Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) – przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Wirusowe zapalenie wątroby, popularnie określane skrótem WZW, stanowi jedną z poważniejszych chorób o podłożu zakaźnym, która dotyczy narządu wątrobowego. Jest to schorzenie wywołane przez różnorodne wirusy, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie wątroby, prowadząc niekiedy do przewlekłych uszkodzeń, a w skrajnych przypadkach do marskości lub nawet raka wątroby. Jak dochodzi do zakażenia WZW? Na jakie objawy zwrócić uwagę?

1. Czym jest wirusowe zapalenie wątroby?
2. Objawy wirusowego zapalenia wątroby
3. Jak wykryć wirusowe zapalenie wątroby?
4. Leczenie i profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby
5. WZW – najczęściej zadawane pytania
6. WZW – podsumowanie

Czym jest wirusowe zapalenie wątroby?

Wirusowe zapalenie wątroby to choroba objawiająca się zapaleniem tkanki wątrobowej wywołanym przez zakażenie patogenami wirusowymi. Wątroba, jako kluczowy organ zaangażowany w detoksykację oraz metabolizm substancji, ulega uszkodzeniu pod wpływem replikujących się wirusów, co może skutkować zarówno ostrym, jak i przewlekłym stanem zapalnym. Proces zapalny aktywuje układ odpornościowy, a w konsekwencji wywołuje zmiany strukturalne i funkcjonalne w komórkach wątrobowych. WZW jest chorobą zakaźną, która ma potencjał szerzenia się w populacji, dlatego istotne jest zrozumienie mechanizmów transmisji oraz znaczenia profilaktyki.

Jakie są typy wirusowego zapalenia wątroby?

Istnieje kilka podstawowych wariantów wirusowego zapalenia wątroby, z których najczęściej wyróżnia się typy A, B, C, D i E. Każdy z tych wirusów różni się od siebie charakterystyką epidemiologiczną, sposobami transmisji oraz przebiegiem klinicznym.

Jak dochodzi do zakażenia WZW?

Drogi zakażenia zależą od konkretnego typu wirusa. WZW A i E rozprzestrzeniają się przede wszystkim drogą pokarmową poprzez skażoną żywność lub wodę, a także poprzez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami. Wirusy B, C i D przenoszone są głównie przez krew i płyny ustrojowe, co sprawia, że do zakażenia może dojść podczas zabiegów medycznych bez odpowiedniej sterylizacji, transfuzji krwi, przy korzystaniu z używek iniekcyjnych czy w tracie kontaktów seksualnych niechronionych prezerwatywą. W przypadku wirusa D zakażenie przebiega wyłącznie u osób już zakażonych wirusem B, co czyni go wirusem współzakaźnym.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby, w zależności od typu wirusa i stadium choroby, może dawać bardzo różne objawy, a czasami przebiegać bezobjawowo. Wiele osób może nie zdawać sobie sprawy z zakażenia przez lata.

Faza ostra

Ostra faza WZW (zwłaszcza typu A i B) może przypominać grypę. Pacjenci często doświadczają:

• ogólnego złego samopoczucia – uczucie osłabienia i zmęczenia;
• objawów grypopodobnych – gorączka, bóle mięśni i stawów;
• bólu w prawej okolicy podżebrowej – spowodowanego powiększeniem wątroby;
• dolegliwości żołądkowo-jelitowych – nudności, wymioty i utrata apetytu.

W bardziej zaawansowanych przypadkach pojawiają się symptomy związane z uszkodzeniem wątroby:

• żółtaczka – zażółcenie skóry, błon śluzowych i białek oczu;
• ciemne zabarwienie moczu przypominające kolor mocnej herbaty;
• jasne stolce o kolorze gliny wynikające z braku bilirubiny w jelitach.

Faza przewlekła

Wiele przypadków przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B i C latami przebiega bezobjawowo. Czasami jedynym symptomem jest lekkie zmęczenie lub nieznaczne podwyższenie enzymów wątrobowych. Często o zakażeniu pacjenci dowiadują się przypadkowo, np. podczas rutynowych badań krwi, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium, prowadzącym do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.

Z tego względu tak ważne jest, aby osoby z grup ryzyka (np. po transfuzjach krwi sprzed lat, po zabiegach stomatologicznych bez odpowiedniej sterylizacji narzędzi) wykonywały regularne badania przesiewowe w kierunku WZW. Wczesne wykrycie zakażenia ma kluczowe znaczenie, ponieważ pozwala podjąć leczenie zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń wątroby.

Jak wykryć wirusowe zapalenie wątroby?

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby polega na połączeniu badań klinicznych, wywiadu epidemiologicznego oraz szerokiego spektrum badań laboratoryjnych. Najważniejszą rolę pełnią testy serologiczne wykrywające obecność specyficznych przeciwciał oraz antygenów wirusowych. Diagnostyka molekularna umożliwia identyfikację materiału genetycznego wirusa oraz określenie jego ilości, co jest niezbędne do oceny zaawansowania choroby i monitorowania terapii. Ponadto badania obrazowe, np. ultrasonografia czy elastografia, pozwalają ocenić strukturę i stopień włóknienia wątroby.

Leczenie i profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby

Postępowanie terapeutyczne w przypadku WZW zależy od rodzaju wirusa oraz stadium choroby. WZW typu A i E zazwyczaj przebiega samoistnie i nie wymaga specyficznego leczenia – terapia opiera się głównie na podtrzymującej opiece oraz eliminacji czynników obciążających wątrobę takich jak alkohol czy leki hepatotoksyczne. Natomiast zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B i C często wymagają zaawansowanego leczenia przeciwwirusowego, które w ostatnich latach znacznie ewoluowało, dając szansę na znaczną poprawę stanu pacjentów nawet w przypadku przewlekłej choroby. W leczeniu WZW D łączy się metody stosowane w zakażeniu wirusem B z nowoczesnymi lekami antywirusowymi.

Dodatkowo przestrzeganie zasad higieny osobistej, bezpieczeństwa w procedurach medycznych, unikanie używek dożylnych oraz stosowanie prezerwatyw w kontaktach seksualnych znacząco ogranicza ryzyko zakażenia. Kluczowe jest także edukowanie społeczeństwa w zakresie zagrożeń oraz właściwego postępowania w przypadku potencjalnego narażenia na kontakt z wirusem.

WZW – najczęściej zadawane pytania

Czym się różni zapalenie wątroby typu A od B?

WZW A i B różnią się przede wszystkim drogami transmisji oraz konsekwencjami klinicznymi. WZW A przenosi się głównie drogą fekalno-oralną i rzadko wywołuje przewlekłe zakażenie. WZW B jest natomiast chorobą przenoszoną poprzez kontakt z krwią i płynami ustrojowymi, a zakażenie może prowadzić do rozwoju przewlekłych form choroby, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

Czy WZW można całkowicie wyleczyć?

Możliwość całkowitego wyleczenia zależy od typu wirusa oraz stadium choroby wątroby. W przypadku wirusów A i E zakażenie z reguły ustępuje samoistnie. Z kolei leczenie przewlekłych zakażeń WZW B i C jest skomplikowane, jednak w ostatnich latach dostępność nowoczesnych leków przeciwwirusowych daje szansę na uzyskanie trwałej supresji wirusa, a nawet całkowitej eliminacji zakażenia, szczególnie w przypadku WZW C.

Ile się żyje z WZW?

Długość życia osoby zakażonej WZW jest uzależniona od typu wirusa, momentu postawienia diagnozy oraz skuteczności leczenia. WZW A i E nie wpływają znacząco na długość życia, ponieważ są chorobami o charakterze ostrym i samoograniczającym. Natomiast przewlekłe formy WZW B, C czy D, zwłaszcza nieleczone, mogą prowadzić do poważnych powikłań i skrócenia oczekiwanego czasu życia.

Czy wirusowe zapalenie wątroby widać na USG?

USG jamy brzusznej nie pozwala na uwidocznienie samego wirusa, jednak umożliwia ocenę narządu pod kątem powikłań, takich jak zmiany wielkości wątroby, obecność guzków, cechy marskości czy wodobrzusze, które mogą świadczyć o zaawansowanym stadium choroby. Metoda ta stanowi ważne narzędzie uzupełniające inne badania diagnostyczne.

Czego nie robić przy zapaleniu wątroby?

Podczas zapalenia wątroby należy unikać spożywania alkoholu, przyjmowania leków o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym bez konsultacji lekarskiej oraz kontaktów z substancjami mogącymi intensyfikować uszkodzenia wątroby. Niezwykle ważne jest również przestrzeganie zaleceń medycznych, ograniczenie wysiłku fizycznego podczas ostrych faz choroby oraz dbanie o odpowiednią dietę wspierającą regenerację wątroby.

WZW – podsumowanie

Wirusowe zapalenie wątroby, nazywane również „chorobą brudnych rą k”, stanowi złożoną grupę chorób zakaźnych, które pomimo różnorodności typów wirusów wykazują wspólną cechę w postaci potencjalnego zagrożenia dla zdrowia publicznego oraz życia zakażonych osób. Znajomość mechanizmów zakażenia, objawów oraz dostępnych metod diagnostycznych jest kluczowa dla wczesnego wykrycia schorzenia i wdrożenia efektywnego  leczenia. Współczesna medycyna oferuje wiele możliwości terapeutycznych oraz skutecznych sposobów profilaktyki (m.in. szczepienie przeciwko WZW), które mogą znacznie zmniejszyć ryzyko powikłań i poprawić jakość życia pacjentów z WZW.