Skład i funkcje krwi

Krew krąży w organizmie człowieka w obrębie naczyń krwionośnych, które tworzą układ krążenia. Krew stanowi około 7% masy ciała. W jej skład wchodzą elementy komórkowe (ok. 44%) i osocze (ok. 55%), czyli wodny roztwór (90% wody) zawierający związki organiczne i nieorganiczne (głównie jony sodowe, potasowe, chlorkowe oraz węglanowe). Wśród związków organicznych wyróżniamy białka, dzielone na trzy frakcje: albuminy, globuliny oraz fibrynogen.

Składnikami krwi są także hormony, rozpuszczone gazy oraz substancje odżywcze (np. węglowodany, tłuszcze, witaminy), transportowane do komórek, a także produkty przemiany materii (np. mocznik, amoniak), niesione z komórek do miejsc, gdzie mają być wydalone.

Elementy morfotyczne

• erytrocyty (czerwone krwinki), których główną rolą jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek
• leukocyty (białe krwinki), niejednorodna grupa obejmująca granulocyty, limfocyty i monocyty
• trombocyty (płytki krwi), biorące udział w procesie hemostazy

Oddzielenie osocza od elementów morfotycznych uzyskuje się przez wirowanie krwi, podczas którego krwinki mające większą masę gromadzą się przy dnie probówki.

Krwinki czerwone

W jednym milimetrze sześciennym znajduje się średnio 5,4 miliona erytrocytów u mężczyzn i 4,8 miliona u kobiet. Dojrzały erytrocyt ma kształt dwu-wklęsłego dysku o średnicy 8 ľm. Prawidłowy erytrocyt żyje ok. 120 dni; w tym czasie przebywa ok. 483 km, krążąc w naczyniach krwionośnych.

Najważniejsze zadanie erytrocytów to transport tlenu z naczyń włosowatych pęcherzyków płucnych i uwalnianie go w naczyniach włosowatych tkanek. Poza erytrocytami żadne inne elementy krwi ani osocza nie spełniają tej ważnej funkcji. Realizację tego zadania umożliwia im obecność hemoglobiny – czerwonego barwnika krwi.

Drugim zadaniem krwinek czerwonych jest przenoszenie dwutlenku węgla z tkanek do płuc. W płucach krwinki są głównym odbiorcą jonów węglanowych z osocza i przekształcają je w dwutlenek węgla, który przekazują do pęcherzyków płucnych.

Kolejną funkcją erytrocytów (wspólnie z osoczem) jest buforowanie krwi, czyli udział krwinek czerwonych w utrzymywaniu jej stałego pH.
Erytrocyty uczestniczą także w procesach odpornościowych. Krwinki czerwone poprzez swój receptor dla dopełniacza umieszczony na otoczce krwinki potrafią wiązać kompleksy immunologiczne i uczestniczą w ich usuwaniu.

Krwinki białe 

Leukocyty krążą we krwi w ilości od 4 tys. do 10 tys. w 1 mililitrze. Jest to niejednorodna grupa krwinek, do której należą granulocyty, limfocyty i monocyty.
Granulocyty dzielą się na obojętnochłonne (jest ich najwięcej), kwasochłonne i zasadochłonne (najmniej liczna grupa). Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) biorą udział w funkcjach obronnych organizmu, fagocytują i trawią bakterie. Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) niszczą obce białka. Liczba eozynofili wzrasta w chorobach alergicznych i pasożytniczych. Granulocyty zasadochłonne, czyli bazofile, wydzielają heparynę – czynnik powstrzymujący krzepnięcie krwi.

Limfocyty pochodzą z różnych narządów, głównie ze szpiku, grasicy, węzłów chłonnych oraz ze śledziony. Dzielą się na limfocyty T i B. Pierwsze odpowiadają za reakcje odpornościowe typu komórkowego, czyli takie, w których uczestniczą całe komórki. Limfocyty B są z kolei odpowiedzialne za tworzenie przeciwciał (reakcje odpornościowe typu humoralnego).

Następną grupą białych ciałek są monocyty; po przejściu z krwi do tkanek stają się makrofagami, fagocytują znaczną liczbę bakterii i martwych tkanek. Wytwarzają interferon.

Płytki krwi

Są to fragmenty bardzo dużych komórek – megakariocytów, powstających w szpiku kostnym. Średnio w 1 ml krwi znajduje się 250 tys. płytek. Żyją około 8-10 dni. Płytki krwi odgrywają bardzo dużą rolę w hamowaniu krwawienia (w hemostazie). Przyczepiają się w miejscu uszkodzenia naczynia i tworzą czop zatykający powstałą przerwę. Ponadto z płytek uwalniają się substancje kurczące krwawiące naczynia, co dodatkowo hamuje krwawienie.
Płytki krwi biorą także udział w procesach odpornościowych.