Rzucawka ciążowa (eklampsja) – przyczyny, objawy, postępowanie i leczenie
Łukasz Stelmaszczyk

Rzucawka ciążowa (eklampsja) – przyczyny, objawy, postępowanie i leczenie

Rzucawka (eclampsia) jest stanem zagrożenia życia, charakteryzującym się wystąpieniem drgawek i utratą przytomności. Narażone na nią są zwłaszcza ciężarne z nadciśnieniem, cukrzycą, chorobami nerek i niektórymi chorobami autoimmunologicznymi. 

Co to jest rzucawka ciążowa? 

Rzucawka jest stanem zagrożenia życia (wskaźnik umieralności matek to 4,2%, a noworodków 13-30%). Może ona nie być poprzedzona rozpoznaniem stanu przedrzucawkowego. Charakteryzuje się pojawieniem drgawek toniczno-klonicznych z utratą przytomności. Lekarz może stwierdzić rzucawkę dopiero po wykluczeniu innych przyczyn, takich jak np. napad padaczkowy, tężyczka, śpiączka cukrzycowa i innych. 

O stanie przedrzucawkowym można mówić wtedy, gdy u kobiety ciężarnej po 20. tygodniu ciąży występują: 

  • ciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mm Hg, 
  • wzrost stężenia białka w dobowej zbiórce moczu: > 0,3 g (tzw. białkomocz).  

Taki stan określa się mianem łagodnego stanu przedrzucawkowego.  Na ciężki stan przedrzucawkowy wskazują (przynajmniej 2 z poniższych stanów):  

  • ciśnienie tętnicze ≥ 160/110 mm Hg,  
  • białkomocz dobowy: ≥ 2 g (wg niektórych autorów > 5 g/dobę).  
  • wzrost stężenia kreatyniny: ≥ 1,2 mg/dl,  
  • spadek liczby płytek krwi: < 100000/mm3,  
  • wzrost stężenia kwasu moczowego: > 3,6 mg/dl,  
  • zwiększona aktywność enzymów wątrobowych (ALT, AST),  
  • utrzymujący się ból głowy, zaburzenia neurologiczne i wzrokowe, ból w nadbrzuszu, nudności i wymioty.  
U 1% kobiet ze stanem przedrzucawkowym może wystąpić rzucawka. 

Kto jest zagrożony rzucawką ciążową? 

Wystąpieniem rzucawki zagrożona jest każda kobieta, u której występuje stan przedrzucawkowy. Rzucawka może wystąpić w czasie ciąży (38-53% przypadków), porodu (18-36% przypadków) i po porodzie (11-44% przypadków). 

Ryzyko wystąpienia 

Czynniki ryzyka stanu przedrzucawkowego dzieli się na dwie grupy: wysokiego i średniego ryzyka. Do grupy pierwszej zaliczamy: 

  • nadciśnienie ciążowe występujące w obecnej ciąży lub nadciśnienie tętnicze przewlekłe, 
  • choroby nerek, 
  • choroby autoimmunologiczne (zespół antyfosfolipidowy czy toczeń rumieniowaty układowy), 
  • cukrzyca, zarówno typu 1 i 2. 

Do drugiej grupy (średniego ryzyka) zaliczamy: 

  • wiek ciężarnej powyżej 40 r.ż., 
  • pierwsza ciąża, 
  • czas pomiędzy ciążami większy niż 10 lat, 
  • otyłość II stopnia bądź większa (BMI ≥ 35 kg/m2), 
  • czynniki genetyczne – rodzinne występowanie stanu przedrzucawkowego. 
Niektórzy autorzy prac dotyczących stanu przedrzucawkowego sugerują, że jego występowanie może dodatnio korelować z występowaniem migreny, zakażeniami, zaburzeniami snu, bolesnym miesiączkowaniem czy z czynnikiem męskim. 

Polecane dla Ciebie

Cztery fazy rzucawki ciążowej 

Napady rzucawki mogą, choć nie muszą być poprzedzone tzw. objawami zwiastującymi. W typowym przebiegu wyróżniamy 4 fazy napadu rzucawki. 

