Melatonina, Melatoninum - Zastosowanie, działanie, opis

Melatonina jest naturalnie występującym ludzkim hormonem, produkowanym głównie przez szyszynkę w ośrodkowym układzie nerwowym. Syntetyczna melatonina, analogicznie do naturalnej, odgrywa rolę w regulacji rytmu dnia i nocy. 

Melatonina stosowana jest w leczeniu zaburzeń snu, spowodowanych zmianą stref czasowych lub wykonywaniem pracy zmianowej oraz u pacjentów niewidomych w celu regulacji dobowego rytmu snu i czuwania.

Substancję wykorzystuje się również w leczeniu zaburzeń rytmu okołodobowego i bezsenności u dzieci i młodzieży z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zespołem Smith-Magenis, porażeniem mózgowym, chorobami ośrodkowego układu nerwowego oraz upośledzeniem umysłowym.

Melatonina bywa również stosowana w procesie odstawiania benzodiazepin i nikotyny, klasterowym bólu głowy, lęku przedoperacyjnym, leczeniu raka prostaty, pierwotnej bezsenności, zespole opóźnionej fazy snu, zapobieganiu oparzeniom słonecznym oraz trombocytopenii związanej z rakiem.

Melatoninę przyjmuje się doustnie. Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od wieku, wskazań i chorób towarzyszących.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 0,5–6 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci: 2–10 mg.

Melatoniny nie należy przyjmować w przypadku występowania nadwrażliwości na substancję oraz występowania umiarkowanych lub ciężkich zaburzeń czynności wątroby. Ze względu na możliwe zaostrzenie choroby autoimmunologicznej, nie zaleca się stosowania melatoniny u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi. Stosowanie melatoniny jest przeciwwskazane u kobiet w okresie ciąży i laktacji.

Należy zachować ostrożność podczas stosowania melatoniny u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, depresją, zaburzeniami hormonalnymi oraz leczonych lekami przeciwzakrzepowymi. Ze względu na możliwość zwiększenia częstotliwości napadów u osób z padaczką, należy zachować ostrożność podczas stosowania substancji u tych pacjentów. 

Pożywienie wpływa na zwiększenie stężenia melatoniny w osoczu.

Nie należy stosować melatoniny jednocześnie z alkoholem, ponieważ zmniejsza on siłę działania substancji.

Nie zaleca się przyjmowania melatoniny przed prowadzeniem pojazdów ze względu na możliwe wystąpienie senności i obniżenie koncentracji.

Palenie papierosów może wpływać na zmniejszenie stężenia melatoniny we krwi.

Nie zaleca się stosowania melatoniny w ciąży, ze względu na brak danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa terapii.

Badania na zwierzętach wskazują na przenikanie melatoniny i jej metabolitów do mleka. Substancja jest przeciwwskazana w okresie karmienia piersią, ze względu brak badań dotyczących wpływu melatoniny na organizm noworodków.

Duże dawki melatoniny stosowane przez dłuższy czas mogą negatywnie wpływać na płodność u ludzi, dlatego nie zaleca się przyjmowania substancji przez osoby planujące potomstwo.

Objawy przedawkowania zależne są od przyjętej dawki. Mogą wystąpić: senność, bóle i zawroty głowy, nudności, nagłe zaczerwienienie twarzy, skurcze żołądka, biegunka oraz mroczki.

Melatonina jest agonistą receptorów melatoninowych MT1, MT2 i MT3, uczestniczących w regulacji faz snu i jego długości oraz rytmów okołodobowych. Posiada bezpośrednie działanie nasenne, dzięki wpływowi na ośrodkowy układ GABA–ergiczny. Melatonina wykazuje również aktywność antyoksydacyjną, przeciwzapalną, immunostymulującą, przeciwnowotworową, hipotensyjną, termoregulacyjną oraz cytoprotekcyjną.

Melatonina jest niemal całkowicie wchłaniana z przewodu pokarmowego. Stężenie maksymalne w osoczu osiągane jest po 50 minutach. Pożywienie zwiększa stężenie substancji we krwi.

Melatonina wiązana jest z białkami osocza w około 50–60%. Dystrybucja z osocza do narządów i tkanek następuje szybko. Z łatwością przenika przez barierę krew–mózg i barierę łożyska. 

Melatonina metabolizowana jest głównie w wątrobie, z udziałem izoenzymów cytochromu P450: CYP1A1, CYP1A2 i w mniejszym stopniu CYP2C19. Nawet 60–85% dawki ulega efektowi pierwszego przejścia. Głównym metabolitem melatoniny jest nieczynna farmakologicznie 6-hydroksymelatonina, która w kolejnych etapach metabolizmu podlega koniugacji siarczanowej i glukuronidowej. Metabolizm melatoniny spowalnia się wraz z wiekiem.

Okres półtrwania melatoniny wynosi około 45 minut. Metabolity wydalane są głównie z moczem. W postaci niezmienionej usuwane jest mniej niż 1% dawki.