Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

1. Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?
2. Czym jest melatonina?
3. Jak działa melatonina? Wpływ melatoniny na rytm dobowy
4. Melatonina a zaburzenia snu
5. Melatonina – normy u dzieci i dorosłych
6. Melatonina – niedobór
7. Melatonina – nadmiar
8. Melatonina – jak dawkować?
9. Melatonina – kto nie może suplementować?

Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

Melatonina jest substancją naturalnie wytwarzaną przez organizm. Wykazuje szereg korzystnych działań, a jej potencjalne właściwości są poddawane licznym badaniom. Nazywana jest hormonem ciemności, ponieważ jej wydzielanie rozpoczyna się po zapadnięciu zmroku. Przypisuje się jej działania związane z kontrolą i regulacją rytmu okołodobowego organizmu, w tym także snu i czuwania. Z tego powodu duża grupa pacjentów stosuje ją w problemach związanych z zasypianiem oraz nieprawidłową jakością snu. W aptekach dostępne są preparaty z melatoniną w postaci leku oraz suplementów, a ich ceny wahają się od około 10 zł do 40 zł.

Czym jest melatonina?

Melatonina jest hormonem wytwarzanym fizjologicznie u ssaków, głównie w szyszynce (element ośrodkowego układu nerwowego). Pod względem budowy chemicznej jest pochodną tryptofanu (aminokwas), a dzięki swojej wyjątkowej strukturze ma zdolność do przekraczania barier biologicznych (bariery krew-mózg oraz łożyskowej). Substancja ta wpływa pośrednio lub bezpośrednio na wiele tkanek i komórek w organizmie.

Melatonina wykazuje plejotropowe (wielokierunkowe) działanie. Wpływa na szereg procesów zachodzących w organizmie, a przede wszystkim reguluje rytm dobowy, w tym cykl snu i czuwania. Jest również zaliczana do silnych antyoksydantów, czyli substancji wychwytujących wolne rodniki odpowiedzialne za liczne procesy chorobotwórcze.

Istotne jest także jej działanie immunomodulujące oraz wpływ na procesy hormonalne, w tym te związane z wydzielaniem: adrenokortykotropiny, glikokortykosteroidów, folitropiny, lutropiny, prolaktyny, somatotropiny i tyreoliberyny.

Pomimo wielu udowodnionych korzystnych działań melatoniny jej potencjał leczniczy jest niedoceniony. Prowadzone są dalsze badania określające wpływ tej substancji na procesy zachodzące w organizmie człowieka. Stanowi to szansę na wykorzystanie melatoniny w przyszłości w leczeniu licznych zaburzeń i chorób.

Jak działa melatonina? Wpływ melatoniny na rytm dobowy

Melatonina koordynuje okołodobowy rytm organizmu, regulując w ten sposób funkcjonowanie zegara biologicznego. Jej wydzielanie jest uzależnione od pory dnia i nocy oraz pór roku. Obserwuje się znaczący wzrost poziomu melatoniny w porze nocnej, który osiąga maksimum pomiędzy godziną 24 a 3. Natomiast pod wpływem światła dziennego, które hamuje jej wydzielanie, następuje spadek jej stężenia, które utrzymuje się na niskim poziomie w ciągu dnia. Najwyższa produkcja melatoniny u człowieka występuje w wieku 3–5 lat, po tym okresie ulega stabilizacji i po 40. roku życia zaczyna stopniowo spadać. W związku z obniżeniem poziomu melatoniny wraz z wiekiem jej niedobory są często obserwowane wśród osób starszych. Wpływa to na pogorszenie jakości ich snu oraz trudności w zasypianiu.

Melatonina a zaburzenia snu

Od pewnego czasu znany jest korzystny wpływ melatoniny na proces zasypiania. Obecnie badane jest wykorzystywanie tej substancji w terapii niektórych zaburzeń snu w celu poprawy jego jakości. Najczęściej problemy z prawidłowym snem dotyczą osób pracujących nieregularnie, w godzinach nocnych, a także podróżnych zmieniających nagle strefy czasowe (występuje u nich zjawisko określane jako jet lag). Trudności z zasypianiem mają również osoby starsze, u których następuje znaczny spadek poziomu melatoniny.

W związku z korzystnym wpływem melatoniny na proces zasypiania oraz jej właściwościami regulującymi rytm snu i stan czuwania jest ona stosowana w leczeniu dyssomnii. Dyssomnia to zaburzenia ilości, jakości oraz długości trwania snu. Udowodniono, że podanie melatoniny w tej jednostce chorobowej powoduje skrócenie procesu zasypiania, przy jednoczesnym wydłużeniu łącznego czasu snu. Ponadto nie zaobserwowano wystąpienia efektów ubocznych podczas leczenia bezsenności. Dlatego wydaje się zasadne stosowanie melatoniny w różnego rodzaju zaburzeniach snu.

Melatonina – normy u dzieci i dorosłych

Poziom melatoniny, bez względu na płeć, zależy przede wszystkim od wieku. Prawidłowe stężenie tego hormonu w osoczu określone jest normami dla następujących grup wiekowych:

• od 1 do 3 r.ż.: ok. 250 pg/ml,
• od 8 do 15 r.ż.: 120–180 pg/ml,
• od 18 do 65 r.ż.: 70–80 pg/ml,
• po 65 r.ż.: 20–30 pg/ml.

Melatonina – niedobór

Obniżona produkcja melatoniny, prowadząca do jej niedoboru w organizmie, występuje zazwyczaj u osób starszych. Pacjenci, u których pojawia się ten kłopot, mają przede wszystkim problemy z zasypianiem, zauważają, że sen nie daje oczekiwanego odpoczynku, a sam jego proces jest nieprawidłowy i skrócony. Dodatkowo w tej grupie osób obserwuje się występowanie licznych chorób przewlekłych o podłożu zapalnym.

Melatonina – nadmiar

Melatonina podawana doustnie charakteryzuje się dobrą tolerancją oraz niewielką toksycznością. Jednakże – jak w przypadku każdego preparatu – mogą pojawić się działania niepożądane.

Spośród najczęściej opisywanych skutków ubocznych można wyróżnić senność w ciągu dnia, a dodatkowo bóle i zawroty głowy. Niekiedy mogą wystąpić objawy depresyjne, lekkie drżenia, umiarkowany niepokój, objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz obniżenie ciśnienia krwi.

Do tej pory nie odnotowano zgonu w związku z przedawkowaniem melatoniny, zatem nie ma określonej dawki śmiertelnej dla człowieka.

Melatonina – jak dawkować?

Podczas leczenia zaburzonego rytmu snu zalecana dawka melatoniny wynosi zazwyczaj od 0,5 mg do 3 mg. Preparat podaje się doustnie. W zależności od stanu pacjenta dawka dobierana jest indywidualnie i niekiedy zaleca się przyjmowanie 5 mg tej substancji.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób z pracą zmianową. Wówczas preparat przyjmuje się jedną godzinę przed planowanym zaśnięciem, czyli po powrocie z pracy nocnej. W przypadku stosowania melatoniny w związku z planowaną podróżą i zaburzeniami snu związanymi ze zmianą stref czasowych zaleca się przyjmowanie od 2 mg do 3 mg melatoniny raz na dobę. Podawanie preparatu należy rozpocząć w pierwszym dniu podróży, w porze wieczornej, po zapadnięciu zmroku. Terapię wspomagającą kontynuuje się przez 2–3 dni po podróży.

Na zaburzenia okołodobowego rytmu snu i czuwania u osób niewidomych zaleca się przyjmowanie od 0,5 mg do 5 mg w pojedynczej dawce dobowej, wieczorem pomiędzy godziną 21 a 22. Efekty stosowania melatoniny zazwyczaj obserwuje się po upływie 2 tygodni systematycznego stosowania.

Melatonina – kto nie może suplementować?

Preparatów z melatoniną nie należy stosować, jeśli występuje nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie należy jej także stosować po spożyciu alkoholu (melatonina potęguje jego działanie uspokajające) oraz w przypadku kobiet w ciąży lub mam karmiących (przez wzgląd na brak wystarczających danych dotyczących wpływu melatoniny na płód i dziecko).

Przyjmuje się, że jednym ze skutków ubocznych suplementowania melatoniny może być spadek stopnia koncentracji, dlatego osobom, które zażywają melatoninę, odradza się prowadzenie pojazdów lub wykonywanie zadań wymagających skupienia. Istnieje ryzyko spowodowania nieszczęśliwego wypadku.

Przed rozpoczęciem stosowania leku z melatoniną, szczególnie w tych wyższych dawkach, należy skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą. Z konsultacji powinny skorzystać przede wszystkim osoby, u których zdiagnozowano zaburzenia czynności wątroby, depresję, zaburzenia funkcji układu immunologicznego, zaburzenia hormonalne, padaczkę, zaburzenia czynności nerek.