  • Faza I – trwa do kilkudziesięciu minut, rozpoczyna się niepokojem, włókienkowymi drgawkami mięśni twarzy, rąk, przedramion i stóp. Źrenice są rozszerzone, a chora traci przytomność.  
  • Faza II – występują skurcze toniczne, czyli zaciśnięcie dłoni i rąk w łokciach, zaciśnięcie zębów, bezdech oraz sine zabarwienie twarzy. Faza II płynnie przechodzi w fazę III. 
  • Faza III – występują drgawki kloniczne, obejmujące całe ciało. W podręcznikach można spotkać opis: „ciężarna rzuca kończynami górnymi i dolnymi wokół siebie”. W fazie tej następuje skurcz mięśni karku, co powoduje odgięcie głowy. Występuje zwiększone wydzielanie śliny – piana na ustach. Faza ta trwa około 1 minuty. 
  • Faza IV – faza śpiączki. Po ustąpieniu drgawek występuje głęboki, chrapliwy wdech powietrza, po czym ciężarna przez pewien czas pozostaje w śpiączce. Zazwyczaj  stan ten trwa kilka sekund bądź minut, choć w skrajnych przypadkach może zakończyć się stanem śpiączkowym. 

Postępowanie w czasie ataku rzucawki ciążowej 

W przypadku wystąpienia drgawek głównym leczeniem jest leczenie objawowe mające na celu przerwanie napadu i niedopuszczenie do pogorszenia stanu. W pierwszej kolejności należy fizycznie zabezpieczyć chorą przed zranieniami, następnie należy podać tlen oraz monitorować jego ciśnienie parcjalne w organizmie (pulsoksymetria i gazometria). Pacjentka powinna leżeć na boku, aby zmniejszyć ryzyko aspiracji. Należy kontrolować ciśnienie tętnicze krwi oraz zaplanować ukończenie ciąży.  

Przyczyny i objawy rzucawki ciążowej 

Przyczyny rzucawki nie są do końca poznane. Istnieją dwie różne hipotezy. Obydwie zakładają nieprawidłową odpowiedź centralnego układu nerwowego na podwyższone wartości ciśnienia tętniczego. Pierwsza hipoteza zakłada, że za bezpośrednie pojawienie się drgawek odpowiada najprawdopodobniej zwężenie się naczyń krwionośnych w mózgu, co powoduje niedokrwienie i następowy obrzęk wewnątrzkomórkowy tkanki mózgowej. Druga hipoteza zakłada uszkodzenie śródbłonka, obrzęk pozakomórkowy spowodowany wysokim ciśnieniem tętniczym oraz występowanie zakrzepów żylnych. 

Głównym objawem rzucawki ciążowej są skurcze toniczne, a następnie drgawki kloniczne występujące u kobiety, u której wcześniej występował stan przedrzucawkowy. 

Rozpoznanie rzucawki ciążowej 

Rzucawkę rozpoznajemy wtedy, kiedy u ciężarnej ze stanem przedrzucawkowym występuje napad drgawek. Ich wystąpienie należy różnicować z takimi chorobami jak padaczka, tężyczka, mocznica, zapalenie opon mózgowych, ropień lub guz mózgu, zatrucie (np. narkotykami) czy śpiączka cukrzycowa. 

Zapobieganie rzucawce ciążowej 

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia rzucawki, należy przede wszystkim kontrolować ciśnienie tętnicze u ciężarnej, u której stwierdzono stan przedrzucawkowy bądź nadciśnienie przed ciążą. Jeżeli istnieje taka możliwość, należy zaplanować wcześniejsze ukończenie ciąży. 

Leczenie rzucawki ciążowej

Lekiem pierwszego rzutu w leczeniu drgawek jest siarczan magnezu. Należy zastosować dużą dawkę wysycającą, a następnie kontynuować leczenie dawkami podtrzymującymi. Jeżeli nie udaje się uzyskać poprawy, do leczenia należy włączyć diazepam lub tiopental. Jeśli utrzymuje się wysokie ciśnienie tętnicze (> 160/100 mm Hg), do leczenia należy włączyć hydralazynę lub labetalol. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • In vitro – na czym polega? Przebieg, skuteczność, koszt

    Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) problemy z płodnością ma ok. 12% populacji. Szacuje się, że w Polsce dotyczy to aż 20% osób w wieku reprodukcyjnym. Nadzieję na posiadanie potomstwa daje jednak metoda in vitro, która w dużej mierze jest finansowana z programów samorządowych.

  • Łysienie poporodowe – jak długo trwa wypadanie włosów po ciąży i jak sobie z nim radzić?

    Każda kobieta marzy o tym, aby jej włosy były piękne, gęste i lśniące. I właśnie w okresie ciąży włosy takie się stają — są mocniejsze i wyglądają zdrowiej niż przed ciążą. Niestety, ten stan nie będzie utrzymywał się długo, ponieważ włosy zaczynają wypadać zazwyczaj po porodzie. Mówi się wówczas, że doszło do łysienia poporodowego. Czy jest ono groźne? Co robić, gdy po ciąży nadmiernie wypadają włosy? Podpowiadamy.

  • USG genetyczne – kiedy wykonać? Ile kosztuje i co może pokazać?

    Badanie USG genetyczne jest w pełni bezpieczne zarówno dla dziecka, jak i dla kobiety ciężarnej. Jest ono jednym z najważniejszych badań wykonywanych w trakcie trwania ciąży. Podczas badania oceniana jest m.in. anatomia płodu oraz ryzyko aberracji chromosomowych. Jak wygląda obowiązkowe badanie prenatalne i ile kosztuje USG genetyczne?

  • Jakie zmiany hormonalne zachodzą w organizmie kobiety w trakcie ciąży?

    Burza hormonalna to potoczne określenie na wszelkiego rodzaju zmiany zachodzące w gospodarce gruczołów dokrewnych w trakcie trwania ciąży. Każdą kobietę ciężarną dotyczą te same wahania, niemniej towarzyszą im różne odczucia. Co dzieje się z organizmem kobiety w czasie ciąży? Jakie hormony działają na początku ciąży oraz co kortyzol ma wspólnego ze zmiennością nastroju?

  • Pierwsze objawy ciąży – po czym poznać, że doszło do zapłodnienia?

    Mdłości, zawroty głowy, tkliwość piersi? Czy te objawy świadczą o tym, że kobieta jest w ciąży? Owszem, mogą na to wskazywać, niemniej nie muszą. Specjaliści z zakresu ginekologii i położnictwa nie definiują jednoznacznie tzw. wczesnych i późnych objawów ciąży. Można jednak wyróżnić zarówno prawdopodobne, jak i pewne jej oznaki.

  • Kangurowanie – czym jest i jakie może przynieść korzyści?

    Budowanie więzi z dzieckiem można rozpocząć już od pierwszych minut, w których malec pojawi się na świecie. Proces, który odbywa się w kontakcie skóra do skóry, nazywa się kangurowaniem. Może być wykonywane przez mamę, ale także przez tatę noworodka. Jak się przygotować do kangurowania i jak długo można je praktykować?

  • Jakie są objawy niedoczynności tarczycy w ciąży? Czy można ją leczyć? Normy badań

    Niedoczynność tarczycy w ciąży może zwiększyć ryzyko związane z poronieniem, odklejeniem łożyska, niedokrwistością, nadciśnieniem ciążowym czy krwawieniem poporodowym. Wyjątkowo newralgiczny moment to ten, kiedy niedoczynność wystąpi w pierwszym trymestrze ciąży. Jak diagnozować i leczyć niedoczynność tarczycy u kobiety w ciąży, tak aby terapia była skuteczna i nie zaszkodziła dziecku?

  • Jak sobie radzić z alergią w ciąży?

    Co piąta kobieta w ciąży cierpi na alergię, zwłaszcza na alergiczny nieżyt nosa i astmę alergiczną. W czasie ciąży może pojawić się także alergiczne zapalenie spojówek, ostra pokrzywka, alergia pokarmowa, alergia na leki, a nawet anafilaksja. Jak zatem radzić sobie z alergią w ciąży? Jakie leki można stosować na alergię w ciąży? Czy w ciąży można robić testy alergiczne? I czy alergia w ciąży szkodzi dziecku?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij