Winogrono – wartości odżywcze, właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Winogrona to owoce o bardzo długiej historii. Szacuje się, że pojawiły się w naszej diecie już ponad 6000 lat temu, w Egipcie. Poza tym, że wybornie smakują, są także źródłem wielu cennych dla naszego zdrowia składników. Jakimi wartościami odżywczymi charakteryzują się winogrona? Czy są zdrowe? Co można z nich przygotować?

Winogrono – charakterystyka, odmiany, uprawa, występowanie

Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.) to roślina należąca do rodziny winoroślowatych (Vitaceae), pochodząca z Azji. Uprawia się ją przede wszystkim w Europie, gdzie znajduje się aż 2/3 jej upraw.  

Winorośl jest długowiecznym pnączem o drewniejącej wraz z wiekiem łodydze, pokrytej dłoniastymi, ząbkowanymi na brzegach liśćmi i wąsem czepnym. Dorasta do 30–40 metrów długości. Owoc stanowi soczysta, kulista lub podłużna jagoda, zawierająca nasiona zwane winogronem.

Odmian winogrona nie sposób zliczyć. W Polsce obserwuje się obecnie rosnące zainteresowanie uprawą tego owocu – głównie ze względu na możliwość produkcji i sprzedaży wytwarzanego z niego wina. Wśród popularniejszych odmian można wymieć m.in. odmianę: aurora, bolero, cabernet, hibernal, jutrzenka, muskat, riesling, blanc, seyval czy solaris. Owoce winogrona dzielimy też ze względu na ich barwę: owoce białe, czerwone albo różowe.

Które winogrona są najzdrowsze?

W sklepach możemy znaleźć zarówno winogrona z pestkami, jak i bez, o niewielkich rozmiarach i o słodszym smaku. Te drugie powstają na drodze odpowiednich krzyżówek i mutacji genetycznych. Same pestki nie są trujące – wykorzystuje się je m.in. do tłoczenia oleju. Nie każdemu jednak odpowiada ich gorzkawy smak. Niektórzy muszą ich też unikać ze względów zdrowotnych - nie będą wskazane chorym z nieprawidłową krzepliwością krwi czy z zaleceniami spożywania diety łatwostrawnej. Zawsze jednak można spróbować je wyjąć lub po prostu wypluć.

Winogrono – wartości odżywcze, kcal, witaminy, minerały, IG  

Dobroczynny wpływ związków zawartych w winogronach przypisywany jest najczęściej obecności resweratrolu, występującego przede wszystkim w skórce owoców.

Owoce winorośli zawierają cukry, witaminy (A, B1, B2, C), garbniki oraz pektyny. W pestkach winogron stwierdza się z kolei obecność katechin, procyjanidyn oraz kwasów fenolowych. Nasiona dostarczają też lipidów, białka i węglowodanów. Natomiast olej z pestek winogron – to 90% nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym ok. 58–78% kwasu linolowego i 3–15% kwasu oleinowego.  

Winogrona należą do nieco bardziej kalorycznych owoców w porównaniu z jabłkami, malinami albo truskawkami. Dwie ich garście (ok. 140 g) dostarczają 100 kcal, z czego 0,7 g białka, 0,3 g tłuszczów, 22,5 g węglowodanów i 2,1 g błonnika pokarmowego. Indeks glikemiczny winogron jest niski i wynosi 46. Należy jednak pamiętać, że jego wartość może być zmienna w zależności od odmiany.

Winogrono – właściwości zdrowotne, na co pomoże?  

Jak już wcześniej wspomniano, korzyści zdrowotne związane z jedzeniem winogron, przypisuje się zwłaszcza obecnych w nich substancji fenolowych. Substancje te wpływają na m.in. zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej, miażdżycy czy niektórych typów nowotworów. W latach 90-tych ubiegłego stulecia popularnym terminem był tzw. „paradoks francuski”. Uważano, że w populacji, w której stosowana jest dieta stosunkowo obfitująca w tłuszcze nasycone, niski odsetek chorób sercowo-naczyniowych może wynikać z częstego, choć umiarkowanego spożywania czerwonego wina. Miało mieć ono protekcyjne działanie związane z obecnością właśnie związków fenolowych.   

Prócz polifenoli właściwości zdrowotne winogron mogą być również związane z obecnością nienasyconych kwasów tłuszczowych, tj. linolowego i oleinowego. Ich wysoka zawartość ma istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu miażdżycy, m.in. ze względu na możliwość redukowania za wysokiego poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy krwi.

Winogrono – zastosowanie w kuchni. Do czego je dodawać?

Winogrona, podobnie jak większość owoców, nadają się do bezpośredniego spożycia. Nie trzeba ich obierać, pozbawiać pestek – oczywiście o ile nie ma ku temu wskazań zdrowotnych. Można je jeść w całości lub jako element sałatki, zupy, koktajlu czy pasty do pieczywa. Z owoców przyrządza się dżemy, kompoty, soki oraz oczywiście wino, natomiast z pestek - olej. W gastronomii bywają wykorzystywane również liście winogron – np. podczas robienia kiszonek, jako dodatek smakowy i aromatyczny. W Turcji, Rumunii, Grecji czy w krajach arabskich niezwykle popularne są także gołąbki zawijane w liście winogronowe (Turcja – dolma, sarma; Rumunia – sarmale; Grecja – dolmades; kraje arabskie – jebra, yabrak).

Na co zwracać uwagę przy zakupie winogron i jak je przechowywać?

Kupując winogrono, należy zwrócić oczywiście uwagę na jego świeżość. Jagody nie powinny być uszkodzone ani pokryte pleśnią.  

Aby móc przechowywać winogrono w domu przez dłuższy czas, można je np. zawiesić na strychu zwinięte sznurkiem w kiściach. Najbardziej skuteczna wydaje się opcja trzymania owoców w lodówce albo ich mrożenie (najlepiej mrozić ciemne odmiany). Rozmrożone jagody nie powinny być ponownie zamrażane.

Winogrona w przemyśle kosmetycznym

Winogrono jest wykorzystywane nie tylko w celach spożywczych, ale także jako składnik wysokiej jakości kosmetyków. Ekstrakty z m.in. nasion wingoron działają przeciwpróchniczo, przeciwłupieżowo, przeciwgrzybicznie, przeciwbakteryjnie i przeciwutleniająco, dzięki czemu znalazły zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji jamy ustnej czy skóry. Wykorzystuje się je także w środkach przeciwsłonecznych, w leczeniu łuszczycy, odleżyn i oparzeń.

Ze względu na zawartość witaminy E olej z nasion winogron jest polecany do skóry dojrzałej – hamuje procesy starzenia, działa normalizująco i zmiękczająco.

Winogrona – przeciwwskazania do spożywania

Z bezcennych właściwości winogron może korzystać w zasadzie każdy. Będą świetnym elementem diety kobiety w ciąży, karmiącej piersią, dziecka czy osoby starszej. W przypadku niektórych może być konieczne obranie owoców ze skórki oraz pozbawienie ich pestek.  

Winogrona to owoce należące do grupy produktów LOW FODMAP, tj. takich, które odznaczają się niską zawartością tzw. łatwo fermentujących cukrów. Mogą więc znaleźć się w jadłospisie chorych na SIBO (zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego) albo zespół jelita drażliwego. Ze względu na stosunkowo wysoką wartość kaloryczną na ilość zjadanych winogron powinny uważać osoby próbujące zmniejszyć swoją masę ciała. 

Przepisy z wykorzystaniem winogron

Grzanki z domowym pasztetem i winogronem

Składniki: wątróbka drobiowa (50 g), masło (4 łyżki), czosnek (1 ząbek), cebula (1 mała), sól pieprz, świeży tymianek, winogrono czerwone (1 garść), pieczywo na grzanki

Na rozgrzanym maśle uduś wątróbkę, posiekany czosnek i pokrojoną cebulę. Do gotowej dorzuć tymianek i zblenduj na gładką masę. Dopraw solą i pieprzem. Pieczywo opiecz w tosterze, obkładaj pasztetem i połówkami winogrona.

Sałatka z szynką parmeńską, orzechami włoskimi, serem feta i winogronem

Składniki: mieszanka sałat, szynka parmeńska (kilka płatów), orzechy włoskie (kilka sztuk), ser feta (1 garść), winogrono białe (1 garść), woda (1 łyżeczka), oliwa (1 łyżka), miód (1/2 łyżeczki), sok z cytryny (1 łyżeczka), sól, pieprz, pieczywo na grzanki

Na talerz wyłóż sałatę, kawałki szynki, połówki orzechów, ser feta oraz połówki winogrona. Przygotuj dip z oliwy, wody, miodu, soku z cytryny, dopraw. Dipem polej sałatkę. Podawaj z grzankami.