Żywienie medyczne w chorobie nowotworowej

Przez ostatnie lata dokonał się zaskakujący postęp w dziedzinie chorób nowotworowych – niestety nie stoi za nim spadek śmiertelności pacjentów, która od ponad 50 lat nie uległa znaczącej zmianie. Klinicyści, naukowcy, lekarze i farmaceuci wspólnie przeszli długą drogę od zrozumienia choroby nowotworowej do rozpoczęcia poznania sposobu na jej kontrolowanie. Współczesny świat nauki staje się coraz bardziej interdyscyplinarny. Łącznie różnych dziedzin wiedzy medyczno-farmaceutycznej skutkuje nowatorskimi pomysłami, lepszymi schematami leczenia pacjentów oraz nowymi lekami.

Wydawać się może, patrząc na statystyki, że był to czas stracony. Nic bardziej mylnego. Możliwe stało się wyleczenie pacjenta praktycznie z każdego nowotworu, pod warunkiem wczesnego wykrycia. Jest to choroba, którą leczy się niezwykle trudno, że względu na ogromne zróżnicowanie przypadków i zbyt późną diagnostykę prewencyjną. Wydłużenie życia, spowodowane skutecznymi terapiami chorób układu krążenia, układu oddechowego czy układu ruchu spowodowało wzrost zapadalności na choroby powodowane nieprawidłowymi podziałami komórkowymi czy nieprawidłową ekspresją genów.

Idealny lek przeciwnowotworowy

Lek przeciwnowotworowy powinien być skuteczny w niskich dawkach, jednocześnie nie indukując uciążliwych dla pacjentów działań niepożądanych.

Aby cel terapeutyczny został osiągnięty, należy przestrzegać kilku zasad:

• chemioterapię trzeba zaczynać możliwie jak najwcześniej;
• należy dążyć do zniszczenia możliwie największej liczby komórek nowotworowych. Jeśli jest to możliwe, aż do ostatniej komórki;
• zastosowanie największej dawki leku daje najlepsze efekty terapeutyczne. Lepiej jest stosować wysokie dawki w sposób przerywany niż dawki niskie w sposób ciągły;
• idea monoterapii ustępuje polifarmakoterapii, która daje lepsze rezultaty. Łączy się leki o różnych mechanizmach działania i punktach uchwytu. Wybierać należy również leki o odmiennych wpływach niepożądanych na organizm pacjenta;
• leki cytostatyczne należy podawać pacjentowi o ściśle określonej porze dnia przestrzegając zasad chronofarmakoterapii. Dodatkowo ważne są skoordynowanie cyklu komórkowego oraz aplikacja leku w odpowiedniej fazie podziału komórek nowotworowych. Aby to osiągnąć wykorzystuje się procesy mobilizacji i synchronizacji;
• założeniem mobilizacji jest przyspieszanie przejścia komórek nowotworowych z fazy spoczynkowej do fazy podziałowej. Dzięki temu statystycznie największa liczba komórek jest w fazie, na którą działają leki cytostatyczne;
• synchronizacja polega na zatrzymaniu maksymalnej liczby komórek w danej fazie cyklu komórkowego. Zwiększa to znacząco skuteczność terapii powodując wstrzymanie rozwoju komórek w fazie, w której dany lek lub grupa leków jest skuteczna;
• leczenie objawowe i immunostymulujące wspomagają proces leczenia. Początkowe zniszczenie jak największej ilości komórek rakowych daje dobre rezultaty, dlatego prowadzi się radioterapię stosując wysokie dawki promieniowania jonizującego lub podejmuje się zabiegi chirurgicznego usunięcia guza o ile jest to możliwe;
• badania pozwalające ustalić genotyp lub fenotyp chorego mogą okazać się korzystne w odniesieniu do wytyczenia optymalnej ścieżki dawkowania leków, uwzględniając enzymatyczny mechanizm metabolizmu lub komórkową ścieżkę transportu leku. Monitorowanie stężenia leku we krwi pozwala uniknąć szeregu działań niepożądanych, wynikłych na skutek podania dawek nieodpowiednich.

Żywienie medyczne

Na rynku aptecznym dostępne są produkty (środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego/medycznego lub wyroby medyczne, tzw. „nutridrinki”), które z dobrymi efektami wykorzystywane są w żywieniu pacjentów cierpiących na chorobę nowotworową. Można je stosować również przy innych chorobach, które powodują przede wszystkim odwodnienie i wycieńczenie pacjenta. Są to preparaty najczęściej wysokobiałkowe i wysokoenergetyczne, których założeniem jest dostarczenie ważnych składników odżywczych.

Pacjent chory na chorobę nowotworową często odczuwa zaburzenia smaku oraz jadłowstręt. Z tego powodu produkty te mają najczęściej neutralne smaki, dostosowane do pacjentów z zaburzeniami odczuwania smaków, które pojawiają się w trakcie chemio- i radioterapii.

Produkty te powinny być stosowane zawsze pod nadzorem lekarza. Aby rozproszyć równomiernie cząstki odżywcze takich produktów należy je wstrząsnąć przed użyciem. Po pierwszym otwarciu opakowania produkt należy przechowywać w lodówce, w zamkniętym opakowaniu, nie dłużej niż przez 24 godziny. Najczęściej podawane są 1-2 butelki na dobę, o ile lekarz lub dietetyk nie zaleci inaczej. Ważne jest, aby monitorować podaż płynów, aby zapewnić odpowiedni stan nawodnienia pacjenta. Środki te są przeznaczone do podawania doustnego. Nie można traktować ich jako jedynego źródła pożywienia.

W odniesieniu do choroby nowotworowej naukowcy coraz szybciej są w stanie odnajdywać terapie godne uwagi, wskazywać struktury związków chemicznych, które posiadają właściwości antykancerogenne, czy posługiwać się technikami komputerowymi, które jeszcze kilka lat temu zupełnie nie istniały. Nie wolno zapominać też o diecie uzupełniającej składniki odżywcze w tej trudnej jednostce chorobowej, gdyż ma ona też ogromne znaczenie i w większości przypadków jest zalecana.