten, przekształcany w ścianie jelit i w wątrobie w witaminę.  

Witamina A odgrywa bardzo ważną rolę w procesie widzenia i odbierania bodźców wzrokowych przebiegających w siatkówce oka, ma istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie i wygląd skóry oraz uczestniczy w procesie różnicowania się komórek nabłonka. Warto wspomnieć o korzystnych właściwościach antyoksydacyjnych oraz fotoprotekcyjnych, dzięki którym hamowane są procesy starzenia się. Dodatkowo witamina A uczestniczy w procesach rozrodczych, wpływając na prawidłowy rozwój komórek układu rozrodczego, a także w procesach wzrostu tkanki kostnej. Wykazuje również działanie wspomagające układ immunologiczny oraz pełni istotną rolę w produkcji erytrocytów. Witamina A bierze udział w wielu istotnych dla organizmu procesach biochemicznych. 

Witamina A bardzo często występuje w suplementach w połączeniu z witaminą E. Jednoczesne przyjmowanie obu witamin ma silniejsze działanie ochronne przed wolnymi rodnikami, które przyspieszają proces starzenia komórek.

Witamina A – źródła  

Dobrym źródłem witaminy A (retinolu) są produkty pochodzenia zwierzęcego. Retinol oraz jego pochodne występują w: 

  • podrobach (w wątrobie), 
  • jajach,
  • serach dojrzewających, 
  • maśle, 
  • rybach morskich (niektóre gatunki). 

Witamina A występuje w żywności również jako prowitamina. Prowitamina witaminy A, czyli beta-karoten, występuje w produktach pochodzenia roślinnego głównie w: 

  • marchwi, 
  • natce pietruszki
  • szpinaku, 
  • jarmużu, 
  • brokułach, 
  • morelach, 
  • brzoskwiniach. 

Witamina A w postaci prowitaminy występuje również w mleku oraz przetworach mlecznych.

Powiązane produkty

Witamina A – objawy niedoboru 

Niedobór witaminy A manifestuje się przede wszystkim poprzez występowanie objawów chorobowych związanych ze skórą. Zaliczamy do nich:

  • nadmierne rogowacenie naskórka, 
  • nadmierne łuszczenie się naskórka, 
  • suchość skóry, 
  • łamliwość włosów, 
  • przerzedzenie włosów, 
  • wydłużenie procesu gojenia się ran. 
Niedobór witaminy A może także powodować problemy związane ze wzrokiem, m.in. zaburzenia widzenia oraz ślepotę zmierzchową. Może również dojść do pojawienia się suchości spojówek i rogówek, zgrubienia spojówek, zapalenia brzegów powiek, a także upośledzenia ostrości wzroku. U osób z hipowitaminozą obserwuje się też upośledzenie płodności oraz zwiększoną podatność na infekcję. 

W krajach rozwiniętych niedobór witaminy A obserwowany jest rzadko. Stan ten pojawia się jako skutek niedostatecznej ilości witaminy A w diecie, zwłaszcza w przypadku dzieci i osób w podeszłym wieku, upośledzenia czynności wątroby, np. na skutek spożywania dużej ilości alkoholu lub zaburzeń wchłaniania.

Witamina A – objawy nadmiaru w organizmie 

Nie tylko stan niedoboru witamin jest szkodliwy dla organizmu. Watro pamiętać, iż hiperwitaminoza także jest niebezpiecznym stanem, który może wpływać niekorzystnie na zdrowie.

Nadmiar witaminy A jest szkodliwy i może działać teratogennie.

Do objawów nadmiaru witaminy A w organizmie zalicza się: 

  • powiększenie wątroby, 
  • zwiększoną pobudliwość, 
  • bóle głowy, 
  • zmiany skórne, 
  • łysienie, 
  • osłabienie organizmu, 
  • brak apetytu, 
  • zmiany w układzie kostnym (struktura kości). 

Skóra osób, które nadmiernie suplementują witaminę A, prowadząc do hiperwitaminozy, staje się sucha, obserwuje się również nadmierne jej rogowacenie, pękanie czerwieni wargowej, a także łamliwość paznokci i włosów. Stosując preparaty farmaceutyczne, powinniśmy przestrzegać zaleconego przez producenta dawkowania oraz zwracać uwagę, czy zażywając różne suplementy diety, nie przyjmujemy tych samych substancji w różnych preparatach.  

Witamina A w kosmetykach 

W kosmetyce witaminę A stosuję się zewnętrznie w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji skóry suchej oraz starzejącej się. Znajduje się ona głównie w kosmetykach ujędrniających i uelastyczniających, a także przeciwzmarszczkowych.

Natomiast retinoidy, które stosuje się w dermatologii możemy podzielić na retinoidy do stosowania miejscowego, jest to np. tretinoina oraz retinoidy do stosowania ogólnego, jest to np. izotretinoina. Substancje te wykazują właściwości: 

  • regulujące procesy rogowacenia, 
  • pobudzające syntezę kolagenu, 
  • zmniejszające stany zapalne, 
  • pobudzające angiogenezę. 

Retinoidy wykorzystywane są w leczeniu trądziku pospolitego (różne odmiany) oraz różowatego. Wskazania obejmują także leczenie: łuszczycy plackowatej, która nie przekracza 20% powierzchni ciała, liszaja płaskiego czy łupieżu czerwonego mieszkowego. Literatura fachowa wskazuje również na korzyści, jakie niesie wykorzystanie retinoidów w leczeniu zaburzeń pigmentacji (przebarwienia pozapalne), niektórych nowotworów skóry oraz brodawek płaskich i rozstępów. 

Natomiast w przypadku wykorzystania retinoidów do leczenia systemowego wymienia się głównie trądzik i łuszczycę. W przypadku łuszczycy są to ciężkie jej odmiany, czyli: krostkowa uogólniona i ograniczona, erytrodermia łuszczycowa oraz łuszczyca plackowata oporna na leczenie miejscowe lub fototerapię. W przypadku trądziku retinoidy wykorzystywane są w trądziku torbielowatym (z bliznowaceniem), trądziku nawrotowym, który jest oporny na inne metody leczenia, a także w trądziku różowatym piorunującym oraz trądziku ze stwardniałym obrzękiem twarzy. Leki z tej grupy znajdują również zastosowanie w walce z wieloma innymi chorobami dermatologicznymi, w tym nowotworami skóry.

Warto pamiętać, iż leki te są wydawane wyłącznie po okazaniu recepty, a jednym z działań niepożądanych, na które należy zwrócić uwagę jest działanie teratogenne. W przypadku terapii należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich.  

Witamina A – zalecane dzienne spożycie witaminy A 

Zalecane dziennie spożycie witaminy A jest uzależnione od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego i wynosi odpowiednio: dla kobiet 700 µg, natomiast dla mężczyzn 900 µg równoważnika retinolu. 

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę A pojawia się u osób, które cierpią na choroby układu pokarmowego oraz infekcje. Zapotrzebowanie na tę witaminę wzrasta również przy długotrwałym stresie. O witaminie A powinny także pamiętać osoby, które stosują dietę bardzo ubogą w tłuszcz. Warto również wspomnieć o temacie zażywania preparatów z witaminą A przez kobiety będące w ciąży, oczywiście fakt ten powinien być wcześniej uzgodniony z lekarzem prowadzącym, a zażywanie powinno się odbywać pod jego kontrolą, w odpowiednich wskazaniach medycznych.  

  1. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017, s. 131-134 
  2. K. Lennecke, K. Hagel, K. Przondziono, Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, Medpharm Polska, Wrocław 2012, s. 162. 
  3. M. Pawlaczyk, K. Korzeniowska, Witamina A w kosmetologii i lecznictwie dermatologicznym, „Farmacja Współczesna” 2013, nr 6, s. 57-61.
  4. M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, ”Kosmetologia Estetyczna” 2018, nr 5, s. 517-520.
  5. H. Bojarowicz, A. Płowiec, Wpływ witaminy A na kondycję skóry, „Probl Hig Epidemiol” 2010, nr 91, s. 352-356.
  6. R. Żaba, Bezpieczeństwo stosowania retinoidów, „Post Dermatol Alergol” 2006, nr 23, s. 61-174.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Niedobór witaminy B12 – przyczyny, objawy, skutki niskiego poziomu witaminy B12

    Witamina B12 (kobalamina) pełni istotną rolę w organizmie, m. in. reguluje produkcję czerwonych krwinek. Znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, nie jest wytwarzana przez ludzki organizm, dlatego niedobór witaminy B12 jest dość częsty. Objawy niedoboru to np. nerwowość, depresja, zaburzenia chodu czy problemy ze wzrokiem. Jak powinna wyglądać dieta i suplementacja u osób z niskim poziomem kobalaminy?

