Odkrywca mechanizmów autofagii z medycznym Noblem

Tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny jest pierwszą od 6 lat przyznaną nie zespołowi naukowców, ale indywidualnemu biologowi, co jeszcze mocniej podkreśla jej prestiż. Profesor Ohsumi rozpoczął badania nad autofagią w latach 70., gdy z Tokio przeniósł się do Nowego Jorku na Uniwersytet Rockefellera. W 1988 roku powrócił do Japonii, gdzie na Uniwersytecie Tokijskim, jako szef własnej grupy badawczej, kontynuował badania nad przemianami DNA w komórkach drożdży.

"Komórkowe porządki" pod lupą

Przełomowy moment nastąpił w latach 90., gdy w badaniu mikroskopowym Ohsumi zaobserwował zachowanie drożdży pozbawionych pokarmu. Wówczas zaczynają one trawić obumarłe lub uszkodzone elementy własnej struktury, które nie są niezbędne dla ich przeżycia. W tym procesie komórki tworzą pęcherzyki, którymi otaczają odpady, a te następnie zostają przekazane do lizosomu, czyli struktury, która pozwala przekształcać je w energię. Tym pasożytniczym mechanizmem przetrwania nazywanym autofagią kierują białka, kodujące je geny oraz szklaki molekularne.

Od infekcji po nowotwory

Autofagocytoza jako mechanizm zachodzący w komórkach ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zaburzenie tego procesu grozi obumarciem komórki, co z kolei może przyczyniać się do wykształcenia poważnych schorzeń, w tym raka, zaburzeń pamięci, cukrzycy czy zaniku mięśni. Z kolei prawidłowy przebieg autofagii ma duże znaczenie dla naszej odporności i sprawnego radzenia sobie organizmu z infekcjami, jak również dla rozwoju zarodków.

Profesor Yoshinori Ohsumi otrzymał Nagrodę Nobla w tym roku, jednak dokonania z dziedziny biologii zostały dostrzeżone już wcześniej. Najważniejsze z nich to Nagroda Kioto, czyli najbardziej prestiżowe wyróżnienie naukowe w Japonii, które otrzymał w 2012 roku, natomiast w czerwcu 2016 roku został laureatem Nagrody im. dr Paula Janssena za osiągnięcia w dziedzinie nauk biomedycznych.

Najbardziej prestiżowy z "Nobli"

Nobel w dziedzinie medycyny jest jedną z pięciu nagród ustanowionych w testamencie przez Alfreda Nobla. Do 2015 roku przyznano ich 106 (z czego aż 48 z dziedziny genetyki), a laureatami medycznego Nobla zostało w sumie 210 osób, w tym, jedynie 12 kobiet. W zeszłym roku nagroda trafiła do grupy odkrywców leków rewolucjonizujących sposób leczenia chorób pasożytniczych.

Źródło: Gazeta Wyborcza, Polityka.pl