Insulina – normy we krwi, wskazania, cena. Badanie insuliny po obciążeniu. Czy hiperglikemia i hipoglikemia są groźne dla życia?

Insulina i normy z nią związane są jednym z głównych wskaźników prawidłowej pracy trzustki. Badanie poziomu tego hormonu pozwala na dokonanie oceny zmian w gospodarce węglowodanowej, a w przypadku wystąpienia hipoglikemii lub hiperglikemii wdrożenie odpowiedniego leczenia tych zaburzeń, których zaniedbane może się rozwinąć w szereg chorób metabolicznych, w tym przede wszystkim w cukrzycę typu II. Osoby, które zauważyły u siebie zaburzenia widzenia, zawroty głowy, przyspieszoną akcję serca lub zlewne poty powinny koniecznie zgłosić się na badanie poziomu insuliny.

1. Co to jest i jak działa insulina?
2. Kiedy i jak często należy wykonać badanie poziomu insuliny?
3. Jak się przygotować do badania poziomu insuliny we krwi? Jak wygląda badanie i czy należy być na czczo?
4. Insulina – normy. Kiedy poziom insuliny jest za wysoki, a kiedy za niski?
5. Badanie insuliny – cena/refundacja i skierowanie

Insulina jest hormonem odpowiadającym przede wszystkim za prawidłowy metabolizm glukozy, czyli cukru. Jeżeli dochodzi do uszkodzenia komórek, które je produkują, czyli komórek β trzustki lub też komórki organizmu przestają odpowiadać we właściwy sposób na insulinę krążącą we krwi, poziom glukozy zaczyna znajdować się poza prawidłowym zakresem. Może to prowadzić do: hipoglikemii lub hiperglikemii, czyli obniżonego lub podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Jeśli oba te stany nie zostaną zdiagnozowane lub nie są prawidłowo leczone, stanowią stan bezpośredniego zagrożenia życia. Badanie stężenia insuliny we krwi, wraz z oceną stężenia glukozy i krzywą cukrową, umożliwia lekarzowi zrozumienie kierunku zmian w gospodarce węglowodanowej i zaproponowanie odpowiedniego leczenia, które jest w stanie uchronić pacjenta przed groźnymi powikłaniami tych zaburzeń.

Co to jest i jak działa insulina?

Insulina jest produkowana przez komórki wysp trzustkowych w odpowiedzi na rosnące stężenie glukozy we krwi, do którego dochodzi najczęściej po posiłku. Najważniejszym zadaniem tego hormonu jest obniżanie podwyższonego stężenia glukozy, poprzez aktywowanie wchłaniania jej przez komórki, stymulowanie przekształcania nadmiaru glukozy w tłuszcze, pobudzanie wątroby i tkanki mięśniowej do magazynowania glukozy w postaci glikogenu (wielocukru magazynowanego w wątrobie, który w przypadku obniżenia poziomu glukozy, ulegnie rozkładowi i ochroni organizm przed hipoglikemią). Oprócz oddziaływania na gospodarkę cukrową, insulina wpływa też na metabolizm białek i tłuszczy, chroniąc białka przed rozkładem, zwiększając wychwyt aminokwasów przez tkanki i stymulując tworzenie z nich białek oraz pobudzając produkcję i wydzielanie enzymów odpowiadających za powstawanie tłuszczów. Część badań pokazuje również, że insulina może wykazywać działanie przeciwzapalnie. Ze względu na swoje właściwości, insulina uważana jest za hormon anaboliczny, czyli taki, który stymuluje syntezę związków potrzebnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu człowieka. Można powiedzieć, że jej działanie w pewien sposób przypomina działanie hormonu wzrostu. Badania pokazują, że dzieci, u których poziom insuliny jest permanentnie obniżony, obserwuje się wolniejsze tempo wzrostu i niższą długość ciała w porównaniu z dziećmi, których trzustka pracuje prawidłowo.

Kiedy i jak często należy wykonać badanie poziomu insuliny?

