Anty-HCV – badanie, normy. Przyczyny i objawy zakażenia HCV

Zakażenie WZW typu C jest jednocześnie skąpoobjawowe i groźne dla zdrowia. Nieleczone zakażenie HCV może utrzymywać się nawet do kilkudziesięciu lat, prowadząc do rozwoju marskości wątroby lub raka wątrobowokomórkowego. W celu sprawdzenia, czy doszło do zakażenia wirusem HCV, na którego dotychczas nie udało się opracować skutecznej szczepionki, należy zgłosić się na badanie poziomu przeciwciał anty-HCV. Jak wygląda badanie i interpretacja wyników badania? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Anty-HCV są to przeciwciała obecne we krwi osób, które miały kontakt z wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). Oznaczenie poziomu tych przeciwciał jest podstawowym badaniem przesiewowym, używanym w diagnostyce zakażeń HCV. Badanie przeciwciał anty-HCV jest obowiązkowe u kobiet w ciąży, ale w celach profilaktycznych wykonywać powinny je także wszystkie osoby zdrowe, zwłaszcza te pracujące w zawodach narażonych na kontakt z ludzką krwią. Wczesne wykrycie zakażenia wirusem HCV pozwala na wdrożenie nowoczesnego leczenia i zahamowanie postępu choroby. Jest to o tyle ważne, że nieleczone, wieloletnie wirusowe zapalenie wątroby typu C może przebiegać bezobjawowo, prowadząc z czasem do rozwoju marskości lub nowotworu wątroby.

Zapalenie wątroby HCV

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) jest poważną chorobą zakaźną, rozwijającą się w wyniku kontaktu organizmu z wirusem HCV. Wirus ten atakuje komórki wątroby, prowadząc do rozwoju zapalenia, a następnie uszkodzenia tego narządu. Zakażenie HCV dotyka na całym świecie nawet cztery miliony osób rocznie, prowadząc do ostrego i przewlekłego zapalenia wątroby, które przez długi czas może nie dawać żadnych widocznych dla pacjenta objawów. Niewykryta i nieleczona infekcja HCV może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak trwałe uszkodzenie lub nowotwór wątroby.

Do zakażenia wirusem HCV dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z krwią osoby chorej, a w nielicznych przypadkach także na skutek kontaktów seksualnych lub przez przeniesienie zakażenia z matki na dziecko, podczas ciąży lub porodu. Aby wykryć obecność wirusa we krwi, konieczne jest wykonanie badania laboratoryjnego pod kątem obecności przeciwciał anty-HCV. Dodatni wynik takiego badania wskazuje na kontakt organizmu z wirusem, jednak nie jest on potwierdzeniem obecności aktywnej infekcji. Osoby z dodatnim wynikiem badania anty-HCV muszą uzupełnić diagnostykę o badanie na obecność materiału genetycznego wirusa (HCV-RNA).

Wczesne wykrycie zakażenie HCV jest bardzo ważne, z punktu widzenia pacjenta. Pozwala ono na szybkie wdrożenie nowoczesnej terapii, opartej na lekach przeciwwirusowych, zatrzymanie postępu choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań. Dotychczas nie udało się opracować szczepionki na WZW typu C, w przeciwieństwie do szczepionek chroniących przed zachorowaniem na wirusowe zapalenie wątroby typu A i B.

anty-HCV – jak rozwija się zakażenie?

Wirus, wywołujący WZW typu C, jest przenoszony przede wszystkim przez krew, dlatego do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z krwią osoby chorej, np. podczas transfuzji, skaleczenia igłą lub innym materiałem medycznym, zranienia lub w czasie trwania porodu. W mniej licznych przypadkach źródłem zakażenia mogą być także kontakty seksualne lub źle odkażony sprzęt używany w gabinetach kosmetycznych, studiach tatuażu i innych punktach usługowych.

Zakażenie HCV prowadzi do stopniowego uszkodzenia komórek wątroby, do którego dochodzi w wyniku rozwijającej się reakcji immunologicznej, będącej skutkiem obecności wirusa. Jeżeli reakcja organizmu jest mniej gwałtowna, choroba może przechodzić w stan przewlekły i trwać bezobjawowo lub skąpoobjawowo przez wiele lat. Większość osób zakażonych HCV nie jest tego świadoma, dlatego tak ważne jest wykonywanie przesiewowych badań laboratoryjnych, wykrywających obecność przeciwciał anty-HCV. Nieleczone zakażenie HCV może utrzymywać się nawet do kilkudziesięciu lat, prowadząc do rozwoju marskości wątroby lub raka wątrobowokomórkowego.

Przeciwciała anty-HCV zaczynają pojawiać się we krwi osoby zakażonej po kilku tygodniach od momentu zakażenia. Ma to miejsce najczęściej między czwartym a dziesiątym tygodniem od początku infekcji. Szacuje się, że wśród części osób (nawet do 40% zakażonych), dochodzi do samoistnej eliminacji wirusa z organizmu, ta zatem obecność przeciwciał nie zawsze świadczy o aktywnym zakażeniu, wskazując jedynie, że pacjent miał kontakt z wirusem. Aby potwierdzić aktywną fazę choroby, należy uzupełnić diagnostykę o test RT-PCR, czyli badanie molekularne pozwalające na stwierdzenie obecności RNA wirusa, czyli jego materiału genetycznego.

anty-HCV – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie poziomu przeciwciał anty-HCV powinno być wykonane zawsze w przypadku podejrzenia zakażenia wirusem HCV. Jeżeli wynik badania będzie dodatni, przebadane powinny również zostać wszystkie osoby z najbliższego otoczenia osoby zakażonej. Oznaczenie przeciwciał anty-HCV powinny wykonywać wszystkie zdrowe osoby dorosłe, najlepiej w ramach badań profilaktycznych, które należy wykonać przynajmniej raz w roku.

Badanie na obecność anty-HCV jest szczególnie rekomendowane w przypadku, kiedy:

• u pacjenta zdiagnozowano powiększenie wątroby w badaniu palpacyjnym lub wykonując USG wątroby;
• wyniki badań laboratoryjnych wykazały podwyższony poziom enzymów wątrobowych (AST, ALT, GGTP);
• pacjent skarży się na objawy, takie jak: bóle stawów i mięśni, świąd lub zażółcenie skóry, osłabienie, suchość błon śluzowych, obniżony nastrój;
• pacjent jest narażony na częste hospitalizacje, transfuzje krwi i operacje chirurgiczne, a także bronchoskopie, kolonoskopie lub gastroskopie;
• pacjent ma tatuaże lub piercing; bywa w salonach kosmetycznych (manicure, pedicure, strzyżenie i golenie), ponieważ podczas czynności pielęgnacyjnych może/mogło dojść do skaleczenia skóry (jeśli taki zabieg został przeprowadzony z użyciem niedokładnie wysterylizowanego sprzętu);
• pacjent ma/miał wielu partnerów seksualnych;
• pacjent miał wykonywaną transfuzję krwi przed 1992 r. (dopiero wtedy zaczęto rutynowo badać krew dawców pod kątem HCV);
• pacjent jest pracownikiem służby zdrowia lub z innych względów jest narażony na kontakt z ludzką krwią.

Zakażenie HCV – objawy

Objawy WZW typu C, szczególnie w początkowej fazie choroby, są mało specyficzne. Czasami przypominają objawy towarzyszące przeziębieniu, z czasem jednak mogą do nich dołączyć symptomy, które wynikają z niewydolności wątroby.

Objawy WZW typu C:

• suchość błon śluzowych,
• świąd i zażółcenie skóry,
• bolesność mięśni i stawów,
• spadek nastroju i osłabienie.

Zakażeniu HCV mogą także towarzyszyć związane z nim zespoły pozawątrobowe, takie jak: krioglobulinemia mieszana, liszaj płaski, porfiria, błoniaste zapalenie kłębuszków nerkowych lub chłoniak nieziarniczy. Pacjenci diagnozowani w kierunku tych schorzeń powinni wykonać także badanie anty-HCV.

anty-HCV – przygotowanie i przebieg badania

Do wykonania badania konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej. Nie trzeba się jednak do niego szczególnie przygotowywać (nie trzeba być na czczo). Pacjent powinien natomiast zgłosić lekarzowi kierującemu go na badanie lub dokonującego interpretacji wyników, jakie leki przyjmuje oraz jakie ma choroby przewlekłe, ponieważ mogą one wpływać na uzyskany wynik.

anty-HCV – interpretacja wyników. Co oznacza dodatni wynik anty-HCV?

Oznaczenie przeciwciał anty-HCV ma charakter jakościowy, a dodatni wynik badania nie świadczy o chorobie, wskazuje jedynie na kontakt danej osoby z wirusem. Wynik ten świadczy o przebytym lub aktywnym zakażeniu HCV i wymaga potwierdzenia obecności RNA wirusa za pomocą badania RT-PCR. Z tego powodu każdy dodatni wynik powinien być zgłoszony lekarzowi, który zdecyduje o kolejnych krokach diagnostyki i ewentualnej terapii. Przed rozpoczęciem leczenia WZW typu C, pacjentów bada się też zazwyczaj pod kątem możliwych infekcji współistniejących, szczególnie zakażenia wirusami HIV lub HBV.

Dowiedz się więcej o WZW typu B i zakażeniu HBV.

U osoby zdrowej, która nie miała styczności z HCV, wynik badania powinien być ujemny – niereaktywny.  Należy jednak pamiętać, że u niewielkiego odsetka chorych nie dochodzi do wytworzenia przeciwciał anty-HCV, jeżeli więc objawy lub wyniki innych badań sugerują zakażenie, należy również wykonać badanie molekularne HCV-RNA. U osób z obniżoną odpornością, pacjentów zakażonych wirusem HIV, osób chorujących na niewydolność nerek lub mieszaną krioglobulinemię wynik badania może być fałszywie ujemny, nawet w aktywnej fazie zakażenia.

anty-HCV – cena/refundacja i skierowanie

Badanie anty-HCV jest refundowane przez NFZ, jeśli pacjent otrzyma na nie skierowanie od lekarza. Jeśli jednak pacjent decyduje się wykonać oznaczenie prywatnie, wówczas jego cena waha się od 30 do 50 zł.