L-karnityna – co to za związek i jak działa? Kiedy sięgnąć po preparaty z karnityną?

L-karnityna to tzw. substancja witaminopodobna, pełniąca ważne dla funkcjonowania organizmu role. Pobieramy ją z pożywieniem w produktach mięsnych i mlecznych, jednak przede wszystkim jest ona syntetyzowana w organizmie. Czym zatem jest karnityna i jaki jest sens jej suplementacji? 

Nauka nie ustaje w odkrywaniu tajemnic naszego ciała i procesów w nim zachodzących. Dzięki coraz nowocześniejszym i zaawansowanym metodom badawczym możemy mieć wgląd we wcześniej nie dostrzeżone szczegóły, a związki odkryte nawet dziesiątki lat temu teraz odsłaniają swoje fascynujące oblicze. Postęp w naukach medycznych pozwala na szukanie wciąż i wciąż nowych zastosowań dla związków, które, wydawałoby się, znamy już na wskroś. 

L-karnityna – czym jest? 

L-karnityna jest organicznym związkiem chemicznym, który syntetyzowany jest z dwóch aminokwasów – lizyny i metioniny – w wątrobie, nerkach i mózgu człowieka. Organizm dorosłego człowieka zawiera około 20 g L-karnityny zlokalizowanej głównie w mięśniach szkieletowych i sercu (ok. 98%). 

Co oznacza „L” przy karnitynie? 

Karnityna występuje w organizmie w postaci dwóch izomerów optycznych: o konfiguracji względnej D lub L. Jednak tylko forma L wykazuje aktywność biologiczną i w tej postaci karnityna powinna być obecna w codziennej diecie lub suplementowana. 

Rola L-karnityny w organizmie 

L-karnityna pełni ważną rolę w metabolizmie lipidów, ponieważ transportuje długołańcuchowe kwasy tłuszczowe do mitochondriów, gdzie ulegają one przemianom (beta-oksydacji), w wyniku których powstaje energia niezbędna do funkcjonowania komórek. L-karnityna jest zatem transporterem hydrofobowych cząsteczek przez nieprzepuszczalną dla nich błonę mitochondrialną. Równocześnie usuwa z mitochondriów krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które w zbyt dużym stężeniu wykazują działanie toksyczne. Dodatkowo wykazuje zdolność do obniżania poziomu cholesterolu i triacylogliceroli. 

Działanie L-karnityny 

Oprócz udziału w metabolizmie lipidów L-karnityna uczestniczy w metabolizmie rozgałęzionych aminokwasów (waliny, leucyny, izoleucyny) oraz w przemianach węglowodanów. Ma również działanie antyoksydacyjne, chroni komórki przed działaniem reaktywnych form tlenu, a tym samym stabilizuje błony komórkowe i dba o prawidłowe działanie kanałów jonowych. Chroni m.in. błony erytrocytów i naczynia krwionośne, dzięki czemu nie dopuszcza do rozwoju zmian miażdżycowych. Ma zdolność do chelatowania niektórych pierwiastków (np. żelaza, ołowiu, kadmu), umożliwiając ich transport i usuwanie ich nadmiaru z organizmu. 

Źródła L-karnityny 

Dzienne zapotrzebowanie na L-karnitynę dla zdrowej, dorosłej osoby wynosi ok. 15 mg i jest zaspokajane przez endogenną syntezę oraz dietę. 

Karnityna jest dostarczana w pokarmie głównie z mięsem (najwięcej z baraniną, wołowiną, wieprzowiną, mięsem ryb; najmniej z drobiem) i przetworami mlecznymi. W pokarmach roślinnych występuje w śladowych ilościach. Stwierdzono jej obecność m.in. w awokado, nasionach soi, ziarnach zbóż. 

Niedobór karnityny –  objawy i skutki niedoboru karnityny w organizmie 

Niedobory karnityny można podzielić na pierwotne (o podłożu genetycznym) i wtórne (nabyte). Te pierwsze wiążą się przede wszystkim z zaburzeniami w jej biosyntezie (np. u wcześniaków) oraz w jej transporcie do komórek. Niedobory wtórne wynikają z niedostatecznej podaży karnityny w diecie (np. u osób niedożywionych lub u osób na diecie roślinnej) lub z chorób wątroby lub nerek (czyli miejsc biosyntezy karnityny). 

Niedobory karnityny objawiają się najczęściej osłabieniem i/lub zanikiem mięśni szkieletowych oraz niewydolnością mięśnia sercowego. Obserwuje się męczliwość, wiotkość mięśni kończyn, czasem również mięśni twarzy i gardła. Dochodzi do powiększenia mięśnia sercowego i rozwoju choroby niedokrwiennej. 

Suplementy z L-karnityną – postacie i dawkowanie 

Stosując suplementację L-karnityny, możemy przeciwdziałać zaburzeniom wynikającym z niedoborów pierwotnych lub wtórnych. Długoterminowe uzupełnianie L-karnityny może normalizować zmiany w mięśniach i w układzie sercowo-naczyniowym. 

Wciąż brak ostatecznie ustalonych dawek dziennych L-karnityny jako suplementu. W źródłach wahają się one od 100 mg do 2 g dziennie w dawkach podzielonych. W aptekach dostępne są preparaty z L-karnityną w formie tabletek lub kapsułek, jedno- lub wieloskładnikowe, o różnych wskazaniach. Sposób zażywania i ewentualne wątpliwości należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. 

L-karnityna – skutki uboczne 

Preparaty z L-karnityną są dobrze tolerowane. Rzadko występują łagodne objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego: ból brzucha, biegunka, nudności, wymioty. 

L-karnityna a odchudzanie 

L-karnityna, umożliwiając zamianę tłuszczu zapasowego w energię, przyczynia się do szybszej redukcji tkanki tłuszczowej. Dzięki temu przypisuje się jej działanie wspomagające odchudzanie i zapobieganie otyłości, stąd bardzo często L-karnityna w połączeniu z innymi składnikami (np. z chromem, spiruliną, octem jabłkowym) występuje w suplementach dla osób odchudzających się. 

Inne zastosowania karnityny 

Suplementacja L-karnityną zalecana jest osobom uprawiającym sport, zwłaszcza sporty wytrzymałościowe (np. chodziarstwo, biegi długodystansowe). Często poleca się zażycie preparatu bezpośrednio przed treningiem. Wynika to z obserwacji, że w trakcie długotrwałych ćwiczeń zapasy wolnej karnityny w mięśniach wyczerpują się. Suplement, zwiększając ten zapas, wpływałby zatem na zwiększenie wydolności wysiłkowej sportowca. Zwiększenie wytrzymałości na wysiłek umożliwia przedłużenie treningu i zwiększenie jego intensywności. Dodatkowo L-karnityna zapewnia spowolnienie akcji serca przy intensywnych ćwiczeniach oraz lepszy proces regeneracji po wysiłku: łagodzi kontuzje mięśni, hamuje proces powstawania wolnych rodników (zmniejszając tym samym ból mięśni). Zmniejsza również niedotlenienie mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym. W suplementach przeznaczonych dla osób uprawiających sport L-karnityna występuje np. w połączeniu z kompleksem witamin, magnezem, kolagenem. 

L-karnityna ma korzystne działanie na układ nerwowy. Podawana doustnie, zwłaszcza osobom młodym ze stwierdzoną niepełnosprawnością intelektualną, zwiększa zdolność do uczenia się i poprawia refleks. Również u osób z chorobą Alzheimera może poprawić zapamiętywanie. Suplementy o takim zastosowaniu mają w swym składzie, prócz karnityny, np. kwasy omega-3 i witaminę B6. 

Karnityna odgrywa niebagatelną rolę w funkcjach rozrodczych kobiet i mężczyzn. U kobiet L-karnityna wywiera pozytywny wpływ na jakość oocytów i embrionów, poprawia wskaźnik owulacji i ciąż. Poprawia profil hormonalny u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) i czynnościowym podwzgórzowym brakiem miesiączki (FHA). U mężczyzn obserwuje się zwiększenie liczby plemników, poprawę ich jakości i ruchliwości. Poprawę jakości nasienia obserwuje się nawet w przypadku jego kriokonserwacji. Pacjenci starający się o powiększenie rodziny mogą korzystać z suplementów z L-karnityną z dodatkiem np. cynku, kwasu foliowego, L-argininy, mio-inozytolu.