Poziom insuliny oznacza się najczęściej u pacjentów z podejrzeniem lub z już zdiagnozowaną cukrzycą. Badanie to jest wykorzystywane, m.in. do różnicowania typów cukrzycy.

Cukrzyca typu I, czyli insulinozależna choroba autoimmunologiczna, która polega na powolnym zniszczeniu komórek β wysp trzustkowych Langerhansa. Komórki te jako jedyne w organizmie człowieka produkują insulinę, która obniża poziom glukozy we krwi. Najczęściej jest chorobą wykrywaną w wieku dziecięcym i młodzieńczym. Leczenie cukrzycy typu I wymaga stałego podawania insuliny.

Cukrzyca typu II, czyli insulinozależna choroba wieku dorosłego. Dysfunkcja polega zarówno na braku wrażliwości organizmu na insulinę, jak i na zaburzeniach w jej produkowaniu przez trzustkę. Objawy te nie są jednak równoległe, zawsze któraś z nich dominuje nad drugą. Ten typ cukrzycy może być dziedziczny, czyli jest to choroba uwarunkowana genetycznie, niemniej to czynniki środowiskowe są tu decydujące (dieta, styl życia, ilość aktywności fizycznej).

Badanie poziomu insuliny bywa również wykorzystywane w procesie diagnostyki guzów trzustki wydzielających insulinę (nazywanych wyspiakami lub insulinoma) i w sprawdzaniu skuteczności operacyjnego usuwania tych guzów. Ponadto w monitorowaniu leczenia pacjentów przyjmujących insulinę i leki przeciwcukrzycowe, w diagnostyce chorób wątroby, diagnostyce zaburzeń hormonalnych i nietolerancji pokarmowych. Na oznaczenie poziomu insuliny powinni być kierowani również ci pacjenci, których wyniki badań wskazują na hipoglikemię lub wykazujący objawy hipoglikemii, takie jak:

• zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia,
• drgawki,
• przyspieszenie akcji serca,
• zlewne poty.

Chociaż badanie stężenia insuliny nie należy do pakietu oznaczeń zalecanych w ramach profilaktyki osób zdrowych, tak jeśli w rodzinie pacjenta występowały przypadki cukrzycy, guzów trzustki lub wyniki badań stężenia glukozy na czczo były nieprawidłowe, warto rozszerzyć diagnostykę o ocenę ilości insuliny we krwi. Częstotliwość oraz zasadność badań warto omówić ze swoim lekarzem prowadzącym, ponieważ pojedyncze oznaczenie poziomu insuliny na czczo, może nie być wystarczające dla części pacjentów. W takich przypadkach diagnostyka zaburzeń równowagi cukrowej bywa rozszerzana o tzw. krzywą cukrową (czyli doustny test obciążenia glukozą), a także krzywą insulinową, mierzącą wydzielanie insuliny w odpowiedzi na spożycie określonej ilości glukozy, w kilku punktach czasowych.

Badanie poziomu insuliny w ciąży

Cukrzyca ciążowa jest najczęściej stanem przejściowym, który jest diagnozowany na podstawie podwyższonego poziomu cukru we krwi i (czasem) w moczu. Jest to dysfunkcja, która zagraża zarówno matce, jak i dziecku. Najnowsze badania dowodzą także, że nawet u połowy kobiet, u których zdiagnozowano cukrzycę ciężarnych, w ciągu kolejnych 15. lat zdiagnozowano cukrzycę typu II. Ten typ cukrzycy wywołany jest najprawdopodobniej hormonozależną insulinoopornością, zaburzeniami wydzielania insuliny lub zwiększonym wydzieleniem glukozy przez wątrobę. Może dojść do przedwczesnego porodu, wystąpienia stanu przedrzucawkowego, podwyższenia ryzyka wykonania cesarskiego cięcia. Zagrożeniem dla dziecka jest wystąpienie makrosomii płodu (duża masa urodzeniowa) i wielowodzia mogącego prowadzić do wcześniejszego porodu, a także kwasica płodu, obumarcia wewnątrzmacicznego lub cewy nerwowej i kardiomiopatii. Badaniem przesiewowym w kierunku cukrzycy ciężarnych jest wykonanie tak zwanej krzywej cukrowej – OGTT.

