Badania kontrolne a metryka
Anna Rutkowska

Badania kontrolne a metryka

Z wiekiem ryzyko zachorowania na wiele chorób rośnie. Dlatego, choć regularnie badać się powinno przez całe życie, tym bardziej należy zadbać o to w wieku dojrzałym. Jakich badań nie wolno pomijać?

Kontrola stanu zdrowia zaczyna się niemalże od poczęcia. Już w pierwszych tygodniach ciąży można, poprzez badanie USG lub inne badania prenatalne, sprawdzić czy zarodek rozwija się prawidłowo. Regularne odwiedzanie ginekologa należy do podstawowych obowiązków przyszłych rodziców.

Badania kontrolne do 18 roku życia i co dalej?

Podobnie jest w przypadku niemowląt i małych dzieci – noworodki badane są przez neonatologa oraz ortopedę (szczególnie kontrola rozwoju stawów biodrowych), w późniejszych miesiącach ich zdrowie ocenia się podczas bilansów i wizyt przy okazji szczepień ochronnych. Jeśli nie dzieje się nic niepokojącego, badanie zwykle obejmuje wywiad (rozmowę z rodzicem lub opiekunem), zmierzenie i zważenie dziecka, osłuchanie serca, zbadanie wzroku oraz słuchu, ocenę pod kątem wad postawy, a także ocenę rozwoju dziecka czy nabytych umiejętności. Tożsame kontrole są przeprowadzane w szkole aż do ukończenia 18 roku życia. Ponadto powinno się regularnie wraz dzieckiem odwiedzać stomatologa – minimum raz na pół roku.

Niestety, jak podaje raport NIK z czerwca 2018 roku, w systemie opieki zdrowotnej dzieci oraz młodzieży panuje chaos – opiekę medyczną sprawują zarówno pielęgniarki w szkolnych gabinetach, jak i lekarze POZ, ale placówki te często nie współpracują ze sobą efektywnie. Gdy opuszczone zostają mury szkoły, obowiązkowe pozostają tylko badania u lekarza medycyny pracy – o ile w ogóle zostaje się zatrudnionym w ramach umowy o pracę.

Co gorsza, w przypadku pracy biurowej badanie to zwykle polega na wywiadzie, zmierzeniu ciśnienia i badaniu wzroku jako kwalifikacji do pracy przy komputerze. To jednak o wiele za mało, by mieć kontrolę nad swoim zdrowiem. Trzeba zadbać więc o nie we własnym zakresie.

Badanie przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Zdrowia wykazało, że jeden na dziesięciu dorosłych Polaków nigdy nie zdecydował się na żadne z badań, takich jak: RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, USG tarczycy, kolonoskopia czy badanie krwi pod kątem markerów nowotworowych.

Co i kiedy powinniśmy badać?

Należy poddawać się regularnie (przynajmniej raz w roku) badaniom krwi, które powinny obejmować: morfologię, OB (tzw. odczyn opadania krwinek czerwonych), oznaczenie poziomu mocznika, kreatyniny i glukozy oraz sodu, potasu, wapnia czy żelaza. Warto wykonać również badanie pod kątem niedoborów witaminy D, ponieważ to dość powszechne zjawisko w tej strefie klimatycznej. Niemniej ważne jest ogólne badanie moczu. Co jeszcze? Aby odpowiedzieć na pytanie, trzeba przyjrzeć się uważnie najważniejszym układom oraz organom ciała.

Powiązane produkty

Serce i układ krążenia – całe dorosłe życie

Ponieważ choroby serca to najczęstsza przyczyna zgonów w tej części świata, systematycznie – przy okazji corocznego badania krwi – warto kontrolować poziom cholesterolu (koniecznie z rozróżnieniem na cholesterol całkowity, cholesterol HDL i LDL) i triglicerydów. Podwyższony poziom dwóch ostatnich parametrów jest wskazaniem do wizyty u dietetyka, ewentualnie – jeśli wynik znacznie wykracza poza normy lub mimo zmiany diety nadal się utrzymuje – wskazaniem do dalszej diagnostyki pod kątem chorób układu krążenia.

