Kto powinien zachować szczególną ostrożność przy uprawianiu sportu?

W większości krajów wysoko rozwiniętych od około dwóch-trzech dekad można mówić o tzw. epidemii „lenistwa ruchowego”. Jest ona skutkiem rozwoju cywilizacji, znacznej automatyzacji naszego codziennego życia i wynikających z tego zmian stylu życia, ale także z braku lub niedostatecznej wiedzy o znaczeniu wysiłku fizycznego dla zdrowia, a w konsekwencji - również życia człowieka. Już na samym wstępie należy podkreślić, że choć systematyczna aktywność fizyczna jest w większości przypadków wskazana i korzystna (szczególnie wśród osób zdrowych, gdzie sport wykorzystywany jest jako profilaktyka chorób), to nie można zapominać, że sport, szczególnie ten wyczynowy, może stać się przyczyną poważnych problemów zdrowotnych.

Zanim rozpoczniesz treningi

Osoby dorosłe, po wielu latach lenistwa ruchowego, zanim podejmą decyzję o rozpoczęciu aktywności fizycznej, koniecznie powinny pamiętać, że sport (szczególnie ten incydentalny, źle dobrany i zbyt forsowny) oprócz tego, że może być potencjalnym źródłem wielu korzyści, może również wywołać wiele niekorzystnych zmian w naszym organizmie. Należy pamiętać, że każde ćwiczenia mogą nam zaszkodzić - szczególnie gdy nastawiamy się na szybkie osiągnięcie celu (np. zrzucenie zbędnych kilogramów) jednocześnie nie licząc się z możliwościami i sygnałami sprzeciwu ze strony swojego organizmu. Podobnie jest w przypadku osób cierpiących na jakąś przewlekłą chorobę, którzy wybierając dany sport, nie biorą pod uwagę swoich ograniczeń (wynikających z choroby podstawowej) i zaleceń lekarza. By mieć pewność, że sport, który zamierzamy uprawiać będzie służyć naszemu zdrowiu, przed podjęciem treningów należy udać się do lekarza, w celu przeprowadzenia kwalifikacyjnych badań sportowo-lekarskich, a następnie okresowo je powtarzać, by w razie konieczności dostosować (zmniejszyć) obciążenie wysiłkiem do stanu ogólnego naszego organizmu. Analiza wyników badań przeprowadzonych w trakcie wizyty u lekarza, najlepiej specjalisty Medycyny Sportowej, pozwoli określić naszą zdolność do uprawiania aktywności fizycznej, potencjalne korzyści i zagrożenia z niej wynikające, a także stwierdzić czy wybrana forma wysiłku nie stwarza ryzyka dla naszego zdrowia.

Przeciwwskazania do uprawiania sportu

Najłagodniejsze kryteria dotyczące przeciwwskazań do uprawiania sportu dotyczą treningów i sportowców rekreacyjnych. Zazwyczaj niewielkie obciążenia, które występują przy tym rodzaju aktywności fizycznej, wiążą się z małym ryzykiem niekorzystnego wpływu sportu na nasze zdrowie. Najostrzejsze kryteria są natomiast przyjęte przy orzekaniu o zdolności do uprawiania sportu wśród sportowców wyczynowych. Przeciwwskazania do uprawiania sportu można podzielić na względne i bezwzględne oraz na stałe i okresowe (przemijające). Przeciwwskazania do uprawiania sportu można również dzielić pod względem układu, z którego wynikają dane przeciwwskazania na np. kardiologiczne, pulmonologiczne czy neurologiczne. Przy ocenie przeciwwskazań powinno się brać przede wszystkim pod uwagę dyscyplinę sportową, którą zamierza uprawiać dana osoba, gdyż obciążenie poszczególnych układów oraz ograniczenia do jej uprawiania różnią się w zależności od dyscypliny. Przeciwwskazaniami przemijającymi dotyczącymi zarówno sportowców rekreacyjnych, jak i wyczynowych są na przykład wszystkie ostre stany chorobowe, do których możemy zaliczyć grypę czy nawet zwykłe przeziębienie (szczególnie to przebiegające z gorączką). W sporcie rekreacyjnym wszystkie przeciwwskazania, wynikające z chorób przewlekłych, należy rozpatrywać indywidualnie.

Do grupy osób, które przed przystąpieniem do uprawiania jakiegokolwiek sportu powinny zgłosić się do lekarza należą osoby, u których podejrzewa się lub rozpoznano:

• kardiomiopatie (szczególnie przerostowa),
• zwężenie zastawki aorty lub inna poważną chorobę którejkolwiek z zastawek serca,
• koarktację aorty,
• wypadanie płatków zastawki mitralnej,
• wydłużony odstęp QT,
• zespół Wolfa-Parkinsona-White'a,
• arytmie komorowe,
• objawowy blok przedsionkowo-komorowy,
• Infekcyjne zapalenie mięśnia sercowego,
• nadciśnienie tętnicze (szczególnie niekontrolowane),
• zespół Marfana,
• niedokrwistość,
• astmę (szczególnie niekontrolowaną lub źle kontrolowaną),
• gruźlicę,
• inne choroby płuc (np. nawracający obrzęk płuc),
• napady padaczkowe,
• objawy zaburzeń czynności poznawczych np. w następstwie wstrząśnienia mózgu,
•  niewydolność serca,
• inne zaburzenia rytmu serca np. migotanie przedsionków,
• obecność rozrusznika,
• cukrzycę,
• schorzenia naczyń obwodowych powodujące ból podczas wysiłku,
• przewlekłe choroby układowe i zapalne,
• choroby układu ruchu, wymagające leczenia przeciwbólowego,
• przewlekłe choroby układu moczowego i nerek,
• tętniak,
• zmiany zakrzepowo-zatorowe (w tym osoby przyjmujące leki przeciwkrzepliwe),
• znaczną nadwagę,
• wywiad rodzinny nagłego zgonu sercowego,
• chorobę niedokrwienną serca.

Każda osoba dorosła chcąc rozpocząć bezpieczne, prozdrowotne treningi sportowe powinna poddać się badaniu lekarsko-sportowemu i zastosować do otrzymanych zaleceń (w tym wskazań i przeciwwskazań).

Zapamiętaj

Źle dobrany i niekontrolowany wysiłek fizyczny wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań zarówno ze strony układu ruchu, układu krążenia (z zawałem serca i nagłym zgonem włącznie), jak i ze strony pozostałych układów. Ryzyko wystąpienia powikłań zależy przede wszystkim od obciążeń chorobami przewlekłymi, rodzajem planowanej aktywności, wyznaczonych celów, a także od intensywności ćwiczeń i częstości kontroli lekarskich.