Brak apetytu u dorosłych – co robić, gdy nie mamy ochoty jeść?

Brak apetytu u dorosłych – co go powoduje? 

Brak apetytu u dorosłych może mieć wiele przyczyn. Wśród nich najczęściej wymienia się skutki uboczne przyjmowanej farmakoterapii (powodującej np. odczucia zmienionego smaku w jamie ustnej – warto zwrócić uwagę zwłaszcza na inhibitory acetylocholinoesterazy, antybiotyki czy leki nasenne), przewlekły stres bądź nerwica, które skutecznie zniechęcają do jedzenia, jak również i stany depresyjne. Brak apetytu może pojawić się także jako jeden z pierwszych objawów poważnej choroby, np. nowotworowej. Zaburzenia w odczuwaniu smaku czy łaknienia mogą być również związane z nałogiem palenia papierosów, nadużywania alkoholu bądź też pojawić się w następstwie tzw. sitofobii – czyli obawy przed bólem spowodowanym jedzeniem (np. w przebiegu choroby przewodu pokarmowego, w której obowiązują duże restrykcje żywieniowe).  

W kontekście aktualnej sytuacji epidemicznej na świecie istnieją dowody na to, że chociaż choroba wywołana wirusem SARS-CoV-19 objawia się głównie problemami ze strony układu oddechowego, u znacznej części chorych zaobserwowano także objawy ze strony układu pokarmowego, w tym zmniejszony apetyt. 

Brak apetytu u osób starszych. Skąd spadek łaknienia u seniorów? 

Podobnie jak w populacji ogólnej brak apetytu u osób starszych również może być następstwem przyjmowanych leków (np. preparatów naparstnicy stosowanych w niewydolności krążenia i w przewlekłym migotaniu przedsionków) bądź obniżonego nastroju. U seniorów częściej obserwuje się także przyczyny natury społecznej – samotność, często niski statut ekonomiczny, zawstydzenie związane ze zmianami fizjologicznymi (np. gorszą tolerancją określonych pokarmów, problemami z uzębieniem). To wszystko, na zasadzie błędnego koła, powoduje stopniowe zmniejszanie odczucia łaknienia.  

Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta seniora.

U seniorów omówione wyżej składowe utraty apetyt towarzyszą procesowi starzenia się, co określa się mianem anoreksji wieku podeszłego (ang. anorexia of aging). Według dostępnych danych statystycznych jadłowstręt tego typu występuje u 20–25% Europejczyków w wieku powyżej 65 lat. W następstwie zmniejsza się podaż kalorii oraz składników odżywczych, pogarszając tym samym stan odżywienia seniora i zwiększając stopień sarkopenii oraz zespołu słabości, co finalnie prowadzi do większej chorobowości i śmiertelności wśród osób starszych.  

Jak pobudzić apetytu u osoby dorosłej? Co jeść na brak apetytu? 

Jeśli przyczyną braku apetytu są przyjmowane leki – należy oczywiście skonsultować sytuację z lekarzem prowadzącym. Być może uda się nieco zmodyfikować plan prowadzonej farmakoterapii. Gdy powodem niejedzenia jest zły stan psychiczny pacjenta – pierwsze kroki powinny zostać skierowane do gabinetu psychologa, psychoterapeuty bądź psychiatry. W przypadku gdy nie jest znany powód spadku łaknienia, poradą z wyboru będzie porada lekarza pierwszego kontaktu, który zleci odpowiednie badania diagnostyczne bądź skieruje do innych specjalistów.  

Apetyt można spróbować pobudzić również i domowymi sposobami. Najlepiej byłoby skonsultować się w tym zakresie z dietetykiem klinicznym, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu żywieniowego i w kontekście aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dobierze produkty i dania adekwatne do sytuacji. Wśród najczęściej stosowanych metod żywieniowych wymienia się: 

• wybór produktów i dań na podstawie indywidualnych preferencji i tolerancji – pacjent powinien próbować jeść to, na co ma ochotę, oczywiście przy założeniu, że nie choruje on na daną jednostkę chorobową, w której należy tych elementów unikać,
• unikanie nadmiaru spożywania produktów i dań słodkich, mdłych, które zwykle wywołują uczucie nudności i zniechęcają do jedzenia oraz „zapychają”,
• sięganie po produkty i dania lekko słone lub kwaśne (np. zupa pomidorowa, ogórkowa, żurek, rosół, słone krakersy, paluszki, ogórki kiszone), które zwykle sprzyjają pobudzeniu apetytu,
• stosowanie przypraw stymulujących łaknienie (np. koperek, zioła prowansalskie, cynamon, kminek, majeranek, bazylia, oregano),
• jeśli brak przeciwwskazań (zwłaszcza w przypadku seniorów), stosowanie naparów z ziół takich jak mięta pieprzowa czy koper włoski,
• dodatek do potraw świeżej mięty, kawałków imbiru,
• częste jedzenie małych porcji,
• niepopijanie posiłków, gdy pacjent szybko doznaje uczucia sytości bądź odwrotnie – sięgnięcie po wybrany napój, gdy chory ma trudności z przełknięciem kęsów, co szybko zniechęca go do dalszego jedzenia,
• dbałość o estetykę, urozmaicenie jakościowe i kolorystyczne dań, które będą sprzyjać jedzeniu,

jak również: 

• systematyczna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu każdego dnia (np. spacery po lesie, w górach, nad morzem, spacer przy niższych temperaturach oraz w deszczowy dzień),
• regularne wietrzenie mieszkania – nieświeże powietrze sprzyja uczuciu mdłości i niechęci do jedzenia. 

Preparaty na brak apetytu u dorosłych – które wybrać? Leki na apetyt bez recepty 

Na rynku farmaceutycznym istnieje grupa leków, która w przypadku przewlekłego braku apetytu może znacząco wpłynąć na poprawę jedzenia. Wśród nich wymienia się leki z grupy progestagenów (przykładowo octan megestrolu), kortykosteroidów oraz kannabinoidów. Leki te są dostępne jedynie na receptę, zlecane np. podczas leczenia przeciwnowotworowego celem stymulacji osłabionego apetytu i przyrostu masy ciała. Należy pamiętać, że jak każde środki farmakologiczne także i one, aby przynieść oczekiwane efekty, wymagają przyjmowania ich przez pewien okres czasu. Ich stosowanie może też wiązać się z pojawieniem dodatkowych skutków ubocznych, stąd dobór właściwego bywa niezwykle trudny.  

Część osób sięga po leki bez recepty na poprawę apetytu. Przy włączaniu nawet naturalnych preparatów, zawsze należy natomiast pamiętać o bezwzględnej konsultacji lekarza bądź farmaceuty.