Należy pamiętać o kontrolowaniu ciśnienia krwi – przez całe dorosłe życie, co najmniej raz na dwa lata. Najlepiej, jeśli ciśnienie mierzy lekarz przy okazji każdej wizyty, np. w przypadku infekcji. Dobrze jest posiadać domowy ciśnieniomierz – urządzenie niedrogie, dostępne w każdej aptece. Zbyt wysokie lub zbyt niskie ciśnienie to częsta przyczyna dolegliwości bólowych i zawrotów głowy czy osłabienia, a jego wahania mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne.

Tarczyca – uważaj, gdy skończysz 35 lat

Zaczynając od 35 roku życia, trzeba – przynajmniej co pięć lat – wykonać badanie TSH. To hormon tyreotropowy produkowany przez przysadkę mózgową i odpowiedzialny za pobudzenie tarczycy do działania, a więc do wydzielania hormonów. Obniżony poziom TSH świadczy najczęściej o nadczynności tarczycy, podwyższony o niedoczynności.

Podstawą do zbadania TSH jest złe samopoczucie, osłabienie, zmęczenie, nieuzasadnione tycie, suchość skóry, a także podwyższone ciśnienie krwi lub podwyższone (albo zbyt niskie) tętno.

Jelito grube – szczególnie po 50 roku życia

U osób po 50 roku życia powinno się wykonywać badanie krwi utajonej w kale. Warto pamiętać też o kolonoskopii – endoskopowym badaniu całego jelita grubego wykonywanego zwykle ze znieczuleniem – która pozwala wykryć nowotwory jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna czy inne przewlekłe choroby jelit. Lekarz zleca ją zwykle w przypadku wystąpienia i utrzymywania się niepokojących objawów, takich jak chudnięcie, problemy z trawieniem, nietypowy wygląd kału, zaparcia czy biegunki.

U osób po pięćdziesiątce badania najlepiej wykonywać rutynowo – niektóre kalendarze badań profilaktycznych podają, że co 5 lat, inne co 10 lat. Alternatywą dla kolonoskopii jest sigmoidoskopia – to także badanie endoskopowe, ale jedynie części jelita grubego (mniej inwazyjne). Z tego względu warto się na nie zgłaszać co 5 lat, począwszy od szóstej dekady życia.

Wzrok – po czterdziestce co 4 lata

Nie licząc badań związanych z życiem zawodowym lub w przypadku pogorszenia widzenia, badanie wzroku i ciśnienia śródgałkowego powinno się przeprowadzić przynajmniej raz w przedziale między 20 a 29 rokiem życia, dwa razy między 30 a 40, później zaś co 4 lata, zaś po skończeniu 65 lat – co 1-2 lata.

Słuch – uważaj po pięćdziesiątce

Ten ważny zmysł najlepiej badać co 10 lat, po 50 roku życia co 3 lata.

Kości – po sześćdziesiątce

Ponieważ z wiekiem znacznie wzrasta ryzyko osteoporozy, szczególnie u kobiet po menopauzie, po sześćdziesiątce muszą wykonać co najmniej raz pomiar gęstości kości. W przypadku niepokojących wyników badanie należy powtarzać. Częstotliwość powinien ustalić lekarz.

Zęby i jama ustna – 1-2 razy do roku

Zęby wymagają szczególnej uwagi z kilku powodów: je się zbyt dużo cukru, nie zawsze potrafi się zadbać o higienę i występują niedobory witaminy D – niezwykle ważnej w procesie mineralizacji zębów. Dlatego zęby to ta część naszego ciała, która psuje się już od dzieciństwa. Przez całe życie powinno się odwiedzać dentystę, minimum dwa razy do roku.

Płuca – uwaga palacze!

Płuca powinny być obiektem szczególnej troski u palaczy. W ich przypadku do niedawna zalecane były regularne badania RTG klatki piersiowej, jednak okazuje się, że wczesna wykrywalność i tak nie zmieniała zbyt wiele, jeśli chodzi o przebieg choroby.

