Żywienie medyczne podczas chemioterapii – co należy wiedzieć?

Choć chemioterapia ma na celu niszczenie komórek nowotworowych, to niestety oddziałuje również na cały organizm i powoduje szereg skutków ubocznych. Odpowiednie żywienie odgrywa ważną rolę w procesie leczenia i poprawia samopoczucie pacjentów. Jak powinno wyglądać żywienie medyczne podczas chemioterapii?

1. Dlaczego żywienie medyczne jest kluczowe podczas chemioterapii?
2. Jakie problemy żywieniowe mogą wystąpić podczas chemioterapii?
3. Kluczowe składniki odżywcze wspierające organizm w trakcie chemioterapii
4. Suplementacja i produkty specjalistyczne w żywieniu osób poddanych chemioterapii
5. Jak przygotowywać posiłki dla osób poddawanych chemioterapii?
6. Dieta a skutki uboczne chemioterapii – jak radzić sobie z nudnościami, zmęczeniem i innymi dolegliwościami?

Dlaczego żywienie medyczne jest kluczowe podczas chemioterapii?

Prawidłowe żywienie podczas choroby nowotworowej ma bezpośredni wpływ na przebieg leczenia i samopoczucie pacjenta. Właściwie zbilansowana dieta dla pacjentów onkologicznych jest istotnym elementem terapii, ponieważ pomaga zminimalizować skutki uboczne chemioterapii i wspiera układ odpornościowy w walce z nowotworem.

Badania naukowe potwierdzają, że stosowanie podczas chemioterapii diety bogatej w niezbędne składniki odżywcze wspomaga regenerację organizmu i ułatwia radzenie sobie z powikłaniami chemioterapii, zwiększając na nią tolerancję. Właściwe odżywienie daje również szansę na lepsze rokowania w chorobie.

Ponadto odpowiednie żywienie medyczne w trakcie chemioterapii zapobiega niedożywieniu i związanych z nim dolegliwościom, które dodatkowo nasila konwencjonalne leczenie, takim jak m.in. uczucie ciągłego osłabienia, nudności, wymioty czy trudności ze snem.

Jakie problemy żywieniowe mogą wystąpić podczas chemioterapii?

Problemy żywieniowe w trakcie chemioterapii są niestety bardzo powszechne i mogą znacząco wpływać zarówno na stan zdrowia pacjenta, jak i na skuteczność stosowanego leczenia. Jednym z najczęściej występujących problemów jest niedożywienie, które zgodnie ze statystykami dotyka od 30% do 85% pacjentów onkologicznych.

Niedożywienie, a więc nadmierna utrata masy ciała, może być wynikiem wielu czynników, m.in. braku apetytu, zaburzeń smaku, trudności w przyjmowaniu, przeżuwaniu lub przełykaniu pokarmów. W skrajnych przypadkach od 5% do 20% pacjentów onkologicznych umiera z powodu wyniszczenia organizmu.

Kacheksja nowotworowa, czyli inaczej wyniszczenie organizmu, to zespół zaburzeń metabolicznych związany z chorobą nowotworową. Zespół ten wpływa na układ odpornościowy chorego, pogarsza jego nastrój, a co najgorsze – negatywnie wpływa na rokowania w chorobie. Kacheksja jest wynikiem złożonych procesów metabolicznych (ich zaburzeń), które zachodzą w organizmie z powodu obecności choroby nowotworowej. Objawy kacheksji to właśnie brak apetytu, ogólne osłabienie i niechęć do spożywania pokarmów. Problemy żywieniowe w trakcie chemioterapii mogą być spowodowane trudnościami z gryzieniem i przełykaniem, związanymi z obecnością guza. Wielu pacjentów onkologicznych odczuwa również uczucie sytości po spożyciu niewielkiej ilości jedzenia, co dodatkowo utrudnia dostarczenie do organizmu niezbędnej ilości energii i składników odżywczych.

Chemioterapia często wpływa także na zmiany w odczuwaniu smaku. Zmiany dotyczące smaku zazwyczaj obejmują metaliczny posmak, brak odczuwania jakiegokolwiek smaku lub nadwrażliwość na niektóre smaki. Czasem z powodu nudności i wymiotów spowodowanych chemioterapią pacjenci mogą odczuwać całkowitą awersję do pokarmów, co niestety także może prowadzić do niedożywienia.

Niedożywienie w chorobie nowotworowej pogarsza ogólny stan zdrowia, zwiększa ryzyko powikłań oraz wydłuża czas hospitalizacji. W niektórych przypadkach niedożywienie może prowadzić do konieczności przerwania leczenia onkologicznego aż do momentu, gdy stan zdrowia pacjenta zostanie ustabilizowany. Jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ przerwanie terapii i jej opóźnienie może negatywnie wpłynąć na skuteczność leczenia.

Kluczowe składniki odżywcze wspierające organizm w trakcie chemioterapii

Podczas chemioterapii kluczowe jest zapewnienie pacjentom odpowiedniego wsparcia żywieniowego. Warto wówczas skorzystać z porad dietetyka, który dostosuje jadłospis do indywidualnych potrzeb pacjenta w trakcie chemioterapii, uwzględniając jego stan zdrowia, rodzaj nowotworu i potrzeby żywieniowe. Składniki odżywcze dla osób w trakcie chemioterapii powinny być również dobrane w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.

Dieta w chorobie nowotworowej musi dostarczać odpowiedniej ilości energii, pełnowartościowego białka, węglowodanów, tłuszczów, witamin i minerałów. W trakcie choroby nowotworowej wzrasta zapotrzebowanie na składniki odżywcze (nawet o 20%), dlatego wszystkie posiłki muszą być skomponowane w taki sposób, by dostarczać je do organizmu w wystarczającej ilości.

Jednym z najważniejszych składników w diecie pacjentów onkologicznych jest białko, na które również wzrasta zapotrzebowanie podczas leczenia. Dobre źródła białka to m.in. jaja, ryby, chude mięso oraz produkty mleczne, niemniej forma białka musi być dobrana do stanu zdrowia pacjenta.

Kluczowe składniki odżywcze dla osób w trakcie chemioterapii to także zdrowe tłuszcze pochodzące m.in. z olejów roślinnych, tłustych ryb, nasion i orzechów. Szczególną uwagę warto zwrócić na kwasy omega-3. Źródła kwasów omega-3 to tłuste ryby, algi morskie i owoce morze. W diecie nie powinno również zabraknąć węglowodanów z pełnoziarnistych produktów, warzyw i owoców.

Suplementacja i produkty specjalistyczne w żywieniu osób poddanych chemioterapii

Jeżeli dieta nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania energetycznego, często zaleca się stosowanie specjalistycznych produktów żywieniowych dla pacjentów onkologicznych. Produkty te zazwyczaj mają formę płynnych preparatów, które dostarczają wszystkie niezbędne składniki odżywcze w małych objętościach. Taka forma żywienia jest szczególnie pomocna dla pacjentów, którzy mają trudności z przełykaniem i przeżuwaniem lub gdy odczuwają silną awersję do jedzenia. Preparaty te muszą być jednak dopasowane indywidualnie do potrzeb chorego i jego stanu zdrowia.

Ze względu na to, że w trakcie choroby nowotworowej wzrasta zapotrzebowanie na białko, niekiedy zaleca się dodatkowo stosować odżywki białkowe w trakcie chemioterapii. Białko pomaga regenerować uszkodzone tkanki i wspiera układ odpornościowy, który w przebiegu choroby nowotworowej i chemioterapii jest szczególnie osłabiony.

W niektórych przypadkach dietetyk i/lub lekarz może także zalecić stosowanie suplementów diety, które będą wspierać osłabiony organizm pacjenta. W trakcie chemioterapii szczególnie ważne jest dostarczanie do organizmu witamin i minerałów, takich jak m.in. witamina C, witamina D, witamina B12, kwas foliowy, magnez, cynk, selen, koenzym Q10, beta-karoten, witamina A i kwasy omega-3.

Jak przygotowywać posiłki dla osób poddawanych chemioterapii?

Podczas chemioterapii bardzo ważne jest, aby dieta była lekkostrawna i dopasowana do potrzeb pacjenta. Jadłospis dla pacjenta poddanego chemioterapii powinien składać się z łatwych do spożycia pokarmów, które nie obciążają układu pokarmowego. Należy unikać potraw smażonych na głębokim tłuszczu, ostrych przypraw i dań o intensywnym zapachu, które mogłyby nasilać nudności i zwiększać niechęć do jedzenia.

Ważną rolę odgrywa konsystencja posiłków dla pacjentów onkologicznych, która powinna być dostosowana do ich stanu zdrowia. Dla pacjentów, którzy mają problemy z przeżuwaniem lub przełykaniem, dobrym wyborem będą purée, zupy krem oraz koktajle z owoców i warzyw. Łatwe do spożycia posiłki podczas chemioterapii mogą zapewnić pacjentom odpowiednią podaż składników odżywczych i energii, nie obciążając przy tym żołądka i nie powodując dolegliwości trawiennych.

Na tym etapie bardzo ważna jest rola opiekuna w żywieniu podczas chemioterapii, czyli bliskiej osoby, która powinna monitorować dietę pacjenta onkologicznego oraz dbać o regularność w spożywaniu posiłków i ich właściwą kaloryczność.

Dieta a skutki uboczne chemioterapii – jak radzić sobie z nudnościami, zmęczeniem i innymi dolegliwościami?

U pacjentów onkologicznych często pojawiają się różnorodne skutki uboczne chemioterapii. Dieta odgrywa natomiast kluczową rolę w łagodzeniu tych skutków i może skutecznie pomóc je zmniejszyć lub nawet całkowicie wyeliminować.

Zamiast smażenia warto wybierać gotowanie, duszenie lub pieczenie potraw. Dieta przy nudnościach i wymiotach podczas chemioterapii powinna opierać się na produktach łagodnych w smaku i zapachu. Szczególnie pomocne może być spożywanie imbiru (np. na surowo, w postaci specjalistycznych żelków lub w formie naparów), który przeciwdziała nudnościom i łagodzi ich objawy.

Jak radzić sobie z utratą apetytu w trakcie chemioterapii? Niestety utrata apetytu to jeden z najczęstszych problemów, z jakim borykają się pacjenci onkologiczni. W takich przypadkach pomocne będzie stosowanie tzw. specjalistycznych produktów przeznaczenia medycznego o wysokiej gęstości energetycznej. Produkty te dostarczają odpowiednią ilość kalorii oraz składników odżywczych, a jednocześnie mają niewielką objętość.