Jak dawkować paracetamol osobom dorosłym, dzieciom i kobietom w ciąży?
Alicja Świątek

Jak dawkować paracetamol osobom dorosłym, dzieciom i kobietom w ciąży?

Paracetamol jest jednym z bardziej popularnych leków sprzedawanych  bez recepty (OTC). Stosowany między innymi w ostrych, umiarkowanych i przewlekłych bólach głowy, gardła i zębów, a także bólach miesiączkowych i migrenach. Cechuje go względne bezpieczeństwo stosowania. W przypadku silnego bólu, można go łączyć z innymi substancjami, np. z morfiną. Jak wygląda właściwy sposób dawkowania paracetamolu, jaka jest maksymalna i bezpieczna dawka dzienna oraz czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten lek? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Paracetamol jest jedną z najczęściej stosowanych substancji przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. W zalecanych dawkach terapeutycznych to skuteczny i bezpieczny preparat przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Dobrze sprawdza się w bólach o małym i średnim natężeniu. Paracetamol występuje w wielu produktach przeciwbólowych, jest także składnikiem licznych „saszetek na przeziębienie”. Z tego powodu należy zachować ostrożność, przyjmując wiele produktów leczniczych jednocześnie, aby nie doprowadzić do przedawkowania, które może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

Paracetamol – co to za lek?

Paracetamol (N-(4-hydroksyfenylo)acetamid, acetaminofen) jest organicznym związkiem chemicznym, będącym pochodną acetanilidu. Stosowany jest w lecznictwie ze względu na właściwości przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W przeciwieństwie do leków przeciwbólowych z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), paracetamol nie wykazuje aktywności przeciwzapalnej oraz nie wpływa na proces krzepnięcia krwi. Paracetamol jest składnikiem wielu leków przeciwbólowych zarówno z kategorii OTC (bez recepty), jak również wydawanych wyłącznie z przepisu lekarza. Występuje także w większości leków do rozpuszczania na objawy przeziębienia i grypy.

Jak działa paracetamol?

Mechanizm działania paracetamolu opiera się na blokowaniu aktywności enzymu cyklooksygenazy w mózgu i rdzeniu kręgowym. W ten sposób następuje hamowanie syntezy prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), dzięki czemu zmniejsza się wrażliwość receptorów bólowych na działanie kinin (polipeptydy wpływające na mięśnie gładkie i zakończenia nerwowe) i serotoniny (neuroprzekaźnik w OUN), a tym samym następuje podwyższenie progu bólowego. Aktywność przeciwgorączkowa paracetamolu następuje poprzez zmniejszenie stężenia prostaglandyn w podwzgórzu. Dodatkowo nie wpływa na czas krzepnięcia krwi oraz nie hamuje agregacji płytek.

Polecane dla Ciebie

Paracetamol i działania przeciwzapalne

Ze względu na brak wpływu na prostaglandyny w tkankach obwodowych paracetamol  nie wykazuje praktycznie działania przeciwzapalnego. W związku z tym pozbawiony jest działań niepożądanych charakterystycznych dla niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które hamują obwodową syntezę prostaglandyn. Dzięki temu paracetamol może być bezpiecznie stosowany u osób z nadwrażliwością na leki z grupy NLPZ.

Na co stosuje się paracetamol?

Paracetamol przyjmowany jest głównie w uśmierzeniu bólu. Zwłaszcza w bólach ostrych i przewlekłych o słabym lub umiarkowanym nasileniu. W łagodzeniu silniejszych objawów bólowych może być łączony z tramadolem, morfiną lub kodeiną. Paracetamol rekomendowany jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) jako jeden ze standardowych leków przeciwbólowych w terapii bólu towarzyszącego chorobie nowotworowej.

Paracetamol można zażywać w przypadku następujących przypadłości:

Paracetamol może być również podawany w łagodzeniu objawów przeziębienia oraz grypy, zwłaszcza ze względu na działanie przeciwgorączkowe.

Skuteczność paracetamolu

Paracetamol wykazuje wysoką skuteczność przy jednoczesnym niskim ryzyku wystąpienia działań niepożądanych. Po podaniu doustnym dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, a stężenie maksymalne we krwi osiągane jest po około 30–60 minutach od przyjęcia leku w postaci tabletek. Dużo szybsze działanie paracetamolu uzyskuje się po zastosowaniu leku w formie rozpuszczalnej (saszetki) lub tabletek o przyspieszonym uwalnianiu. Wówczas efekt przeciwbólowy pojawia się już po mniej więcej 5. minutach. Działanie przeciwbólowe utrzymywane jest przez 3–5 godzin. Działanie przeciwgorączkowe utrzymuje się około 6–8 godzin.

Czy paracetamol jest bezpieczny?

Paracetamol uznawany jest za lek bezpieczny i dobrze tolerowany. Nie powoduje podrażnień śluzówki żołądka i jelit, dlatego polecany jest osobom z zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego (np. choroba wrzodowa) jako lek przeciwbólowy pierwszego wyboru. Wskazany jest również u pacjentów chorujących na astmę aspirynową (specjalny rodzaj astmy, który jest nasilany jej zażyciem), z zaburzeniami krzepliwości krwi, nadwrażliwością lub alergią na kwas acetylosalicylowy (aspirynę) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen, ketoprofen). W dawkach terapeutycznych działania niepożądane występują niezwykle rzadko. Ponadto paracetamol jest lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym pierwszego rzutu u kobiet w ciąży (posiada kategorię B). Należy jednak pamiętać, że przed zastosowaniem paracetamolu, ciężarna powinna skontaktować się z lekarzem prowadzącym, a następnie jeśli lek zostanie przez niego zalecony, powinna stosować najmniejszą skuteczną terapeutycznie dawkę przez najkrótszy możliwy okres czasu.

Jak bezpiecznie dawkować paracetamol?

W trakcie przyjmowania paracetamolu nie należy spożywać alkoholu ze względu na zwiększone ryzyko uszkodzeń wątroby. Dawkowanie paracetamolu uzależnione jest od wieku, schorzenia i stanu pacjenta. Standardowo u  pacjentów dorosłych nie należy przekraczać dawki 4 g na dobę, a u dzieci w wieku 6–12 lat 2 g dziennie. Dla dzieci dawkę ustala się na podstawie masy ciała stosując się do zaleceń producenta danego produktu. Leku nie należy stosować częściej niż w odstępie czterogodzinnym oraz  więcej niż 4 razy na dobę. W przypadku dzieci do 2. roku życia lek może być podawany wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Dlaczego paracetamol może stać się toksyczny?

Paracetamol metabolizowany jest  w wątrobie, gdzie w 95% przekształcany jest do nieaktywnych glukuronianów oraz siarczanów. Pozostałe 5% metabolizowane jest do formy toksycznej dla wątroby – N-acetylo-p-benzochinoiminy (NAPQI). W normalnych warunkach związek ten pod wpływem glutationu przekształcany jest do pochodnych nietoksycznych. Jednak wydolność tego procesu ograniczona jest dawką produkowanego związku toksycznego. U osób zdrowych w przypadku przyjęcia więcej niż 10g paracetamolu na dobę, może dojść do nagromadzenia N-acetylo-p-benzochinoiminy i pojawienia się efektów toksycznych. Natomiast u osób z chorobami wątroby, niedożywionych lub nadużywających alkohol nagromadzenie toksycznego metabolitu NAPQI i objawy przedawkowania mogą pojawić się już przy znacznie niższej dawce dobowej.

Kto powinien zachować szczególną ostrożność?

Paracetamolu nie należy stosować u osób uzależnionych od alkoholu oraz niedożywionych. Wskazane jest zachowanie zwiększonej ostrożności u pacjentów z: niewydolnością lub uszkodzeniami wątroby, niewydolnością nerek, chorujących na astmę z nadwrażliwością na kwas acetylosalicylowy i inne leki z grupy NLPZ, ze zmniejszoną aktywnością dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej oraz reduktazy methemoglobinowej. Należy zachować szczególną ostrożność, przyjmując jednocześnie leki z warfaryną, ponieważ już przy tygodniowym stosowaniu dobowej dawki 2,5 g paracetamolu następuje nasilenie działania warfaryny.

Dlaczego łatwo jest przedawkować paracetamol?

Polacy coraz częściej sięgają po preparaty przeciwbólowe dostępne bez recepty. Często nie patrząc na skład danego leku, pacjenci stosują jednocześnie kilka różnych produktów. W ten sposób mogą nie zauważyć, że w każdym przyjętym preparacie jednym ze składników jest paracetamol. Może to doprowadzić do przyjęcia nadmiernej dawki substancji leczniczej, czyli jej przedawkowania. Dodatkowo w większości leków na przeziębienie, tzw. saszetek do rozpuszczania, występuje paracetamol. Zazwyczaj nazwy tych produktów nie wskazują na obecność paracetamolu, a jedynie na schorzenie w którym dany farmaceutyk może być zastosowany, jak np. przeziębienie i grypa. Dlatego pacjenci, którzy leczą się bez konsultacji lekarza i nie czytają ulotki są narażeni na ryzyko jednoczesnego przyjęcia paracetamolu w postaci kilku różnych preparatów i przedawkowania. Wówczas na pozór bezpieczny lek, jakim jest paracetamol, może doprowadzić do wystąpienia niebezpiecznych działań niepożądanych, takich jak ciężkie uszkodzenie wątroby, a nawet doprowadzić do zgonu chorego.  

Jak zapobiegać przedawkowaniu paracetamolu?

Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest ogrom preparatów zawierających w swoim składzie paracetamol. Substancja ta występuje w tabletkach przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, na ból zęba oraz w większości  „saszetek na przeziębienie”. Aby nie dopuścić do przedawkowania paracetamolu przed przyjęciem jakiegokolwiek leku należy dokładnie przeczytać ulotkę dołączoną do opakowania i sprawdzić, jakie substancje lecznicze znajdują się danym leku. W przypadku wątpliwości lub trudności z weryfikacją ulotki zawsze można poradzić się farmaceuty w aptece, który przeanalizuje skład przyjmowanych leków i zweryfikuje ewentualne interakcje lekowe.

Zatrucie paracetamolem – objawy

Przedawkowanie paracetamolu może doprowadzić do wystąpienia ciężkiej niewydolności wątroby, a nawet śmierci. Najbardziej narażone na zatrucie paracetamolem są osoby niedożywione oraz nadużywające alkoholu. Uszkodzenie wątroby może spowodować przyjęcie już dwukrotnie większej maksymalnej dawki dobowej leku. U większości pacjentów w 1 dniu po zatruciu nie pojawiają się jakiekolwiek działania niepożądane świadczące o przedawkowaniu, pomimo, że proces nieodwracalnego uszkodzenia wątroby rozpoczyna się już kilka godzin po przyjęciu toksycznej dawki. Zatrucie paracetamolem objawia się zazwyczaj dopiero 2–4 dni po przedawkowaniu.

Objawy zatrucia paracetamolem:

  • objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, biegunka, wymioty, ból brzucha),
  • brak apetytu,
  • zwiększone pocenie,
  • ból w okolicy prawego podżebrza (okołowątrobowo),
  • żółtaczka,
  • powiększenie wątroby.

Po 4 dniach od przyjęcia nadmiernej dawki leku mogą wystąpić jednoznaczne działania niepożądane, wskazujące na niewydolność wątroby. Wówczas pojawiają się zazwyczaj: encefalopatia wątrobowa (zespół objawów neuropsychiatrycznych w wyniku zaburzonej zdolności wątroby do usuwania toksyn z organizmu), zaburzenia oddychania, obrzęk mózgu, śpiączka, krwawienia z przewodu pokarmowego oraz zaburzenia procesu krzepnięcia krwi, obniżenie poziomu cukru we krwi, kwasica metaboliczna, niemiarowość pracy serca, zapaść naczyniowa.

Postępowanie w przypadku zatrucia paracetamolem

W przypadku zatrucia paracetamolem należy niezwłocznie udać się do szpitala, ponieważ przyjęcie nadmiernej dawki tego leku może doprowadzić do ciężkich uszkodzeń wątroby, a nawet śmierci. Przedawkowanie paracetamolu jest niezwykle niebezpieczne i podstępne w diagnozowaniu, ponieważ w pierwszej dobie nie daje objawów świadczących o zatruciu, pomimo, że nieodwracalny proces uszkodzenia komórek wątroby już trwa. Dlatego najważniejsza jest jak najszybsza reakcja i interwencja lekarska. Przedawkowanie paracetamolu bezwzględnie wymaga hospitalizacji, podczas której podaje się antidotum w postaci N-acetylocysteiny.

  1. Praca zbiorowa, Paracetamol. Nowości terapeutyczne., „journals.viamedica.pl” [online], https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/viewFile/29647/24397, [dostęp:] 09.12.2021.
  2. Krzyżak-Jankowicz M. i in., Metamizol i paracetamol — leki podobne, ale nie takie same, „ppm.umed.wroc.pl”  [online], https://ppm.umed.wroc.pl/info/article/UMW196b841f206748b792a4cce5c51e08d2/, [dostęp:] 09.12.2021.
  3. B. Wolska-Kuśnierz, Paracetamol – nie wszystko jeszcze wiemy, „forumpediatrii.pl”  [online],  https://forumpediatrii.pl/artykul/paracetamol-nie-wszystko-jeszcze-wiemy, [dostęp:] 09.12.2021.
  4. Natalia Hinz-Brylew, Ostre zatrucie paracetamolem — opis trzech przypadków, „docplayer.pl” [online],  https://docplayer.pl/17207151-Ostre-zatrucie-paracetamolem-opis-trzech-przypadkow.html, [dostęp:] 09.12.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij