Skuteczność szczepionek – co na nią wpływa? Jaką skuteczność mają szczepionki przeciwko COVID-19?
Justyna Piekara

Skuteczność szczepionek – co na nią wpływa? Jaką skuteczność mają szczepionki przeciwko COVID-19?

Chociaż szczepionki, które wykorzystujemy do rutynowych szczepień bardzo dobrze spełniają swoją rolę, to nie istnieje preparat, który gwarantuje 100% ochronę. Sprawdź, czym różni się wskaźnik skuteczności od rzeczywistej efektywności szczepionki? Jakie czynniki mogą wpływać na jej działanie?

Jak przebiega badanie skuteczności szczepionek?

Zanim szczepionka zostanie zatwierdzona i trafi na rynek farmaceutyczny, przechodzi szereg badań przedklinicznych na modelach komórkowych i zwierzęcych oraz trzy etapy badań klinicznych na ludziach. Testy mają na celu zbadanie zdolności do wywołania odpowiedzi immunologicznej oraz skuteczności, z jaką działa dany preparat biologiczny. Ostateczne badania epidemiologiczne są bardzo ważne. Porównanie okresu przed i po wprowadzeniu powszechnych szczepień, pozwala ocenić, jak szczepienia działają w praktyce.

Fazy badań klinicznych:

  • I faza – wstępna ocena właściwości farmakologicznych i bezpieczeństwa. Są to badania przeprowadzone na małej grupie ochotników.
  • II faza – określenie dawki i wstępna analiza skuteczności. Badania są prowadzone na grupie docelowej.
  • III faza – ocena bezpośrednich korzyści ze szczepionki, skuteczności i bezpieczeństwa na poziomie indywidualnym. Stanowi podstawę decyzji regulacyjnych. Badania prowadzone na szerszą skalę.
  • IV faza – potwierdzenie długoterminowej skuteczności i bezpieczeństwa użytkowania. Przeprowadzana już po zarejestrowaniu preparatu.

Skuteczność vs. efektywność szczepionki

Skuteczność (ang. vaccine efficacy) i efektywność (ang. vaccine effectiveness) szczepionek są ze sobą powiązane, jednak to nie to samo. Na czym polega różnica?

Załóżmy teoretycznie, że szczepionka ma skuteczność 87%. Oznacza to, że jeśli 100 osób, które nie zostały wcześniej zarażone, otrzyma szczepionkę, to średnio 87 z nich nie zachoruje na chorobę wywoływaną przez patogen.

Skuteczność szczepionki to wskaźnik opracowywany na podstawie wyników badania klinicznego, który procentowo określa redukcje choroby w randomizowanej grupie ochotników.

Naukowcy szacują jak produktywnie działa preparat, porównując liczbę nowych przypadków choroby, wśród osób, którym podano szczepionkę eksperymentalną oraz tych z frakcji, która otrzymała placebo. Badacze zwykle opierają się na czynnikach, które mogą określić ilościowo, takich jak liczba potwierdzonych laboratoryjnie przypadków choroby, np. COVID-19, grypy.

Efektywność szczepionki dostarcza informacji jak dobrze szczepionka działa w rzeczywistych warunkach. Jest zazwyczaj niższa niż wartość otrzymana w testach klinicznych, w ściśle regulowanych warunkach.

Powiązane produkty

Jakie czynniki mogą wpływać na skuteczność szczepionki?

Poza badaniami klinicznymi wiele czynników może wpływać na skuteczność szczepionki. Należą do nich:

  • podatność patogenów do mutacji,
  • sposób przechowywania, transportu i dystrybucji preparatu,
  • indywidualne czynniki, od których zależy reakcja organizmu i siła odpowiedzi immunologicznej na szczepienie, takie jak wiek, płeć oraz bieżący stan zdrowia pacjenta. Istotne są też czynniki genetyczne, behawioralne, żywieniowe.

Szczepionki przeciw COVID-19 skuteczniejsze niż zakładano

Naukowcy są zgodni, że w ostatnim czasie dokonał się ogromny przełom. Początkowo zakładano, że opracowywane szczepionki na COVID-19 uzyskają skuteczność w granicach 50-70%, okazało się jednak, że w badaniach klinicznych, w przypadku szczepionki mRNA wyprodukowanej przez Pfizer/Biontech, sięgnęła ona progu 95%.

Dotychczasowe dowody sugerują, że dopuszczone do użytku szczepionki przeciwko COVID-19 pomogą powstrzymać rozwój choroby u ludzi, jednak tylko dane firmy AstraZeneca wskazują, że jej produkt może też pomóc w zapobieganiu transmisji wirusa. Imponująca skuteczność szczepionek przeciwko COVID-19 uzyskana w badaniach klinicznych w rzeczywistości może okazać się niższa.

Skuteczność szczepień przeciwko COVID-19 jest uzależniona od różnych czynników. Pozostaje jeszcze wiele kwestii do zbadania. Nie wiemy na pewno, czy zaszczepione osoby mogą przechodzić infekcje bezobjawowo ani ile osób i w jakim czasie zostanie zaszczepionych, a w związku z tym, kiedy uda się osiągnąć próg ochrony zbiorowiskowej.
  1. Y. Hewings-Martin, What is vaccine efficacy?, “medicalnewstoday.com” [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/what-is-vaccine-efficacy, [dostęp:] 09.02.2021.
  2. C. Zimmer, 2 companies say their vaccines are 95% effective. What does that mean?, “nytimes.com” [online], https://www.nytimes.com/2020/11/20/health/covid-vaccine-95-effective.html,  [dostęp:] 09.02.2021.
  3. D. Spiegelhalter, A. Masters, Behind the numbers: what does it mean if a Covid vaccine has ‘90% efficacy’?,  “theguardian.com” [online], https://www.theguardian.com/theobserver/commentisfree/2021/jan/24/behind-the-numbers-what-does-it-mean-if-covid-vaccine-has-90-per-cent-eifficacy, [dostęp:] 09.02.2021.
  4. K. Kelland, Explainer: Will COVID-19 vaccines protect us? Does efficacy equal effectiveness?, “ reuters.com” [online], https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-vaccine-protection/explainer-will-covid-19-vaccines-protect-us-does-efficacy-equal-effectiveness-idUKL1N2ID188,  [dostęp:] 09.02.2021.
  5. M. Lipsitch, N. E. Dean, Understanding COVID-19 vaccine efficacy, „Science” 2020, nr 6518 (370), s. 763-765, [online] DOI: 10.1126/science.abe5938, [dostęp:] 09.02.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij