Olej migdałowy
Roślina pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej. Obecnie uprawiana jest głównie w basenie Morza Śródziemnego, w Hiszpanii, Francji, Włoszech, a także w Kalifornii. Północny zasięg upraw europejskich ograniczony jest przez Czechy i Słowację.
Śliwa migdał to krzew lub niewielkie drzewo o lancetowatych liściach i pięciopłatkowych, białych lub różowych kwiatach. Drzewo zaczyna owocować w trzecim roku życia. Jego owoc to szarozielony, podłużny, lekko spłaszczony pestkowiec o włóknistym niejadalnym mezokarpie. Jego wewnętrzną część stanowi pestka, w której środku umiejscowione jest podłużne jajowate nasienie, osłonięte cienką, brązową łupiną.
Nasiona tego drzewa, zwane pospolicie migdałami, pozyskuje się z pestki poprzez mechaniczne uszkodzenie jej zewnętrznej okrywy. Wyróżnia się dwie odmiany: słodką (var. dulcis) i gorzką (var. amara). W celach komercyjnych uprawiane są głównie migdały odmiany słodkiej. Według Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa, światowa produkcja migdałów w 2010 roku szacowana była na 2,51 miliona ton, zaś największym ich producentem były Stany Zjednoczone Ameryki (1,41 miliona ton).
Gorzkie i słodkie
Owoce migdałowca zawierają ponad 50% tłuszczu. Pośród ich składników obecne są ponadto białka, węglowodany, błonnik, substancje mineralne, jak również witaminy: A, E, grupy B. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż nasiona odmiany gorzkiej zawierają także glikozyd cyjanogenny – amygdalinę, której zawartość dochodzi nawet do 8% i nadaje im charakterystyczny gorzki smak. Związek ten w środowisku wodnym może ulec rozkładowi do glukozy, odpowiadającego za charakterystyczny zapach migdałów aldehydu benzoesowego i wyjątkowo toksycznego cyjanowodoru, tzw. kwasu pruskiego. W odróżnieniu od migdałów gorzkich, nasiona odmiany słodkiej zawierają tylko śladowe ilości tego glikozydu.
Młode migdały słodkie są jadalne, można je spożywać na surowo, prażone, kandyzowane, solone. W przemyśle spożywczym znajdują one zastosowanie jako ceniony dodatek do wyrobów cukierniczych, czekolady czy lodów. Wykorzystywane są również jako główny komponent do produkcji marcepanu.
Migdały gorzkie znalazły natomiast zastosowanie, choć w niewielkich ilościach, do aromatyzowania różnych wyrobów cukierniczych w celu nadania im charakterystycznego, przyjemnego zapachu.
Olej migdałowy
Z nasion migdałów tłoczy się także bardzo smaczny i charakteryzujący się znacznymi własnościami odżywczymi olej migdałowy (Oleum Amygdalae, Amigdalina oleum). Komponent ten klasyfikowany jako tzw. olej półschnący, zaliczany jest do najstarszych i najlepszych surowców tego segmentu.
Tłuszcz ten może być wytwarzany z obydwu rodzajów migdałów. Jego zawartość w pestce odmiany gorzkiej oscyluje w granicach od 12 do 14%, zaś w jądrze od 55 do 60%. Dla migdałów słodkich wartości te wynoszą odpowiednio: 14 – 16% i 46 – 50%.
Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w przypadku pozyskiwania oleju z migdałów gorzkich powinien być on tłoczony w temperaturze poniżej 30°C. W tych warunkach amygdalina nie przechodzi bowiem do tłuszczu, lecz pozostaje w makuchach. Ponadto wytwarzany z tej odmiany surowiec poddawany jest procesowi rektyfikacji, w celu wyeliminowania przechodzących do niego związków toksycznych.
Olej migdałowy ma postać gęstej, jasnożółtej cieczy o łagodnym, słodkawym smaku i przyjemnym, charakterystycznym dla owoców, z których jest pozyskiwany, zapachu. Bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie i alkoholach, za to dobrze w eterze i chloroformie. Ponieważ zaliczany jest do olei mało trwałych, nie powinien być podgrzewany do temperatury wyższej niż 70°C.
Głównym składnikiem tego tłuszczu jest kwas oleinowy, którego ilość waha się w granicach od 63,3 do 72,8%.
Charakteryzuje się on także znaczną zawartością, przypisanego do grupy NNKT, czyli niezbędnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych szeregu omega-6, kwasu linolowego. Poziom tego związku szacowany jest na 21,3% – 29%. Pozostałe składniki kwasowe tego tłuszczu stanowią kwasy: palmitynowy (4,0 – 5,7%), stearynowy (1,2 – 1,5%), oleo-palmitynowy (0,5 – 0,8%).
Ze względu na znaczną zawartość kwasów nienasyconych olej migdałowy wykazuje silną zdolność zmiękczania naskórka i wzmacniania lipidowej bariery ochronnej skóry. Na szczególną uwagę w tym przypadku zasługuje wysoka zawartość kwasu linolowego, odgrywającego ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka. Olej migdałowy stanowi cenione źródło innych substancji odżywczych. Zawartość jego frakcji niezmydlającej się wynosi od 1,12 do 2,87%. Pośród jej składników obecne są fitosterole, lecytyny witaminy A, B1, B2, B6. Zawiera także znaczną ilość witaminy E, będącej mieszaniną tokoferoli. Poziom poszczególnych izomerów tych związków w oleju z jąder migdałów wykazuje dużą zmienność. Ich stężenia są zróżnicowane, co w dużej mierze wiąże się z rejonem, w którym migdałowiec jest uprawiany. Na przykład trzy główne homologii z drzew hodowanych w Hiszpanii i Maroku wynoszą odpowiednio dla: alfa- od 210,9 do 553, 4 mg, gamma-
od 4,64 do 14,92 mg, zaś beta-tokoferolu od 0,2 do 1,02 mg w kilogramie badanego tłuszczu.
Komponent kosmetyczny
Dzięki obecności wszystkich wymienionych składników biologicznie aktywnych, szczególnie zaś witaminy E, która bywa określana mianem eliksiru młodości, olej migdałowy działa odżywczo, usprawnia odnowę komórkową, poprawia ukrwienie skóry, chroni ją również przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Stosowany jako samoistny komponent kosmetyczny zapewnia wytworzenie jednolitego i stabilnego filmu ochronnego, wykazującego współczynnik ochrony przeciwsłonecznej SPF równy 4,659. Chętnie wykorzystywany jest także jako nośnik filtrów promieniochronnych. Znajduje on między innymi zastosowanie jako solubilizator Parsolu SLX, podwyższając efektywnie stopień jego fotoprotekcji.
Olej migdałowy wykazuje działanie pielęgnacyjne, natłuszcza, zmiękcza i wygładza skórę, co powoduje, że jest uznawany za wyjątkowo efektywny emolient. Co istotne, komponent ten zaliczany jest do tzw. olei lekkich, nie pozostawiających odczucia lepkości na skórze. Cechuje go dobra zdolność penetracji; efektywnie nawilża, zmniejsza cienkie linie i zmarszczki wokół oczu, wyrównuje koloryt skóry. Rozprowadzony na jej powierzchni tworzy film okluzyjny, obniżający współczynnik TEWL, czyli poprzez-naskórkowy ubytek wody. Skutecznie zabezpiecza przed działaniem, wiatru, słońca, szkodliwych czynników zewnętrznych, a przez to opóźnia proces starzenia się skóry. Tłuszcz ten ma również działanie łagodzące i uspokajające, stanowi efektywny środek w przypadku cery podrażnionej, swędzącej, z pojawiającymi się elementami zapalnymi. Jest skutecznym środkiem w przypadku spierzchniętej skóry warg.
Olej migdałowy sam w sobie stanowi samoistny, naturalny środek kosmetyczny. Jego zawartość w produkcie może bowiem osiągać wartość nawet 100%. Zalecany jest do stosowania w preparatach przeznaczonych do wszystkich rodzajów cery, szczególnie jednak suchej, starzejącej się. Bardzo dobrze nadaje się także do pielęgnacji delikatnej skóry niemowląt.
Tłuszcz ten może być wykorzystany praktycznie we wszystkich formulacjach kosmetycznych. Nadaje on preparatom ładną, miękką konsystencję, ułatwia ich rozprowadzanie. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż stosowany jest zarówno w kosmetykach przeznaczonych do skóry owłosionej, jak i nieowłosionej. Można go spotkać w recepturach kremów, mleczek, olejków do masażu, preparatów pielęgnacyjnych do włosów, wysokiej jakości mydeł, czy też kosmetyków typu make-up. Stanowi on główny składnik recepturalny tzw. Cold cream. W kosmetyce chętnie wykorzystywane są także pochodne oleju migdałowego, w tym surowce etoksylowane (INCI: PEG- 60 Almond Glycerides), które znalazły swoje miejsce w recepturach między innymi myjących żeli. Wprowadzane do receptur zachowują właściwości charakterystyczne dla macierzystego tłuszczu, poprawiając w znaczący sposób właściwości reologiczne i funkcjonalność kosmetyków tego segmentu.
Według Farmakopei Polskiej olej migdałowy pozyskiwany ze słodkich migdałów wykorzystywany jest także w farmacji jako nośnik substancji leczniczych do iniekcji. Poza kosmetyką, przemysłem spożywczym i farmaceutycznym tłuszcz ten znajduje zastosowanie jako środek smarny do zabezpieczania różnorodnych mechanizmów precyzyjnych.
Oprócz oleju – w kosmetyce znalazły zastosowanie także pozostałe po tłoczeniu słodkich migdałów wiórki, które są wykorzystywane jako doskonały środek służący do delikatnego oczyszczania suchej, starzejącej się skóry, jak również jako składniki preparatów przeznaczonych do mycia skóry wrażliwej. Niekiedy w celu obniżenia ceny kosmetyku miesza się je z płatkami owsianymi.
Otrąbki migdałowe z migdałów gorzkich, ze względu na obecność amygdaliny, nie mogą być wykorzystywane do tego celu. Są one natomiast chętnie przerabiane na olejek zapachowy lub wodę z gorzkich migdałów, która znajduje zastosowanie w lecznictwie. Już w starożytnym Egipcie była ona wykorzystywana jako efektywny środek przeciwko różnym dysfunkcjom i chorobom skóry.
Otrzymywany migdałowy olejek eteryczny używany bywa w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, mydlarskim. Znalazł też zastosowanie w branży wódczanej do aromatyzowania likierów, np. Liqueur de makaron, a także w farmacji. Oprócz charakterystycznego aromatu odznacza się się działaniem antyseptycznym, tonizującym, bakteriobójczym, dezodoryzującym.
