Dietetyk – kim jest? Kiedy się do niego zgłosić? Którego dietetyka wybrać?

Do tego, że właściwe żywienie ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia oraz samopoczucia – już nie trzeba chyba nikogo dziś przekonywać. Gdy jednak nie dajemy sobie rady ze znalezieniem odpowiedniego kierunku naszego codziennego odżywiania się, bądź też, gdy stan naszego zdrowia wymaga specjalnego traktowania dietetycznego, celem zdobycia specjalistycznej wiedzy powinniśmy się udać do dyplomowanego dietetyka. Dietetyk – kim jest, kiedy się do niego zgłosić i jak zweryfikować jego wykształcenie? 

Dietetyk – kim jest i co należy do jego zadań?  

Zgodnie ze stanowiskiem EFAD, czyli Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Dietetyków, dietetyk to pracownik ochrony zdrowia, wykształcony przynajmniej na poziomie licencjata. Stosując podejście oparte na dowodach naukowych (EBM – evidence based medicine), dietetyk ma za zadanie wspierać osoby bądź grupy osób w dokonywaniu właściwych wyborów żywieniowych, zarówno w stanie ich zdrowia, jak i w momencie choroby. Opieka dietetyka ma pozwolić na profilaktykę określonych jednostek chorobowych i schorzeń, poprawę i utrzymanie właściwego stanu zdrowia, a w sytuacji opieki paliatywnej – złagodzić dyskomfort i zapewnić możliwie wysoką jakość życia u jego schyłku.  

W Polsce zawód dietetyka nie należy, niestety, do grupy zawodów uregulowanych prawnie. Oznacza to, że tytułem tym może sygnować się niemalże każdy – również i osoby kończące kilkudniowe kursy lub szkolenia w zakresie wiedzy o żywieniu. W rzeczywistości specjalista dietetyk musi uzyskać gruntowne wykształcenie z zakresu przedmiotów związanych nie tylko z żywnością i żywieniem, ale i z fizjologią, anatomią człowieka, farmakologią, diagnostyką czy patofizjologią chorób. Zgodnie z aktualnie przyjętym schematem specjalistą dietetykiem może tytułować się absolwent studiów wyższych na poziomie przynajmniej licencjackim. 

Dietetykiem jest także osoba, która przed 1 października 2007 r. rozpoczęła kształcenie na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka w specjalności żywienie człowieka. 

Kiedy warto zgłosić się do dietetyka? 

Do dietetyka warto zgłosić się, gdy: 

• cierpimy na przewlekłe zaparcia i/lub biegunki; 
• rozpoczynamy proces leczenia onkologicznego (właściwe wsparcie zapobiegnie niedożywieniu – jednej z głównych przyczyn powikłań terapii onkologicznej); 
• chcemy zdrowo przybrać na masie ciała; 
• rozpoznano u nas insulinooporność, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze itp.; 
• staramy się o zajście w ciążę, a zdiagnozowano u nas np. zespół policystycznych jajników (dieta przy PCOS); 
• rozpoczynamy regularną aktywność fizyczną; 
• nasze dziecko trenuje określony rodzaj sportu; 
• stwierdzono u nas niedobory pokarmowe; 
• zdiagnozowano określone nietolerancje/alergie pokarmowe, choroby wymagające wykluczenia całych grup produktów spożywczych np. celiakię; 
• przygotowujemy się do operacji np. z powodu choroby nowotworowej (z porady dietetyka warto skorzystać zwłaszcza wtedy, gdy planowana jest operacja na przewodzie pokarmowym, np. resekcja żołądka), chirurgicznego leczenia otyłości (tzw. chirurgia bariatryczna) itp. 

Dietetyk – gdzie pracuje? 

Dietetyk jako pracownik ochrony zdrowia, zazwyczaj zatrudniony jest na szpitalnym oddziale. Zajmuje się tam głównie opieką nad pacjentem w trakcie jego hospitalizacji, prowadzi jego dietę, dba o właściwe jej spożycie. Należy jednak podkreślić, że nie zawsze ma on wpływ na to, co pacjent w szpitalu otrzymuje – żywieniem często zajmuje się catering.  

Dietetyk może też pracować w ramach praktyki prywatnej, przyjmując pacjentów w gabinecie, często znajdującym się przy przychodni. Specjalistę żywienia znajdziemy również w placówkach oświaty (przedszkola, szkoły), domach opieki społecznej, w firmach cateringowych albo klubach sportowych/siłowniach. W obecnie panującej sytuacji epidemicznej z konsultacji dietetyka można także skorzystać w ramach „wizyt online”. 

Specjalizacje dietetyków  

W związku z brakiem prawnej regulacji zawodu dietetyka przyszły specjalista z zakresu żywienia otrzymuje ogólne wykształcenie, będąc przygotowanym do prowadzenia pacjenta w zasadzie w każdym jego problemie. Podobnie jak w przypadku pozostałych członków personelu medycznego, także i w dietetyce istnieje duża potrzeba wyodrębnienia konkretnych specjalizacji – nikt nie jest w stanie znać się na wszystkim, a przekonanie o tym, że tak jest, może wyrządzić choremu więcej szkody, aniżeli korzyści. 

W społeczeństwie dietetyków przyjęło się dzielić specjalistów według kilku obszarów ich pracy. Należą do nich m.in.: dietetyka kliniczna (zajmująca się m.in. dietoterapią w określonych jednostkach chorobowych, żywieniem do- oraz pozajelitowym), dietetyka pediatryczna czy sportowa. Umownie można wyodrębnić również dietetyków onkologicznych, bariatrycznych, kardiologicznych, geriatrycznych czy edukatorów w cukrzycy.  

Wśród specjalistów można również trafić na psychodietetyka. Warto jednak podkreślić, że nie musi on być „prawdziwym” dietetykiem (jeśli przyjąć za kwalifikację ukończone studia), a psychologiem, który dodatkowo poszerzył swoją wiedzę o dział żywienia. Psychodietetykiem może, niestety, nazwać się też osoba, która ukończyła w tym zakresie kurs – nie będąc ani psychologiem, ani dietetykiem. 

Dobry dietetyk – po czym go poznać? 

Przed zapisaniem się na wizytę do dietetyka, warto sprawdzić jego wykształcenie. Dobry dietetyk, który ukończył studia kierunkowe i któremu zależy na wyróżnieniu się wśród „kolegów po szkoleniach”, nie będzie miał problemów z publicznym okazaniem dyplomu czy podaniem nazwy uczelni, poświadczając tym samym swoje kwalifikacje. Jego „historię zawodową” zazwyczaj można też sprawdzić na stronie przychodni albo gabinetu, w którym pracuje.  

Kolejnym zalecanym krokiem jest zorientowanie się, w jakich dziedzinach dietetyk się specjalizuje – zwłaszcza jeśli chcemy zgłosić się do niego z określonym problemem. Może się bowiem okazać, że pomimo uzyskanego dobrego wykształcenia, dietetyk nie będzie posiadał doświadczenia praktycznego w tym zakresie, a jedynie wiedzę teoretyczną. Dobry dietetyk nie będzie miał problemów z przyznaniem się do tego. 

Dobry dietetyk to osoba, która potrafi słuchać, nie ocenia z góry negatywnie, potrafi łączyć fakty, wiedzę teoretyczną z praktyczną, wdraża zmiany/zalecenia dostosowane indywidualnie do danej osoby, jej potrzeb, przekonań, sytuacji ekonomicznej itd. Nie jest niczym złym, jeśli korzysta z np. gotowych schematów – część pacjentów może należeć do grupy chorych o jednolitych potrzebach, o podobnym zapotrzebowaniu, historii żywieniowej czy przyszłym postępowaniu (np. prowadzenie chorego w pierwszym miesiącu po operacji bariatrycznej, zalecenia przy wyłonieniu ileostomii, rekomendacje dietetyczne dla chorego z nadciśnieniem tętniczym krwi).  

Wizyta u dietetyka – jak może wyglądać? Dieta od dietetyka 

W zależności od rodzaju problemu z jakim wybieramy się do dietetyka, do wizyty powinniśmy się dobrze przygotować. Warto wcześniej zorientować się, czego będzie wymagał specjalista – zwykle jest to dostępna nam dokumentacja medyczna z zakresu choroby, która nas dotyczy, wypis szpitalny, aktualna morfologia oraz tzw. dziennik żywieniowy. Niezależnie od powodu, dla którego korzystamy z konsultacji, dobrze jest spisać minimum 3–4 ostatnie dni obrazujące sposób naszego odżywiania się – o jakiej porze, co to było i w jakiej ilości. Przykładowo, jeśli celem naszej wizyty jest problem spadku masy ciała w trakcie terapii onkologicznej – dietetyk będzie wiedział, ile energii musi dołożyć do tego, co już spożywamy i odwrotnie – odchudzając się, damy specjaliście obraz, z czym mamy największy problem. 

Pierwsza wizyta u dietetyka trwa zazwyczaj najdłużej – nawet do godziny. Część dietetyków podczas konsultacji zbiera wywiad żywieniowy do opracowania jadłospisu. Obecnie znaczna grupa specjalistów pracuje na zasadzie zaleceń i nie układa „typowych” diet – warto wcześniej zorientować się, jak to wygląda w przypadku wybranego dietetyka. Bywa też, że w określonych sytuacjach układanie menu nie sprawdzi się – np. w trakcie przyjmowania chemioterapii, gdy określone następstwa leczenia mogą zmieniać się kaskadowo, w zasadzie z dnia na dzień (np. biegunki będą przechodzić w zaparcia), co utrudnia stosowanie jednego jadłospisu. 

Na wizycie dietetyk może wykonywać tzw. analizę składu ciała. W tym celu zwykle prosi o rozebranie się do bielizny. Dobrze jest mieć więc na sobie takie ubrania, które łatwo będzie zdjąć.