Witamina E – gdzie występuje? Funkcje w organizmie, suplementacja, niedobór i nadmiar

Witamina E jest silnym antyoksydantem (przeciwutleniaczem). Zapobiega nie tylko starzeniu się komórek, ale również przeciwdziała bezpłodności u mężczyzn. Potwierdzono także jej udział w procesie krzepnięcia krwi, zapobieganiu powstawianiu miażdżycy, wspomaganiu pracy mięśni oraz korzystnym wpływie na kondycję skóry i włosów. Przez wzgląd na te właściwości często nazywana jest „witaminą młodości” oraz „witaminą płodności”. Jaka jest zalecana dzienna dawka witaminy E, w których produktach się znajduje i czym charakteryzują się niedobory tej witaminy? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Witamina E to grupa dwóch związków organicznych – tokoferoli i tokotrienoli. Każda z nich posiada cztery formy: alfa, beta, gamma i delta. Związki te charakteryzują się podobnym działaniem, różnią się natomiast budową chemiczną. Najbardziej aktywny biologicznie jest alfa-tokoferol, który stanowi około 87% całkowitej puli witaminy E.

Rola witaminy E w organizmie

Witamina E spełnia w organizmie wiele istotnych funkcji. W połączeniu z witaminą A poprawia jakość widzenia. Zapobiega miażdżycy naczyń, rozkładając „zły" cholesterol (LDL), jednocześnie podnosząc poziom „dobrego" cholesterolu (HDL). Bierze udział w procesie powstawania i dojrzewania plemników (spermatogeneza), dlatego jej obniżony poziom może spowodować niepłodność u mężczyzn. Witamina E wpływa również na budowę i przepuszczalność błon komórkowych, dzięki czemu bierze udział w procesach biochemicznych, w które zaangażowana jest insulina, a tym samym przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Prawidłowa ilość witaminy E jest także wyjątkowo istotna dla osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, ponieważ zapobiega tworzeniu się skrzepów krwi – zmniejsza to ryzyko wystąpienia zawału serca. Tokoferole posiadają także właściwości przeciwnowotworowe, gdyż blokują powstawanie rakotwórczych związków, jakimi są nitrozoaminy. Witamina E może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju takich chorób neurodegradacyjnych, jak choroba Parkinsona czy Alzheimera. Warto również dodać, że wit. E jest cennym składnikiem diety kobiet w ciąży, wpływając na prawidłowy rozwój wzroku i układu nerwowego płodu.

Witamina E i jej działanie na skórę i włosy

Witamina E charakteryzuje się bardzo korzystnym działaniem na skórę i włosy. Przede wszystkim jest antyoksydantem, czyli zwalcza wolne rodniki powstające w wyniku procesów metabolicznych. Jako składnik preparatów kosmetycznych skutecznie hamuje procesy starzenia się skóry, związane z niekorzystnym działaniem promieniowania UV. Przeciwutleniające właściwości tokoferoli są najbardziej efektywne w połączeniu z witaminą C. Działając wit. E miejscowo, możemy złagodzić objawy oparzenia słonecznego, takie jak rumień, podrażnienie i obrzęk nawet o 40 – 50%, dlatego produkty do opalania, służące do ochrony skóry, często są wzbogacone o ten składnik. Z pewnością nie bez znaczenia jest również działanie przeciwzapalne witaminy E – odpowiada za przyspieszenie gojenia się ran, chroni przed nadmiernym przesuszeniem naskórka i zmniejszeniem jego elastyczności. Tokoferole pomagają także osobom, których skóra jest przebarwiona, niwelując widoczność nieestetycznych zmian. Witamina E „na skórę" może być stosowana w formie olejku, serum, kremu, emolientu, wcierki do skóry głowy, pianki do opalania, balsamu czy masła do ciała.

Dawkowanie witaminy E

Zgodnie z powszechnie obowiązującymi normami zalecane dzienne spożycie (RDA) dla poszczególnych grup wiekowych:

• dzieci (1-3 lata)  – 6 mg
• dzieci (4-8 lat) – 7 mg
• dzieci (9 -13 lat) – 11 mg
• nastolatkowie (14-18 lat) – 15 mg
• osoby dorosłe – 15 mg
• kobiety w ciąży – 15 mg
• kobiety karmiące – 15 mg

Niedobór witaminy E – objawy i skutki

Do głównych objawów niedoborów witaminy E zalicza się te ogólnoustrojowe, takie jak: osłabienie koncentracji i zmęczenie. Inne charakterystyczne objawy to pogorszenie wzroku, zaburzenia w funkcjonowaniu mięśni, wypadanie włosów, obniżenie odporności, anemia, a nawet bezpłodność. Najbardziej narażone na braki witaminy E są osoby chorujące na celiakię i mukowiscydozę, ponieważ to wśród tych chorych występują problemy z zaburzeniem trawienia i wchłaniania tłuszczów. Co więcej, niedoborom witaminy E towarzyszy niższy stopień wytwarzania prostacyklin, wzrost zawartości cholesterolu w ścianie tętnic oraz proces nadmiernej agregacji płytek krwi – wszystkie te zjawiska sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Szczególną uwagę na wspomaganie diety suplementami zawierającymi witaminę E powinni zwrócić także palacze oraz kobiety przyjmujące tabletki antykoncepcyjne.  Niedobór witaminy E wpływa także na gorszą kondycję naszej skóry – spada poziom jej nawilżenia, jest ona szorstka i nadmiernie zrogowaciała.

Nadmiar witaminy E – objawy i skutki

Witamina E jest magazynowana w tkance tłuszczowej i nadnerczach, a jej nadmiar jest usuwany z organizmu w naturalny sposób, w trakcie procesu przemiany materii. O nadmiarze witaminy E mówimy wówczas, kiedy przyjęta dawka dobowa przekroczy 1000 mg. Do objawów przedawkowania wit. E zalicza się bóle głowy, ogólne osłabienie organizmu, zaburzenia jelitowe, wyraźne osłabienie pracy mięśni. Szczególną uwagę do dziennej dawki witaminy E powinny zwrócić osoby, które decydują się na jej dodatkową suplementację.

Jakie są źródła witaminy E?

W witaminę E bogate są produkty zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Produkty roślinne cechujące się wysoką zawartością witaminy E to przede wszystkim oliwa z oliwek, migdały, olej słonecznikowy, orzechy laskowe, kiełki oraz zarodki nasion zbóż. Duże ilości tokoferoli występują także w pomidorach, brokułach, brukselce, szpinaku, brzoskwiniach i w czarnej porzeczce. Produkty pochodzenia zwierzęcego, które charakteryzują się wysoką zawartością witaminy E to głównie łosoś, mintaj, śledź, jaja, mleko i produkty mleczne. Dbając o odpowiedni poziom tokoferoli, warto do diety włączyć także produkty bogate w błonnik, czyli kaszę, ciemne pieczywo i makarony pełnoziarniste. Nie należy jednak zapominać, że poddając produkty działaniu wysokiej temperatury, powodujemy rozkład witaminy E. Z tego powodu najlepiej sięgać po produkty nieprzetworzone, w formie świeżych warzyw i owoców.

Suplementy – którą witaminę E wybrać?

Na rynku farmaceutycznym istnieje szeroki asortyment preparatów, w których występują tokoferole i tokotrienole w formie witaminy E. Najbardziej popularnymi preparatami są kapsułki z witaminą E oraz witamina A+E także w kapsułkach. Jak stosować witaminę E, aby zapewnić organizmowi najwyższy poziom przyswajalności? Otóż w celu zwiększenia wchłaniania należy przyjmować ją w trakcie lub bezpośrednio po posiłku zawierającym tłuszcze, ponieważ witamina E doskonale się w nich rozpuszcza. Wit. E znalazła również zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, dlatego stosuje się ją do produkcji kremów do twarzy z witaminą A lub kompleksem witaminy A i E. Kosmetyki witaminowe doskonale pielęgnują i łagodzą podrażnioną skórę. Witamina E wchodzi w skład preparatów multiwitaminowych dla kobiet w ciąży, ponieważ jak podają niektóre źródła, tokoferole zapobiegają pękaniu błon płodowych oraz występowaniu stanu przedrzucawkowego. Z kolei działanie witaminy E na włosy polega na dostarczeniu składników odżywczych do skóry głowy i wzmocnieniu jej naczyń krwionośnych, co wpływa na lepsze ukrwienie skóry głowy, dzięki czemu możemy uzyskać lwyższy stopień wchłanianie substancji odżywczych do mieszków włosowych.