Wszystko, co warto wiedzieć o witaminach
Krzysztof Słomiak

Wszystko, co warto wiedzieć o witaminach

Podczas zimniejszych miesięcy w roku nasza odporność jest wystawiona na próbę. Sięgamy po preparaty wzmacniające, w tym preparaty witaminowe, które mają dostarczyć do organizmu niezbędnych składników odżywczych. W tym wymagającym jesienno-zimowym okresie przyda się wiedza o witaminach i procesach, w których uczestniczą i które regulują. Przegląd ten ma służyć jako skrócone kompendium tego, co wiemy o witaminach – czyli o grupie organicznych związków chemicznych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju organizmu.

Witaminy dzielą się na te rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Mogą być pochodzenia naturalnego lub otrzymywane syntetycznie – w procesie syntezy chemicznej. Dla człowieka większość z nich musi być dostarczana z pokarmem.

Witamina A (retinol, akseroftol)

Witamina rozpuszczalna w tłuszczach.

Dzienne zapotrzebowanie: 1-2 mg.

Witamina bardzo ważna dla naszego wzroku. Wpływa na właściwy wzrost i rozwój kości. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie tkanki nabłonkowej: skóry, rogówki, przewodu pokarmowego i oddechowego (chroni nabłonek przed zakażeniami ropnymi). Stymuluje błony śluzowe do produkcji śluzu. Jest ważnym przeciwutleniaczem. Jest odporna na działanie wysokiej temperatury. Kontakt z żelazem i miedzią powoduje jej rozkład.

Skutki niedoboru: ślepota zmierzchowa (kurza ślepota) – zaburzenia widzenia przy niedoborze światła – wynikająca z zahamowania regeneracji rodopsyny, suchość rogówki prowadząca przy dużych niedoborach do ślepoty, zaburzenia (lub zahamowanie) wzrostu, rogowacenie i łuszczenie się naskórka, częste infekcje.

Źródła pokarmowe: tłuste mleko, ser, żółtko jaj, masło, wątroba, warzywa i owoce (marchew, pomidory, papryka, dynia, brokuły).

Witamina D (D2 – ergokalcyferol, D3 – cholekalcyferol)

Witamina rozpuszczalna w tłuszczach.

Dzienne zapotrzebowanie: 0,01-0,02 mg.

Odpowiada za wzmocnienie procesu wchłaniania jonów: wapnia, fosforu i potasu w jelicie. Warunkuje prawidłowy wzrost i mineralizację kości i zębów.

Skutki niedoboru: krzywica i osteomalacja (u dorosłych), wypadanie zębów, powiększenie stawów kolanowych, kostek i dłoni, osłabienie siły mięśniowej.

Źródła pokarmowe: tłuste mleko, żółtko jaj, masło, margaryna, oleje roślinne, wątroba, grzyby, drożdże.

Polecane dla Ciebie

Witamina E (tokoferol)

Witamina rozpuszczalna w tłuszczach.

Dzienne zapotrzebowanie: 10-20 mg.

Warunkuje prawidłową strukturę błon biologicznych. Umożliwia syntezę niektórych substancji tłuszczowych i jest przeciwutleniaczem (dla nienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy A). Wpływa na metabolizm i pracę mięśni. Zapobiega chorobom układu krążenia, wpływa na krzepnięcie krwi. Jest odporna na działanie czynników zewnętrznych. Kontakt z żelazem i miedzią powoduje jej rozkład. Nadmiar tłustego pożywienia zwiększa zapotrzebowanie na nią. Oleje roślinne tłoczone na zimno zawierają jej więcej niż te produkowane przemysłowo.

Skutki niedoboru: zaburzenia płodności, poronienia, paraliż mięśniowy, osłabiona praca i zanik mięśni, rozpad czerwonych krwinek, zwiększenie rozkładu nienasyconych kwasów tłuszczowych (skutkującego zaburzeniem funkcjonowania błon komórkowych), zaburzenia wzrostu, uszkodzenia nerwów, przebarwienia skórne i plamy starcze, zmęczenie, ogólne osłabienie.

Źródła pokarmowe: mleko, jaja, masło, oleje roślinne (słonecznikowy, sojowy), wątroba, ryby, kiełki pszenicy, pieczywo razowe, orzechy, migdały, zielone warzywa liściaste (np. sałata).

Witamina K (filochinon)

Witamina rozpuszczalna w tłuszczach.

Dzienne zapotrzebowanie: 0,05-1 mg.

Warunkuje prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi. Uczestniczy w metabolizmie układu kostnego. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe. Nadmiar antybiotyków, środków przeciwbólowych i konserwantów niszczy ją.

Skutki niedoboru: zaburzenia krzepnięcia krwi (wydłużony czas gojenia się ran), krwawienia, zaburzenia pracy jelit.

Źródła pokarmowe: wątroba, olej sojowy, zielone warzywa liściaste (np. kapusta, szpinak, sałata, kalafior), rośliny strączkowe, pomidory, truskawki.

Witamina B1 (tiamina, aneuryna)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 1,5-2 mg.

Bierze udział w oddychaniu komórkowym. Wpływa na metabolizm węglowodanów (odgrywa główną rolę w uwalnianiu z nich energii), tłuszczów i aminokwasów. Warunkuje właściwe funkcjonowanie tkanki nerwowej, przewodu pokarmowego i układu krążenia. Pomaga w koncentracji i zachowaniu optymizmu. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe. Ulega rozpadowi pod wpływem wysokiej i niskiej temperatury. Niszczy ją także nikotyna, nadmiar cukrów oraz stres. Jej niedobór występuje często u alkoholików.

Skutki niedoboru: zanik otoczki mielinowej w nerwach ruchowych, zaburzenia układu nerwowego i pokarmowego, drżenie i osłabienie mięśni, dystrofie mięśniowe, zapalenie i degeneracja stawów, bóle nóg, osłabienie i niewydolność serca, powiększenie prawej komory serca, niewydolność krążenia, brak łaknienia.

Źródła pokarmowe: wieprzowina, wątroba, drożdże, pełne ziarna zbóż, płatki owsiane, orzechy, jarzyny, fasola, warzywa liściaste.

Witamina B2 (ryboflawina)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 1,7-3 mg.

Stymuluje wzrost i ogólną odporność organizmu. Uczestniczy w oddychaniu komórkowym. Wpływa na metabolizm węglowodanów, aminokwasów i tłuszczów. Bierze udział w syntezie hemoglobiny. Wspomaga regenerację skóry. Jest odporna na działanie wysokiej temperatury, ale ulega rozpadowi pod wpływem światła (mleko w butelce wystawione przez 3,5 h na działanie światła traci 70% witaminy B2).

Skutki niedoboru: zapalenie skóry (łojotokowe) i błon śluzowych, pękanie i zapalenie kącików ust (zajady), łysienie, zahamowanie wzrostu, obniżenie sprawności umysłowej, zawroty głowy, piekące i zaczerwienione oczy, zapalenie spojówek i rogówki, nadmierna wrażliwość na światło.

Źródła pokarmowe: nabiał, jaja, ryby, mięso, wątroba, drożdże, pełne ziarna zbóż, zielone warzywa liściaste (np. sałata), grzyby.

Witamina B3 (wit. PP, niacyna, nikotynamid)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 20-25 mg.

Bierze udział w procesie oddychania komórkowego. Utrzymuje we właściwym stanie nabłonek skóry i przewodu pokarmowego oraz układ nerwowy. Obniża poziom cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne, a także pomaga spalać węglowodany, tłuszcze i białka. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe. Jest odporna na działanie wysokiej temperatury. Nadmiar spożywanych cukrów powoduje jej zanik.

Skutki niedoboru: pelagra (zaczerwienienie, pękanie, łuszczenie się oraz stany zapalne skóry, biegunka, osłabienie mięśni i ogólne zmęczenie), język truskawkowy, zaburzenia psychiczne (np. depresja), otępienie, w skrajnych przypadkach paraliż kończyn.

Źródła pokarmowe: mleko, ser, jaja, mięso, drób, wątroba, ryby, drożdże, pełne ziarna zbóż, orzechy, świeże jarzyny, zielone warzywa liściaste, ziemniaki, piwo.

Witamina B5 (kwas pantotenowy)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 3-10 mg.

Bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w przenoszeniu energii. Utrzymuje w prawidłowym stanie tkankę nerwową i skórę. Łagodzi stany zapalne. Poprawia wzrost i pigmentację włosów. Zapobiega przedwczesnemu starzeniu się i powstawaniu zmarszczek. Jej niedobór występuje bardzo rzadko, głównie u osób odżywiających się zazwyczaj potrawami gotowanymi, konserwami, frytkami, pizzą, makaronem oraz nadużywających cukrów.

Skutki niedoboru: zahamowanie wzrostu, uszkodzenie nadnerczy, zaburzenia czucia, przedwczesne siwienie, pieczenie stóp, sztywność stawów, trudności z nauką, ogólne zmęczenie, zaburzenia snu.

Źródła pokarmowe: mleko, żółtko jaj, mięso, wątroba, drożdże, orzeszki ziemne, pełne ziarna zbóż, brokuły, pomidory, rośliny strączkowe (np. soja).

Witamina B6 (pirydoksyna, adermina)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 2-3 mg.

Bierze udział w procesie krwiotwórczym. Jest niezbędna do syntezy przeciwciał i czerwonych krwinek. Stymuluje zaopatrywanie komórek nerwowych w glukozę. Bierze udział w metabolizmie aminokwasów. Diety odchudzające i tabletki antykoncepcyjne często wywołują jej znaczne niedobory. W normalnej diecie niedobory spotyka się rzadko.

Skutki niedoboru: stany zapalne skóry, zmiany w układzie nerwowym (objawy padaczkowe u dzieci, drgawki), zmiany w czerwonym szpiku kostnym (objawy anemii u dorosłych), zaburzenia czynności układu pokarmowego, utrata blasku skóry, ogólne zmęczenie, stany depresji i lęku, rozdrażnienie.

Źródła pokarmowe: mleko, jaja, mięso, drób, ryby, wątroba, drożdże, orzechy, pełne ziarna zbóż, musli, rośliny strączkowe (np. soja, fasola), zielone warzywa liściaste, banany.

Witamina B7 (wit. H, biotyna)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 0,015-0,3 mg.

Bierze udział tworzeniu glukozy oraz syntezie kwasów tłuszczowych, glikogenu, hormonów i cholesterolu. Wpływa na właściwy stan włosów, kości i skóry (chroni ją przed łojotokiem). Jest syntezowana przez bakterie jelitowe.

Skutki niedoboru: zmiany skórne (rumień, łuszczenie się skóry), wypadanie włosów, wzmożona czynność gruczołów łojowych, rozdwajanie paznokci, podwyższony poziom cholesterolu we krwi, bóle mięśni.

Źródła pokarmowe: żółtko jaj, wątroba, drożdże, otręby, soja, groch, pomidory, czekolada.

Witamina B11 (wit. B9, wit. M, wit. Bc, kwas foliowy, folacyna)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 0,3-0,4 mg.

Bierze udział w syntezie choliny, puryn i niektórych aminokwasów. Jest niezbędna w procesie krwiotworzenia w szpiku kostnym. Bierze udział w produkcji endorfin (tzw. hormonu szczęścia). Odpowiada za prawidłowy rozwój układu nerwowego rozwijającego się płodu. Warunkuje efektywną pracę układu odpornościowego. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe. Występuje prawie wyłącznie w połączeniu z witaminą B12. Około 30% osób z zaburzeniami psychicznymi ma obniżone jej stężenie. Jej niedobór występuje także u alkoholików, palaczy i kobiet ciężarnych.

Skutki niedoboru: anemia wraz z zapaleniem języka, uszkodzenia przewodu pokarmowego i zaburzenia w procesie trawienia (osłabione wchłanianie pokarmu w jelicie, biegunka), nieprawidłowy rozwój łożyska i wady wrodzone płodu, poronienia, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Źródła pokarmowe: mleko, żółtko jaj, wątroba, drożdże, zielone warzywa liściaste (np. brukselka, szpinak) marchew, dynia, morele, sok pomarańczowy.

Witamina B12 (kobalamina)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 2,4-2,8 μg.

Jest niezbędna w procesie krwiotworzenia w szpiku kostnym. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, węglowodanów, a także niektórych lipidów i białek. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe oraz wydzielana przez błonę śluzową żołądka. Nie występuje w roślinach. 92% wegetarian cierpi na jej brak. Cukry utrudniają jej wchłanianie.

Skutki niedoboru: anemia złośliwa, trwałe uszkodzenia układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane).

Źródła pokarmowe: mleko, żółtko jaj, mięso, wątroba, nerki, ryby.

Witamina C (kwas askorbinowy)

Witamina rozpuszczalna w wodzie.

Dzienne zapotrzebowanie: 60-100 mg.

Jest przeciwutleniaczem. Ułatwia wchłanianie żelaza, wpływa na syntezę niektórych neuroprzekaźników. Utrzymuje prawidłowy stan tkanki łącznej, wzmacnia dziąsła i zęby, zabija bakterie wywołujące próchnicę zębów. Jest niezbędna w syntezie kolagenu. Wzmacnia odporność organizmu na infekcje. Ułatwia gojenie się ran. Stabilizuje psychikę. Jest bardzo nietrwała, łatwo ulega rozpadowi pod wpływem tlenu i wysokiej temperatury. Na jej niedobór często cierpią palacze, stąd charakterystyczne na ich skórze liczne drobne zmarszczki.

Skutki niedoboru: szkorbut (krwawienie i owrzodzenie dziąseł, wypadanie zębów), kruchość i pękanie naczyń krwionośnych, osłabienie odporności organizmu, obrzmiałe i bolesne stawy, nieprawidłowe zrastanie się kości, powolne gojenia się ran.

Źródła pokarmowe: produkty roślinne takie jak zielone warzywa liściaste, natka pietruszki, kapusta (zwłaszcza kiszona), pomidory, papryka, cytrusy, kiwi, czarna porzeczka, czarny bez, dzika róża, truskawki, ziemniaki.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zdrowe Mikołajki. Pomysły na prezent

    6 grudnia – ten dzień oznacza przede wszystkim prezenty, które wszyscy uwielbiają. Jedni lubią dawać, inny dostawać, ale najważniejsza jest w tym dniu radość obu stron. W końcu serotonina, która wydziela się w chwilach szczęścia, jest również wspaniałym prezentem. Postanowiliśmy z tej okazji zrobić przegląd asortymentu aptecznego. Co wybrać, żeby połączyć zdrowie z radością dawania i dostawania prezentów?

  • Świąteczne przejedzenie. Jak radzić sobie ze wzdęciami?

    W Święta Bożego Narodzenia jemy dużo – to fakt. Faktem jest też to, że przejedzeniu towarzyszą nieprzyjemne dolegliwości, takie jak ból brzucha, uczucie pełności w jamie brzusznej, gazy. Czym tak naprawdę są wzdęcia i jak radzić sobie z przejedzeniem?

  • ABC biegania. Od czego zacząć przygodę z bieganiem?

    Bieganie wyszczupla sylwetkę, wzmacnia mięśnie, pozwala na trening w zasadzie w każdych warunkach i okolicznościach. Można biegać zarówno na siłowni (na bieżni), jak i pod gołym niebem. Na początku bieganie wymaga chwili przygotowania i dostosowania swojego organizmu do nowych warunków, jednak w miarę zdobywania doświadczenia i wiedzy staje się codziennym nawykiem. Od czego zacząć, aby nie zrobić sobie krzywdy?

  • Dlaczego warto biegać? Korzyści wynikające z treningów biegowych

    Do zalet biegania, poprawiających nasze zdrowie i możliwości fizyczne, chyba nie trzeba nikogo przekonywać. Regularnie wykonywana aktywność fizyczna przyczynia się do poprawy parametrów krwi, obniżenia odkładającego się w naczyniach cholesterolu, uregulowania glikemii i uwrażliwienia tkanek na insulinę. Zapobiega to rozwijaniu się chorób, takich jak cukrzyca, miażdżyca tętnic, choroby serca i układu krążenia. Jeśli należysz do osób, które bardziej niż zasadę „lepiej zapobiegać niż leczyć” cenią efektywność w pracy – tutaj również bieganie może okazać się czynnikiem wpływającym na Twoje lepsze wyniki. Dlaczego warto uwzględnić biegową terapię antystresową w naszym planie dnia?

  • Leki na uspokojenie bez recepty – co zawierają i czy są skuteczne?

    Żyjemy we względnie dynamicznych czasach. Szybkość zmian odbija się na sferze emocjonalnej człowieka. Statystyki mówią, że co druga osoba, odczuwa częste napady złości, stresu lub agresji w ciągu dnia. W aptekach istnieją leki bez recepty, które mają wykazywać działanie uspokajające. Najczęściej są to preparaty ziołowe. Środki te ze względu na zawartość substancji czynnych wykorzystuje się w lecznictwie. Co najczęściej znajduje się w składzie leków uspokajających bez recepty? Jaka jest skuteczność ziołowych środków na uspokojenie? 

  • Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

    Swędzenie w gardle, gorączka, katar – w dobie pandemii koronawirusa i COVID-19 te symptomy wzbudzają niepokój. Czy słusznie? Jak odróżnić objawy alergii, przeziębienia i grypy od choroby koronawirusowej? Dowiedz się z poniższego artykułu.

  • Drapanie w gardle – co oznacza? Przyczyny i domowe sposoby

    Drapanie, swędzenie lub gryzienie w gardle – to zwykle objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Te nieprzyjemne odczucia, które towarzyszą chorobom zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, można złagodzić za pomocą preparatów na gardło dostępnych w aptece, a także dzięki domowym sposobom. W jaki sposób? Podpowiadamy.

  • Szczepionki na grypę 2022/2023 – co warto o nich wiedzieć?

    W sezonie 2022/2023 będą dostępne cztery szczepionki przeciw grypie. Badanie kwalifikujące pacjenta do szczepienia prowadzi lekarz, niemniej sam zastrzyk może zrobić także inny przedstawiciel środowiska medycznego, np. farmaceuta czy diagnosta laboratoryjny. Od momentu wybuchu pandemii COVID-19 powstało wiele dodatkowych pytań związanych ze szczepieniem na koronawirusa w połączeniu ze szczepionką przeciwko grypie. Kto powinien się zaszczepić? Ile będzie kosztować szczepionka? Kto będzie mógł zaszczepić się bezpłatnie? Gdzie kupić szczepionkę przeciw grypie i jak ją przechowywać?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij