Immunożywienie – czym jest? Kiedy stosuje się dietę immunomodulującą?

Immunożywienie – co to takiego?  

Termin „immunożywienie” (inaczej żywienie immunomodulujące) to interwencja żywieniowa, której celem jest poprawa lub utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia pacjenta na etapie przygotowań do leczenia, w jego trakcie lub po zakończeniu. Zdaniem wielu specjalistów z dziedziny żywienia i medycyny, dieta immuno wywiera korzystny wpływ na leczenie choroby podstawowej i/lub innych schorzeń współistniejących. Podaż w ponad fizjologicznych dawkach wybranych składników odżywczych stymuluje bowiem układ odpornościowy, pozwalając na m.in. zmniejszenia ryzyka wystąpienia powikłań (w tym tych okołooperacyjnych) oraz łatwiejsze gojenie się ran, a dzięki temu szybszy powrót do uznanej sprawności po zakończeniu interwencji. 

Składniki o działaniu immunomodulującym  

Wśród składników immuno najczęściej wymienia się argininę, glutaminę, selen, cynk, nukleotydy, betaglukany czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Część z nich wchodzi w skład specjalistycznych preparatów, tzw. żywienia medycznego, rekomendowanego w różnych grupach chorych w czasie ich leczenia. Przyjrzyjmy się działaniu wybranych:

Arginina 

Jest aminokwasem warunkowo niezbędnym, który odgrywa istotną rolę w przemianach azotu, a dzięki temu m.in. w syntezie białek czy w przemianach energetycznych zachodzących w komórce. Jej deficyt w diecie może wiązać się z wydłużeniem procesu gojenia się ran oraz upośledzeniem tworzenia białek. Zgodnie ze stanowiskiem European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN), arginina powinna znaleźć się w składzie żywienia okołooperacyjnego chorych niedożywionych, poddawanych rozległym zabiegom operacyjnym (np. na przewodzie pokarmowym). 

Kwasy tłuszczowe omega-3 

Efekt immunostymulacyjny przypisuje się głównie dwóm wielonienasyconym kwasom tłuszczowym omega-3 – eikozapentaenowemu (EPA) i dokozaheksaenowemu (DHA). EPA oraz DHA wpływają na redukcję mediatorów prozapalnych, które wytwarza organizm m.in. w przebiegu interwencji chirurgicznych, a ponadto biorą udział w procesach wzrostu i różnicowania komórek. Dzięki temu wywierają korzystny wpływ na przykładowo proces gojenia się ran. Z tego względu, podobnie jak w przypadku argininy, kwasy tłuszczowe omega-3 rekomenduje się w okresie okołooperacyjnym. 

Glutamina 

Glutamina to prekursor syntezy nukleotydów i substrat glukoneogenezy, stanowiąc ważne źródło energii dla komórek szybko odnawiających się, w tym: nabłonka przewodu pokarmowego, limfocytów, fibroblastów i retikulocytów. Dzięki temu może korzystnie wpływać na proces gojenia się ran oraz przyczyniać się do poprawy czynności układu odpornościowego, mięśni i przewodu pokarmowego 

Cynk, selen, witamina C 

Ich obecność w diecie sprzyja procesom gojenia się ran oraz ogólnej poprawie odporność organizmu. 

Zasady diety immunomodulującej 

Dieta immuno polega na wprowadzeniu do codziennego menu omówionych wyżej składników, najczęściej pod postacią tzw. żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Są to gotowe diety przemysłowe, zbliżone „bazą” do popularnie stosowanych m.in. w onkologii „nutridrinków” – w małej objętości dostarczają potrzebnych kilokalorii oraz białka, a ponadto właśnie immunoskładników.  

Stosowanie diety immuno obejmuje kilka założeń: 

1. Immunożywienie powinno zostać rozważone u chorych niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem, poddawanych rozległym operacjom, ewentualnie skomplikowanym planom leczenia niechirurgicznego. 
2. Stosowanie immunożywienia powinno odbywać się pod kontrolą lekarza i/lub dietetyka klinicznego. 
3. Ze względu na obecność w składzie preparatów immuno sacharozy szczególną opieką podczas stosowania żywienia medycznego powinni zostać objęci m.in. pacjenci z cukrzycą. 
4. Zaleca się wdrożenie diety wzbogaconej o składniki immunomodulujące na przynajmniej 5–7 dni przed planowanym terminem zabiegu, a najlepiej 10–14 dni wcześniej. 
5. Pacjentom o prawidłowym stanie odżywienia rekomenduje się włączenie 2 specjalistycznych preparatów immuno dziennie, natomiast niedożywionym – 3. 
6. Odżywki należy wypijać powoli, małymi łykami, aby zapobiec ewentualnym zaburzeniom pracy przewodu pokarmowego (m.in. nudnościom, bólom brzucha i biegunkom). 
7. W przypadku złej tolerancji preparatów należy zwolnić ich podaż bądź spróbować połączyć je z tradycyjnymi pokarmami (np. dolewając małymi porcjami do koktajlu czy zupy). 
8. Żywienia immunomodulującego nie powinni stosować pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne. 

Przykładowy jadłospis w diecie immunomodulującej 

Jak już wcześniej wspomniano, prawidłowe prowadzenie diety immunomodulującej polega na dodaniu do tradycyjnego menu gotowych, specjalistycznych odżywek. To oznacza, że codzienny, stosowany dotychczas jadłospis pacjenta nie ulega radykalnym zmianom, pod warunkiem, że jest on właściwie zbilansowany i dopasowany do aktualnych potrzeb organizmu.  

W okresie przygotowawczym oraz podczas rekonwalescencji pooperacyjnej szczególny nacisk kładzie się na odpowiednią podaż kilokalorii oraz białka. Obok omówionych wyżej preparatów ich źródłem powinny być przede wszystkim mięsa i ryby najwyższej jakości, naturalny nabiał, jaja, przetwory z nasion roślin strączkowych (jeśli tolerowane), jak najmniej przetworzone produkty zbożowe, oleje na zimno i orzechy, a w dalszej kolejności świeże warzywa i owoce. 

Przykładowy jadłospis wzbogacony o składniki immunomodulujące:

Śniadanie – Owsianka na mleku z migdałami, świeżymi jagodami i odrobiną miodu 

II śniadanie – Odżywka immunomodulująca 

Obiad – Polędwica z dorsza pieczona w rękawie podana z purée ziemniaczanym i ulubioną surówką skropioną świeżą oliwą extra vergine 

Podwieczorek – Odżywka immunomodulująca 

Kolacja – Sałatka caprese – z mozzarelli, plastrów pomidora malinowego, oliwek zielonych, skropiona świeżą oliwą extra vergine, z listkami bazylii oraz pieprzem – podana z grzankami z pieczywa graham.