Jak się przygotować do badania poziomu insuliny we krwi? Jak wygląda badanie i czy należy być na czczo?

Do badania poziomu insuliny należy koniecznie stawić się na czczo i w godzinach porannych, zachowując co najmniej 12-godzinny post, tzw. spożyć ostatni posiłek najpóźniej do godz. 18:00, w dniu poprzedzającym test. Na trzy dni przed badaniem zaleca się także ograniczenie stresu, palenia papierosów, picia kawy i spożywania alkoholu. Przed zgłoszeniem się na oznaczenie należy również poinformować lekarza lub personel punktu pobrań o wszystkich stosowanych lekach i suplementach diety, ponieważ mogą one zafałszować wynik testu. W trakcie badania pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej, podobnie jak przy większości podstawowych badań laboratoryjnych.

Co to jest badanie poziomu insuliny po obciążeniu?

U pacjentów cukrzycowych lub osób z podejrzeniem cukrzycy, zamiast pojedynczego oznaczenia poziomu insuliny na czczo, wykonuje się często tzw. krzywą insulinową, czyli badanie zmian stężenia insuliny w odpowiedzi na glukozę. W trakcie tego testu, zaczyna się od pobrania próbki krwi na czczo i oznaczenia w niej stężenia insuliny. Następnie pacjent spożywa 75 g glukozy, rozpuszczonej w szklance wody, po czym czeka 60 minut na ponowne pobranie próbki i 120 min na ostatnie trzecie oznaczenie. Na podstawie uzyskanych wyników i porównaniu ich z wynikami krzywej cukrowej, możliwe jest też wyliczenie tzw. wskaźnika HOMA-IR, pozwalającego lekarzowi dokładnie zrozumieć kierunek zaburzeń w gospodarce glukozą i dobrać odpowiednie leczenie. Najczęściej cukier potrzebny do badania pacjent musi przynieść ze sobą. Glukozę można kupić w aptece, w ilości przeznaczonej specjalnie do tego badania (wspomniane 75 g).

Insulina – normy. Kiedy poziom insuliny jest za wysoki, a kiedy za niski?

Poziom insuliny na czczo nie powinien przekraczać 10 mU/ml. Natomiast przy krzywej insulinowej, poziom insuliny po 1 godzinie od spożycia glukozy nie powinien być wyższy niż 50 mU/ml, a po 2. godzinach – 30 mU/ml.

Podwyższone stężenie insuliny obserwuje się m.in. w przypadku: insulinooporności, zespołu metabolicznego i cukrzycy typu II, cukrzycy ciążowej, wyspiaka trzustki, akromegalii, zespołu Cushinga, zespołu policystycznych jajników (PCOS), nietolerancji fruktozy i galaktozy. Osoby otyłe, stosujące doustną antykoncepcję hormonalną lub leczone kortykosteroidami, lewodopą, sulfonylomocznikiem, czy też agonistami beta-receptorów, również mogą zaobserwować wzrost poziomu insuliny we krwi.

Za niska insulina w wyniku badania, może wystąpić na skutek cukrzycy typu I lub późnej fazy cukrzycy typu II, niedoczynności przysadki mózgowej, zapalenia lub raka trzustki, stresu i wynikającego z niego, podwyższonego poziomu kortyzolu. Może być to także skutek uboczny zażywania leków z grupy beta-blokerów i agonistów receptora alfa, fenotiazyny, fenytoiny lub kwasu nikotynowego.

Badanie insuliny – cena/refundacja i skierowanie

Skierowanie na bezpłatne badanie insuliny lub krzywą insulinową, wystawiane jest przez lekarza specjalistę – diabetologa, endokrynologa lub ginekologa. W przypadku wykonywania badania prywatnie, jego koszt mieści się zazwyczaj w przedziale 40–60 zł, a czas oczekiwania na wyniki badania insuliny nie przekracza dwóch dni, niemniej najczęściej dostępny jest już następnego dnia.