Dlatego w ostatnich latach – na przykład w Stanach Zjednoczonych – rekomenduje się wykonywanie przesiewowych badań LDCT (niskodawkowa tomografia komputerowa) u pacjentów między 55 a 74 rokiem życia lub osób, które paliły przez co najmniej 30 lat, również u byłych palaczy (do 15 lat od rzucenia palenia). Istnieją dowody na to, że systematyczne badania zmieniły na korzyść statystyki śmiertelności – lecz potrzeba jeszcze więcej rzetelnych informacji, by móc to potwierdzić z całą pewnością.

Jakie badania powinni wykonywać mężczyźni?

Dodatkowo mężczyźni (szczególnie po 50 roku życia) powinni regularnie – najmniej co pięć lat – zgłaszać się na badanie prostaty (per rectum) oraz badanie antygenu PSA (to marker nowotworowy; najlepiej oznaczać go wraz z podstawowym badaniem krwi, czyli co roku od skończenia pięćdziesiątki) przede wszystkim ze względu na ryzyko nowotworów prostaty, ale i na możliwość wystąpienia przerostu gruczołu krokowego.

Panom zaleca się systematyczne (minimum co miesiąc) badanie jąder wykonywane samodzielnie, które służy ustaleniu czy nie ma zmian w ich strukturze.

Jakie badania kontrolne powinny wykonywać kobiety?

Najważniejsze badania u pań to badanie piersi, podstawowe badanie ginekologiczne i cytologia (badanie rozmazu z szyjki macicy pobieranego przez pochwę za pomocą specjalnej, cienkiej szczoteczki). Badanie ginekologiczne najlepiej wykonywać raz do roku, cytologię – po 3 latach od rozpoczęcia współżycia lub od ukończenia 21 lat, raz w roku, a po 30 roku życia co 3 lata (chyba, że lekarz zdecyduje inaczej, w zależności od stanu zdrowia czy przynależności do grup ryzyka występowania nowotworów).

Jeśli chodzi o badanie piersi to:

  • samodzielne badanie należy uskuteczniać regularnie raz w miesiącu według instrukcji ginekologa, głównie pod kątem występowania guzków, zgrubień i wyczuwalnych zmian,
  • powinno zostać wykonane przez ginekologa podczas każdej wizyty kontrolnej, a więc – podobnie jak badanie ginekologicznie – co najmniej raz do roku,
  • USG jest bezpieczną i prostą metodą wykrywania nowotworów i innych zmian w piersi u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Najlepiej więc, jeśli ginekolog dysponuje ultrasonografem i przeprowadzi badanie podczas wizyty, szczególnie u kobiet po trzydziestce,
  • mammografię zaleca się wykonywać co dwa lata u kobiet po 40 roku życia.
  1. Chaos w opiece zdrowotnej nad dziećmi, „Najwyższa Izba Kontroli”; nik.gov.pl/aktualnosci/opieka-zdrowotna-nad-dziecmi-i-mlodzieza.html.
  2. Badanie postaw wobec zachowań zdrowotnych w zakresie profilaktyki nowotworowej wśród mieszkańców Polski ze szczególnym uwzględnieniem postaw Polek wobec raka szyjki macicy i raka piersi, Raport z badania przeprowadzonego przez Kantar Millward Brown na zlecenie Ministerstwa Zdrowia; gov.pl/web/zdrowie/badanie-postaw-w-zakresie-profilaktyki-nowotworowej-wsrod-mieszkancow-polski.
  3. Recommended Health Screenings for Adults by Age & Gender, U.S. Department of Health and Human Services & The American Heart Association; co.gloucester.nj.us/civica/filebank/blobdload.asp?BlobID=4138.
  4. D. N. Givler, A. Givler, Health Screening, „ncbi”; ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK436014/.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Próby wątrobowe (ALAT i ASPAT) — co oznaczają podwyższone wyniki?

