Zapachem w jesienną chandrę

Zmysł powonienia ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, np. ulatniającym się gazem czy też zapachem spalenizny. Węch odgrywa również istotną rolę w przypadku pokarmów. Odczucie przyjemności jedzenia to tylko w części smak – znakomitą resztę stanowi zapach.

U ludzi zapachy w dużej mierze pełnią także swoistą rolę psychologiczną, wpływają na zachowanie człowieka. Reklama, która dociera poprzez nasze powonienie, jest o wiele skuteczniejsza niż ta, którą widzimy lub słyszymy. Ponieważ węch jest najczulszym ze zmysłów, bodźce zapachowe bardzo szybko docierają do mózgu i uruchamiają określone, zarówno  pozytywne jak i negatywne reakcje.

Z tego też powodu należą one do środków wywierających silny wpływ na nasze samopoczucie, nawet jeżeli występują w ilościach świadomie niewyczuwalnych, w tzw. stężeniach podprogowych. Niektóre zapachy sprawiają nam przyjemność, inne zaś mogą wywoływać efekt wręcz odwrotny. Jest to jednak odczucie bardzo subiektywne i indywidualne. Każdy z nas może reagować inaczej na ten sam bodziec zapachowy. Do pewnych stałych zapachów jesteśmy w stanie się przyzwyczaić i po pewnym czasie przestajemy na nie reagować, mimo iż oddziałują one nadal na receptory węchowe i powodują podświadome reakcje.

Jak istotną rolę odgrywa w naszym życiu zapach, może świadczyć fakt, iż powstała dyscyplina naukowa – aromachologia, której nazwa stanowi swoisty zlepek dwóch słów aroma i fizjopsychologia. Dziedzina ta, której autorką jest Anette Greek, zajmuje się badaniem oddziaływania zapachu na ciało i psychikę ludzką. Ukierunkowuje ona możliwości jego wykorzystania w różnych dziedzinach życia.

Aromaterapia, czyli powrót do natury

Praktyczne zastosowanie zapachów i olejków eterycznych to aromaterapia. Określenie to wywodzi się z języka greckiego (aroma – wonne zioła) i dotyczy głównie wykorzystania właściwości naturalnych olejków eterycznych, wprowadzanych do organizmu poprzez wdychanie lub wąchanie. Ich działanie jest wielokierunkowe, przy czym każdy z układów posiada specyficzne dla siebie własności. Pozytywne efekty uzyskiwane za ich pomocą znane było od stuleci. Przez wieki stanowiły one istotne składniki wielu preparatów, w tym również  kosmetycznych.

Już w starożytnym Egipcie znajdowały powszechne zastosowanie jako wonności do ciała oraz aromatyczne dodatki do jego pielęgnacji. Od XV wieku, kiedy to Włosi do perfekcji opanowali sztukę perfumeryjną, zapanowała powszechna moda na wykorzystywanie produktów aromatycznych w różnych dziedzinach życia. W XIX wieku, okresie intensywnej industrializacji, naturalne preparaty zaczęto zastępować produktami syntetycznymi. Ponowne zainteresowanie surowcami naturalnymi datuje się na koniec XX wieku.

Powrót aromaterapii do naszego życia zawdzięczamy między innymi badaniom francuskiego farmaceuty Gattefosse’a. Natura, która tak wiele nam oferuje, ponownie staje się chętnie wykorzystywanym źródłem surowców kosmetycznych. „Potrzebuję roślin, by moje życie było piękniejsze” – to jedno z pojawiających się haseł reklamowych dotyczących produktów naturalnych.

Olejki eteryczne w składzie kosmetyków

Olejki eteryczne, podobnie jak ekstrakty, otrzymuje się z różnych części roślin, ale w tym wypadku na drodze destylacji wybranego surowca z parą wodną. Wyjątek w tej grupie stanowią olejki cytrusowe pozyskiwane za pomocą tłoczenia.

Surowce te to na ogół ciecze, o określonych właściwościach biologicznych i zapachowych, mieszające się z wieloma surowcami stosowanymi w preparatach kosmetycznych, między innymi etanolem czy tłuszczami. Stanowią one mieszaninę lotnych związków organicznych węglowodorów, alkoholi, aldehydów, ketonów, estrów – pochodnych terpenów i seskwiterpenów. Ze względu na duże stężenie zawartych w nich substancji mają one znacznie silniejsze działanie od tradycyjnych wyciągów ziołowych.

Nie dziwi zatem fakt, iż pośród składników receptur kosmetycznych coraz częściej można spotykać olejki eteryczne. Dzięki zdobyczom naukowym możemy je wykorzystywać bardziej efektywnie. Bazując na najnowszych metodach badawczych, coraz dokładniej możemy określić bowiem zarówno lecznicze, jak i kosmetyczne właściwości tych układów. Termin aromaterapia odnosi się w dzisiejszych czasach praktycznie do wszystkich zabiegów, w których stosowane są olejki eteryczne.

Spośród olejków charakteryzujących się tego typu właściwościami na szczególną uwagę zasługują między innymi olejki:  drzewa herbacianego (Melaleuca alternifolia), kanuka (Kunzea ericoides), manuka (Leptospermum scoparium), męczennicy (Passiflora amethystina), cynamonowy (Cinnamomum zeylancium), tymiankowy (Thymus vulgaris), krwawnika pospolitego (Achillea millefolium), czyścicy drobnokwiatowej (Acinos arvensis) czy też olejek lawendowy (Lavandula officinalis).

Większość znanych olejków eterycznych charakteryzuje się działaniem antyseptycznym, przeciwmikrobowym. Z tego też powodu w wyrobach  kosmetycznych chętnie wykorzystuje się je jako substancje konserwujące.  Dzięki ich zastosowaniu można uniknąć, bądź w znacznym stopniu ograniczyć, zawartość w układzie recepturalnym syntetycznych konserwantów.

Zapach jako eliksir młodości

Olejki eteryczne znajdują także zastosowanie jako  aktywne składniki różnorodnych kosmetyków. Stosowane w preparatach kosmetycznych nie tylko wykazują określone działanie kosmetyczne, ale także nadają wyrobom atrakcyjny, naturalny zapach. I tak do preparatów regeneracyjnych, opóźniających procesy starzenia się polecane są olejki: lawendowy (Lavandula officinalis), cytrynowy (Citrus limonum), melisowy (Melissa officinalis), geraniowy (Pelargonium graveolens), z kwiatów pomarańczy tzw. neroli (Citrus bigaradia). Dla osób starszych z wyraźnie zaznaczonymi zmarszczkami można dodatkowo wprowadzić do receptury olejek drzewa różanego (Aniba rosaeodora). Przy likwidowaniu rozstępów skóry wykorzystuje się cenne właściwości olejku geraniowego.

W preparatach przeciwtrądzikowych skuteczne są olejki: jałowcowy (Juniperus communis), z liści pomarańczy – petitgrain (Citrus aurantium), cytrynowy. W przypadku pielęgnacji włosów stosuje się olejek rozmarynowy (Rosmarinus officinalis), ylangowy (Cananga odorata), sandałowy (Santalum album), geraniowy, czy też lawendowy. Olejek pozyskiwany z liści eukaliptusa (Eukaliptus globulus) ma działanie stymulujące, tonizujące, ściągające, antyseptyczne, oczyszczające. Olejek kardamonowy, pozyskiwany z nasion (Elletaria cardmonum), działa stymulująco, tonizująco, ujędrniająco, odżywczo, kojąco.       

Aromatyczne masaże i kąpiele

Olejki eteryczne są także coraz częstszymi składnikami preparatów do masażu czy też kąpieli. Dodatkiem do tego typu wyrobów są takie olejki jak: lawendowy, rozmarynowy, cynamonowy, drzewa różanego czy też neroli. W preparatach do kąpieli i maseczkach odprężająco-ściągających, przeznaczonych do skóry wrażliwej, ze względu na działanie relaksujące, znalazł także szerokie zastosowanie olejek pozyskiwany z igieł i gałązek cyprysa włoskiego (Cupressus sempervirens L.). Surowiec ten ogranicza proces pocenia się, łagodzi egzemy i podrażnienia skóry. Ze względu na ograniczenie zatrzymywania płynów w tkankach wywiera korzystny wpływ w terapii cellulitu.

Obok olejków eterycznych w kosmetyce bardzo często wykorzystuje się także wyodrębniane z nich pojedyncze związki. Jednymi z częściej stosowanych są azuleny, z których najbardziej znanym przedstawicielem jest chamazulen. Jest on głównym składnikiem pozyskiwanym z rumianku (Matricaria chamomilla), piołunu (Artemisia absinthium) krwawnika pospolitego. Związek ten charakteryzuje się zdolnością hamowania histaminy dzięki czemu jest środkiem o działaniu antyalergicznym. Stosowny miejscowo działa przeciwzapalnie, bakteriostatycznie, bakteriobójczo.

Dla alergików

Kolejnym bardzo cenionym układem pozyskiwanym ze świata roślinnego jest występujący w rumianku, alfa-bisabolol. Jest to alkohol o silnym działaniu kojącym. Z tego też powodu stosuje się go w preparatach kosmetycznych przeznaczonych dla skóry alergicznej, podrażnionej. Nie tylko ją bowiem pielęgnuje, ale również działa w stosunku do niej ochronnie. Wykorzystuje się go w wielu wyrobach, takich jak: kremy pielęgnacyjne, lotiony, preparaty do golenia, po goleniu. Bisabolol stosowany jest również do pielęgnacji włosów.

W walce ze stresem

Coraz częściej wykorzystuje się olejki eteryczne także w tzw. kominkach aromaterapeutycznych. Zastosowanie tego typu układów stanowi nie tylko prostą i skuteczną, ale także przyjemną metodę zwalczania wielu dolegliwości.

Na koniec warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż stosowanie olejków eterycznych wymaga odpowiedniej wiedzy i rozwagi. Surowców tych nie należy używać bezpośrednio na skórę. Zawsze powinny być one stosowane w odpowiednim nośniku olejowym.

Odpowiednio dobrane olejki wpływają korzystnie na nasze samopoczucie, mogą sprawić, że łatwiej przebrniemy przez problemy dnia codziennego. Na uwagę zasługują tu olejki neroli, różany, melisowy, ylangowy, bergamotowy, z szałwii muszkatołowej. Pomagają one zapanować nad stresem, odprężyć się, zrelaksować. Ich stosowanie jest ważne szczególnie teraz, kiedy przed nami długie jesienne wieczory. Polepszają bowiem  nastrój, łagodzą stany depresyjne związane z krótkim dniem i małą ilością słońca.