  • Domowe sposoby na zaparcia – jak radzić sobie z problemami z wypróżnianiem? Zioła i leki na zaparcia

    Domowe sposoby na zaparcia, nazywane potocznie zatwardzeniem, obejmują przede wszystkim zmianę stylu życia – włączenie do diety większej ilości produktów zawierających błonnik, wypijanie większej ilości płynów oraz regularną aktywność fizyczną. Na problemy z wypróżnianiem można także zastosować preparaty ziołowe mające właściwości przeczyszczające (np. liście senesu, kłącze rzewienia). Wśród leków bez recepty na zaparcia znajdują się natomiast środki: pęczniejące (np. siemię lniane), osmotyczne (np. laktuloza), zmiękczające (np. glicerol) oraz drażniące (np. olej rycynowy).

  • Domowe sposoby na hemoroidy – jak wyleczyć hemoroidy? Poznaj naturalne metody na pozbycie się żylaków odbytu

    Domowe sposoby na hemoroidy są skuteczne, pod warunkiem jednak, że zastosujemy je odpowiednio wcześnie – w momencie pojawienia się pierwszych objawów hemoroidów (zazwyczaj jest to świąd i pieczenie odbytu). Wśród naturalnych metod walki z żylakami odbytu znajdują się zimne okłady z lodu, nasiadówki, ciepłe kąpiele z dodatkiem olejków, a także maści i czopki dostępne w aptece bez recepty.

  • Siemię lniane – właściwości i zastosowanie ziaren lnu. Jak przygotować siemię lniane?

    Siemię lniane, czyli nasiona lnu pospolitego, to niewielkie ziarenka o brązowej lub lekko złotej barwie. Z powodu wielu właściwości prozdrowotnych zaliczane są do superfoods – wykorzystywane są we wspomagającym leczeniu wielu schorzeń, np. układu pokarmowego czy sercowo–naczyniowego, mają także pozytywne działanie na włosy oraz skórę. Jakie są właściwości siemienia lnianego? Jak przygotować siemię lniane?

  • Tran – właściwości. Czy tran wpływa na odporność?

    https://www.doz.pl/czytelnia/a15962-Omega-3__wlasciwosci_zrodla_zapotrzebowanie_na_kwasy_tluszczowe_omega-3Tran to olej otrzymywany z dorsza atlantyckiego lub innych ryb dorszowatych (olej z wątroby rekina nie jest tranem, ma bowiem inny skład i inne właściwości). Tran zawiera witaminę D i A, a także kwasy omega-3 (DHA i EPA), które mają korzystny wpływ na układ odpornościowy, nerwowy oraz krwionośny. Kiedy stosować olej z wątroby dorsza? Jak wybrać najlepszy tran dla dziecka i dla osoby dorosłej?

  • Inhalator – jak wybrać najlepszy? Czym różni się inhalator od nebulizatora?

    Nebulizator to najważniejsza część inhalatora, w której roztwór ze substancją leczniczą jest rozpraszany do mniejszych cząstek, a następnie w postaci aerozolu wdychany do płuc. Wyróżnia się kilka rodzajów inhalatorów: pneumatyczno-tłokowe, mambranowo-siateczkowe, ultradźwiękowe oraz klasyczne. Na co zwracać uwagę przy wyborze najlepszego inhalatora? Jak prawidłowo przeprowadzać nebulizację?

  • Wirusowe zapalenie gardła – objawy i leczenie. Domowe sposoby na ostre zapalenie gardła

    Wirusowe zapalenie gardła najczęściej objawia się bólem gardła w momencie przełykania, podwyższoną temperaturą ciała, mogą pojawić się również katar, kaszel, bóle głowy. Ostre infekcje gardła o podłożu wirusowym leczy się objawowo, stosując różnego rodzaju miejscowo działające preparaty przeciwbólowe w postaci tabletek do ssania czy aerozoli, a także leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. 

  • Zatkany nos – przyczyny i sposoby leczenie zatkanego nosa bez kataru

    Zatkany nos to bardzo częsty objaw infekcji górnych dróg oddechowych, zarówno o podłożu wirusowym, jak i bakteryjnym. Towarzyszą mu wówczas nadmierna produkcja wydzieliny, kichanie, ból głowy, ból gardła, kaszel, chrypka czy ogólne osłabienie. Zatkany nos bez kataru jest natomiast objawem,mogącym świadczyć o różnych schorzeniach przewlekłych, takich jak chroniczne zapalenie zatok, skrzywienie przegrody nosa, obecność polipów. Uczucie zatkanego nosa może pojawić się również na skutek urazu, zazwyczaj wówczas występuje także krwawienie.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij