Co zrobić, aby chorując przewlekle urodzić zdrowe dziecko?

Planując ciążę każda kobieta powinna wiedzieć, że przewlekłe choroby oraz schorzenia z pozoru błahe (dające się łatwo wyleczyć) mogą nieść niebezpieczeństwo nieodwracalnych wad i chorób płodu, a także doprowadzić do utraty ciąży oraz zgonu noworodka. Dlatego też planująca ciążę kobieta powinna przeprowadzić szczegółową diagnostykę w takich przypadkach oraz wdrożyć profilaktykę, a nawet postępowanie lecznicze.
 
Poniżej zostaną przedstawione najczęstsze choroby i stany wikłające ciąże, jak również doprowadzające do odłożenia w czasie planowanego w nią zajścia.

Nadciśnienie tętnicze przewlekłe

Nadciśnienie tętnicze przewlekłe jest jedną z chorób, na którą należy zwrócić uwagę planując ciążę. Uwzględnić należy ocenę przyczyn nadciśnienia oraz czynników ryzyka jego wystąpienia (otyłość, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, choroby nerek, palenie tytoniu), jak również ocenę zawansowania choroby i ryzyka powikłań narządowych. Przed planowaną ciążą należy rozważyć zmianę sposobu leczenia: odstawić leki, które mogą być niebezpieczne dla płodu, jeżeli jest to niemożliwe zamienić je na leki bezpieczne. Ciąża u kobiet z nadciśnieniem przewlekłym jest ciążą wysokiego ryzyka i może wiązać się z następującymi powikłaniami: wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania płodu lub nawet jego obumarciem, z wcześniejszym zakończeniem ciąży.

Choroby watroby

W przypadku chorób wątroby związanych z istniejącymi przed ciążą zaburzeniami jej funkcji, tj. np. przewlekłego zapalenia wątroby, marskości wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego, w przebiegu ciąży częściej dochodzi u takich kobiet do poronień i porodów przedwczesnych. Z analizy dotychczasowych przypadków ciąży u kobiet będących biorcami od dawcy niespokrewnionego wątroby nie stwierdza się uszkodzenia przeszczepionego narządu u kobiety ciężarnej, jednakże częściej dochodzi do poronień i porodów przedwczesnych.

Przewlekła niewydolność nerek

Przed ciążą należy omówić z pacjentką ryzyko zakłócenia prawidłowego przebiegu ciąży, a także zagrożeń dla zdrowia i życia dziecka oraz ryzyko pogorszenia przebiegu choroby w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Częstym powikłaniem niewydolności nerek w ciąży jest niedokrwistość i poród przedwczesny. Zwiększona jest w tym przypadku umieralność przedporodowa i poporodowa, związana z wcześniactwem lub hipotrofią płodu (niedobór masy urodzeniowej noworodka w stosunku do masy, jaką powinien mieć w danym okresie ciąży). Należy pamiętać, że obecność kamicy nerkowej u kobiety, która zaszła w ciążę, może wiązać się z ryzykiem zakażenia i wcześniactwa płodu. Przed ciążą wskazane jest wykonanie badania ogólnego i bakteriologicznego próbki moczu, zwłaszcza u kobiet z nawrotami zakażenia dróg moczowych w przeszłości. Wykryte zakażenia dróg moczowych należy leczyć przed ciążą.

Nabyte zastawkowe wady serca

Ważne jest, aby przed planowaną ciążą w przypadku nabytych zastawkowych wad serca (szczególnie w zwężeniu zastawki mitralnej i aortalnej) rozważyć, czy konieczne jest leczenie kardiochirurgiczne wady. Okres największego zagrożenia wystąpieniem niewydolności serca przypada na okres między 28 a 34 tygodniem ciąży oraz na czas porodu. W przypadku wrodzonych wad serca również istnieje zagrożenie dla ciężarnej i dziecka, a także ryzyko przekazania choroby potomstwu, np. w wadach sinicznych noworodki zazwyczaj rodzą się przedwcześnie, są obarczone w znacznym odsetku przypadków powikłaniami neurologicznymi. Ciąża i poród są zwykle dobrze tolerowane przez chore z wszczepioną sztuczną zastawką serca.

Niedokrwistość

Jeżeli chodzi o kobietę z niedokrwistością to wymaga ona właściwej diagnostyki oraz leczenia, aby uniknąć ewentualnej transfuzji krwi i związanych z nią powikłań. Niedokrwistość może wywołać u kobiety zaburzenia hormonalne, obniżyć odporność organizmu na zakażenia. Nie leczona przed ciążą i podczas ciąży ogranicza wewnątrzmaciczny wzrost płodu, jest czynnikiem ryzyka porodu przedwczesnego, poronienia i wad rozwojowych u płodu.

Nowotwory układu krwiotwórczego

Planowanie ciąży w przypadku nowotworów układu krwiotwórczego (białaczki, chłoniaki) jest przeciwwskazane. U matek nie leczonych obserwuje się ograniczenie wzrostu wewnątrzmacicznego, porody przedwczesne, poronienia i obumarcie płodu. Istnieje ryzyko wad u płodu podczas chemioterapii wdrożonej w pierwszym trymestrze ciąży. Choroby nowotworowe są przeciwwskazaniem do zachodzenia w ciążę, ponieważ nigdy nie poprawia to stanu chorego i przeważnie uniemożliwia, a zawsze utrudnia skuteczne ich leczenie.

Ciąża u kobiety chorującej na cukrzycę wymaga szczególnej uwagi, zarówno ze strony personelu medycznego, jak i samej pacjentki. Zmiany, jakie zachodzą podczas cukrzycy wpływają bowiem nie tylko na stan zdrowia matki, ale również na rozwijający się płód. Nieprawidłowo leczona cukrzyca przyczynia się do wzrostu śmiertelności i zachorowalności okołoporodowej ciężarnych i noworodków. Znaczna hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi) w I trymestrze ciąży może spowodować powstanie wad rozwojowych lub poronień, w późniejszym okresie – upośledzenie rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, nadmierny wzrost płodu czyli makrosomię i organomegalię ( powiększenie narządów wewnętrznych), zaburzenia metaboliczne oraz niedojrzałość układu oddechowego. U kobiet w ciąży obserwuje się niekiedy przyspieszenie rozwoju niektórych przewlekłych powikłań cukrzycy. U ciężarnych ze zmianami w siatkówce oka może dojść do nasilenia się tych zmian. Nasilona cukrzyca z obecnymi zmianami w nerkach i towarzyszącym nadciśnieniem tętniczym doprowadzić może do stanów zagrażających ciąży, np. hipotrofii (definicja powyżej) płodu, porodu przedwczesnego czy wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Przeciwwskazaniami do zajścia w ciążę u pacjentek z cukrzycą są: ciężkie zmiany w nerkach, niepoddające się leczeniu nadciśnienie tętnicze, niepoddające się leczeniu postępujące zmiany w siatkówce oka oraz choroba niedokrwienna serca.

Nadczynność gruczołu tarczowego

Nadczynność gruczołu tarczowego w niewyrównanym stadium choroby dochodzić może do przedwczesnych porodów, a noworodki zwykle miewają niższą urodzeniową masę ciała. Niedoczynność gruczołu tarczowego może prowadzić do poronień we wczesnym okresie ciąży, porodów przedwczesnych, hipotrofii płodu, a także wzrostu śmiertelności okołoporodowej oraz częstości wad wrodzonych.

Astma oskrzelowa

W przypadku ciężarnych z astmą oskrzelową, wpływ ciąży na matkę w 1/3 przypadków jest żaden, w kolejnej 1/3 pogarsza jej przebieg, a w następnej 1/3 zmniejsza objawy choroby. Opinie co do wpływu astmy na płód nie są jednoznaczne i nie ma jak dotychczas potwierdzających lub negujących to badań.

Konflikt serologiczny matczyno-płodowy

Konflikt serologiczny matczyno – płodowy jest takim stanem, w którym stwierdza się rodzaj uczulenia matki na krew płodu powodującą uszkodzenie płodu objawiające się chorobą hemolityczną (uogólniony obrzęk, zgon wewnątrzmaciczny, żółtaczka hemolityczna, powiększenie wątroby). Obecność przeciwciał anty-Rh u kobiet Rh ujemnych, które urodziły dziecko Rh dodatnie powoduje, że w drugiej ciąży może dojść do konfliktu serologicznego. W związku z tym planując drugą ciążę uczulona Rh ujemna matka powinna poddać się szczegółowej diagnostyce serologicznej oraz immunoprofilaktyce. W standardzie przy istniejącym ryzyku powstania konfliktu serologicznego kobiecie po porodzie podaje się przeciwciała przeciwko antygenowi D.

Choroby zakaźne bakteryjne, wirusowe, pierwotniakowe

Wykrycie chorób zakaźnych bakteryjnych, wirusowych, pierwotniakowych przed ciążą jest sygnałem dla przyszłej matki do podjęcia działań zmierzających ku ich wyleczeniu. Zakaźne choroby wirusowe nabyte w trakcie ciąży lub bezpośrednio przed nią doprowadzają do trwałych i nieodwracalnych wad wrodzonych płodu. Czynnikami etiologicznymi są: wirus różyczki, wirus cytomegalii, wirus opryszczki typ 1,2 (HSV-1, HSV-2), wirus HIV i zapalenia wątroby typu B (HBV). Z chorób bakteryjnych szczególną uwagę poświęcić należy już zanikającej, lecz ciągle obecnej kile, wywoływanej przez bakterię zwaną krętkiem bladym. Chorobą wywołaną przez pierwotniaki mającą szczególny wpływ na rozwijający się płód jest toxoplazmoza wywoływana przez Toxoplasma gondii.