    Próby wątrobowe to enzymy, po oznaczeniu których można stwierdzić, w jakim stanie jest wątroba i czy pracuje w prawidłowy sposób. Zalicza się do nich aminotransferazy ASPAT i ALAT oraz gamma-glutamylotranspeptydazę (GGTP). ALAT i ASPAT to najczęściej oznaczane próby wątrobowe. Ich pełne nazwy to aminotransferaza alaninowa, czyli ALAT oraz aminotransferaza asparaginowa — ASPAT.

  • Prawidłowe ciśnienie i puls. Jaka jest norma?

    Serce to najważniejszy narząd w organizmie. To dzięki jego pracy można żyć. Razem z nim współpracuje cały układ krążenia — on także powinien funkcjonować prawidłowo. W innym przypadku zaczynają pojawiać się problemy zdrowotne. Z sercem i układem krążenia są bez wątpienia ściśle związane dwa pojęcia — ciśnienie tętnicze oraz puls.

  • CRP – co oznacza CRP wysokie, a co CRP niskie? O jakich chorobach może świadczyć podwyższone CRP?

    Białko C-reaktywne (CRP) to białko ostrej fazy, stanowiące czuły i szybki marker stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek wskutek martwicy, urazu lub infekcji. Oznaczenie poziomu CRP jest wskazane w diagnostyce i monitorowaniu terapii stanów zapalnych i infekcji bakteryjnych, chorób o podłożu autoimmunologicznym i nowotworowym oraz zawału serca. Badanie stężenia CRP pozwala również na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z grupy ryzyka.

  • Rezonans magnetyczny głowy – co wykrywa, ile kosztuje, jak wygląda badanie?

    Rezonans magnetyczny (MRI) głowy to badanie, w którym wykorzystywane są właściwości pola magnetycznego. Najczęściej MRI głowy zleca się po wypadkach samochodowych i urazach głowy, a także w sytuacji pogłębienia diagnostyki neurologicznej. Główną wadą rezonansu, będącego badaniem refundowanym, jest czas oczekiwania na to prześwietlenie, liczony nawet w miesiącach. 

  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa – przebieg badania, wskazania, cena

    Rezonans magnetyczny kręgosłupa to badanie pozwalające na ocenę elementów kostnych tego obszaru, jego tkanek miękkich oraz rdzenia kręgowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszelkich zmian zapalnych, zwyrodnieniowych i nowotworowych. Najczęściej bada się pacjentów, którzy zgłaszają się do neurologa z bólami pleców i drętwieniem kończyn – zarówno rąk, jak i nóg. Częstym wskazaniem do badania jest także uraz kręgosłupa. Ile kosztuje MRI, jak długo trwa badanie i czy kobiety w ciąży mogą przystąpić do rezonansu magnetycznego kręgosłupa? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • IgE całkowite – wskazania do badania poziomu immunoglobuliny typu E (IgE), normy, wyniki

    Przeciwciała klasy IgE, obok przeciwciał klasy IgG, IgM, IgA i IgD, należą do jednej z pięciu podklas immunoglobulin wytwarzanych przez komórki układu odpornościowego. Cząsteczki immunoglobulin klasy IgE wytwarzane są w odpowiedzi na alergeny i obecność pasożytów. Badanie poziomu IgE całkowitego wykonywane jest w przebiegu diagnostyki alergii, atopii i parazytoz (obecność pasożytów w organizmie). Poziom IgE całkowitego zależy od wieku pacjenta, najniższy jest u noworodków i niemowląt, a maksimum osiąga pomiędzy 10. a 15. rokiem życia pacjenta.

  • Badanie poziomu witaminy D, metabolit 25(OH). Normy, cena, interpretacja wyników

    Witamina D bierze udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu, wpływa również na prawidłową budowę i funkcję kości. Oznaczenie poziomu witaminy D ma zastosowanie m.in. w diagnostyce i leczeniu osteoporozy, osteomalacji i krzywicy, chorób wątroby i nerek, a także w monitorowaniu leczenia kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi i przeciwpadaczkowymi oraz suplementacji witaminą D u pacjentów, którym ją zlecono.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij