Brak apetytu u dorosłych – co robić, gdy nie mamy ochoty jeść?
Maria Brzegowy

Brak apetytu u dorosłych – co robić, gdy nie mamy ochoty jeść?

Skutki uboczne leków, depresja, anoreksja, wysoki poziom stresu, ale i też następstwo zmniejszenia się percepcji węchu i smaku postępującego wraz z wiekiem. Często też pierwszy objaw poważnej choroby. Przyczyn braku apetytu może być naprawdę wiele. Jak poprawić apetyt? Co jeść, gdy brakuje smaku przez dłuższy czas? Czy istnieją skuteczne leki zwiększające łaknienie? 

Brak apetytu u dorosłych – co go powoduje? 

Brak apetytu u dorosłych może mieć wiele przyczyn. Wśród nich najczęściej wymienia się skutki uboczne przyjmowanej farmakoterapii (powodującej np. odczucia zmienionego smaku w jamie ustnej – warto zwrócić uwagę zwłaszcza na inhibitory acetylocholinoesterazy, antybiotyki czy leki nasenne), przewlekły stres bądź nerwica, które skutecznie zniechęcają do jedzenia, jak również i stany depresyjne. Brak apetytu może pojawić się także jako jeden z pierwszych objawów poważnej choroby, np. nowotworowej. Zaburzenia w odczuwaniu smaku czy łaknienia mogą być również związane z nałogiem palenia papierosów, nadużywania alkoholu bądź też pojawić się w następstwie tzw. sitofobii – czyli obawy przed bólem spowodowanym jedzeniem (np. w przebiegu choroby przewodu pokarmowego, w której obowiązują duże restrykcje żywieniowe).  

Ze względu na możliwość rozwinięcia się niedoborów pokarmowych oraz groźnego (zwłaszcza w czasie leczenia choroby przewlekłej) niedożywienia, przedłużające się stronienie od pokarmów wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. 

W kontekście aktualnej sytuacji epidemicznej na świecie istnieją dowody na to, że chociaż choroba wywołana wirusem SARS-CoV-19 objawia się głównie problemami ze strony układu oddechowego, u znacznej części chorych zaobserwowano także objawy ze strony układu pokarmowego, w tym zmniejszony apetyt. 

Brak apetytu u osób starszych. Skąd spadek łaknienia u seniorów? 

Podobnie jak w populacji ogólnej brak apetytu u osób starszych również może być następstwem przyjmowanych leków (np. preparatów naparstnicy stosowanych w niewydolności krążenia i w przewlekłym migotaniu przedsionków) bądź obniżonego nastroju. U seniorów częściej obserwuje się także przyczyny natury społecznej – samotność, często niski statut ekonomiczny, zawstydzenie związane ze zmianami fizjologicznymi (np. gorszą tolerancją określonych pokarmów, problemami z uzębieniem). To wszystko, na zasadzie błędnego koła, powoduje stopniowe zmniejszanie odczucia łaknienia.  

Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta seniora.

U seniorów omówione wyżej składowe utraty apetyt towarzyszą procesowi starzenia się, co określa się mianem anoreksji wieku podeszłego (ang. anorexia of aging). Według dostępnych danych statystycznych jadłowstręt tego typu występuje u 20–25% Europejczyków w wieku powyżej 65 lat. W następstwie zmniejsza się podaż kalorii oraz składników odżywczych, pogarszając tym samym stan odżywienia seniora i zwiększając stopień sarkopenii oraz zespołu słabości, co finalnie prowadzi do większej chorobowości i śmiertelności wśród osób starszych.  

Powiązane produkty

Jak pobudzić apetytu u osoby dorosłej? Co jeść na brak apetytu? 

Jeśli przyczyną braku apetytu są przyjmowane leki – należy oczywiście skonsultować sytuację z lekarzem prowadzącym. Być może uda się nieco zmodyfikować plan prowadzonej farmakoterapii. Gdy powodem niejedzenia jest zły stan psychiczny pacjenta – pierwsze kroki powinny zostać skierowane do gabinetu psychologa, psychoterapeuty bądź psychiatry. W przypadku gdy nie jest znany powód spadku łaknienia, poradą z wyboru będzie porada lekarza pierwszego kontaktu, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne bądź skieruje do innych specjalistów.  

Apetyt można spróbować pobudzić również i domowymi sposobami. Najlepiej byłoby skonsultować się w tym zakresie z dietetykiem klinicznym, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu żywieniowego i w kontekście aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dobierze produkty i dania adekwatne do sytuacji. Wśród najczęściej stosowanych metod żywieniowych wymienia się: 

  • wybór produktów i dań na podstawie indywidualnych preferencji i tolerancji – pacjent powinien próbować jeść to, na co ma ochotę, oczywiście przy założeniu, że nie choruje on na daną jednostkę chorobową, w której należy tych elementów unikać,
  • unikanie nadmiaru spożywania produktów i dań słodkich, mdłych, które zwykle wywołują uczucie nudności i zniechęcają do jedzenia oraz „zapychają”,
  • sięganie po produkty i dania lekko słone lub kwaśne (np. zupa pomidorowa, ogórkowa, żurek, rosół, słone krakersy, paluszki, ogórki kiszone), które zwykle sprzyjają pobudzeniu apetytu,
  • stosowanie przypraw stymulujących łaknienie (np. koperek, zioła prowansalskie, cynamon, kminek, majeranek, bazylia, oregano),
  • jeśli brak przeciwwskazań (zwłaszcza w przypadku seniorów), stosowanie naparów z ziół takich jak mięta pieprzowa czy koper włoski,
  • dodatek do potraw świeżej mięty, kawałków imbiru,
  • częste jedzenie małych porcji,
  • niepopijanie posiłków, gdy pacjent szybko doznaje uczucia sytości bądź odwrotnie – sięgnięcie po wybrany napój, gdy chory ma trudności z przełknięciem kęsów, co szybko zniechęca go do dalszego jedzenia,
  • dbałość o estetykę, urozmaicenie jakościowe i kolorystyczne dań, które będą sprzyjać jedzeniu,

jak również: 

  • systematyczna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu każdego dnia (np. spacery po lesie, w górach, nad morzem, spacer przy niższych temperaturach oraz w deszczowy dzień),
  • regularne wietrzenie mieszkania – nieświeże powietrze sprzyja uczuciu mdłości i niechęci do jedzenia. 
W przypadku braku apetytu w chorobie wymagającej większej podaży zwłaszcza kalorii oraz białka przydatne mogą okazać się tzw. ONS (ang. oral nutritional supplements), czyli odżywki specjalnego przeznaczenia medycznego, szerzej znane jako „nutridrinki”. Należy pamiętać, aby popijać je małymi łykami, wolno – w przeciwnym razie mogą spowodować nudności, wymioty oraz biegunkę. 

Preparaty na brak apetytu u dorosłych – które wybrać? Leki na apetyt bez recepty 

Na rynku farmaceutycznym istnieje grupa leków, która w przypadku przewlekłego braku apetytu może znacząco wpłynąć na poprawę jedzenia. Wśród nich wymienia się leki z grupy progestagenów (przykładowo octan megestrolu), kortykosteroidów oraz kannabinoidów. Leki te są dostępne jedynie na receptę, zlecane np. podczas leczenia przeciwnowotworowego celem stymulacji osłabionego apetytu i przyrostu masy ciała. Należy pamiętać, że jak każde środki farmakologiczne także i one, aby przynieść oczekiwane efekty, wymagają przyjmowania ich przez pewien okres czasu. Ich stosowanie może też wiązać się z pojawieniem dodatkowych skutków ubocznych, stąd dobór właściwego bywa niezwykle trudny.  

Część osób sięga po leki bez recepty na poprawę apetytu. Przy włączaniu nawet naturalnych preparatów, zawsze należy natomiast pamiętać o bezwzględnej konsultacji lekarza bądź farmaceuty. 

Brak apetytu może być również związany z obecnością niedoborów witaminowo-mineralnych, zwłaszcza witamin z grupy B, a także żelaza czy cynku. Wymienione elementy znajdziemy w mięsie oraz jego przetworach, orzechach, żółtkach jaj oraz w produktach zbożowych takich jak kasza, płatki owsiane czy pieczywo. Brak apetytu może być także efektem długotrwałej antybiotykoterapii. Niezbędne będzie wówczas odbudowanie flory bakteryjnej poprzez dobór odpowiednich probiotyków
  1. Ch. Han i in., Digestice symptoms in COVID-19 patients with mild disease severity: clinical presentation, stool viral RNA testing, and outcomes, "spg.pt" [online] https://www.spg.pt/wp-content/uploads/2020/04/AJG_COVID19_Han_et_al_AJG_Preproof.pdf [dostęp:] 10.12.2020.
  2. Wernio E. i in., Anoreksja wieku podeszłego – epidemiologia, przyczyny, konsekwencje zdrowotne, "Geriatria", nr 10 2016.
  3. M. Jarosz, Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu, wydawnictwo IŻŻ, Warszawa 2017.
  4. A. Kaczka, E. Małecka-Panas, Bóle brzucha, "Pediatria i Medycyna Rodzinna", nr 7 (1) 2011.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl