Szparagi – rodzaje, właściwości, zastosowanie, przepisy. Dlaczego warto je jeść?
Karolina Dereń

Szparagi – rodzaje, właściwości, zastosowanie, przepisy. Dlaczego warto je jeść?

Szparagi to warzywa o unikalnym smaku. Z roku na rok stają się coraz bardziej popularne wśród wielbicieli zdrowej i smacznej kuchni. Sezon na szparagi trwa stosunkowo krótko, warto więc wykorzystać go w pełni, zwłaszcza że warzywa te nie tylko dobrze smakują, ale posiadają również ciekawe właściwości prozdrowotne. Czym dokładnie charakteryzują się szparagi i dlaczego warto je jeść? 

Szparagi – co to za warzywa? 

Szparag, a to dokładniej szparag lekarski (Asparagus officinalis), którego znamy z warzywniaków czy sklepowych półek, to gatunek byliny z rodziny szparagowatych. W uprawie jest rośliną dwupienną, wieloletnią, zielną. Jako warzywo szparag znany był już 5000 lat temu w starożytnym Egipcie. W Europie jego uprawa rozpowszechniła się w XVI wieku.  

Część podziemną szparaga (tak zwaną karpę) stanowi krótkie, zdrewniałe, rozgałęzione kłącze, które rozrasta się corocznie w górę i na boki. Następnie z dolnej części karpy oraz z boków wyrastają korzenie mięsiste i włókniste. Pierwsze odpowiedzialne są za pobieranie i magazynowanie składników odżywczych. Natomiast korzenie włókniste, których jedyną rolą jest pobieranie składników odżywczych, corocznie wyrastają z korzeni mięsistych i zamierają jesienią.  

W górnej części karpy znajdują się pączki, z których co roku, wiosną wyrastają młode pędy, tak zwane wypustki. To one właśnie stanowią jadalne części szparagów. Gdy nie zostaną zebrane w odpowiednim terminie stają się zdrewniałe, łykowate i w związku z tym, nienadające się do spożycia.  

Istnieje wiele odmian szparagów. Można je podzielić między innymi pod względem sposobu uprawy. Wyróżnić tu można szparagi bielone (szparagi białe) oraz szparagi zielone. Wypustki szparagów bielonych rosną w ziemi, bez dostępu do światła, natomiast zielone hodowane są w świetle, przez to podlegają procesowi fotosyntezy. Hodowla szparagów zielonych wiąże się z mniejszą pracochłonnością, odznaczają się one również większą wartością odżywczą, ale za to mniejszą trwałością w obrocie niż szparagi bielone. Zdecydowanie rzadziej można spotkać szparagi fioletowe

Szparag jest rośliną klimatu umiarkowanego, przez co karpy, znajdujące się w ziemi, dość dobrze wytrzymują niskie temperatury. Jedynie podczas bardzo mroźnych oraz bezśnieżnych zim szparagi mogą zostać uszkodzone przez mróz, a konsekwencją tego będzie opóźnione wyrastanie wypustek, a także obniżka plonu. Teren do uprawy szparagów powinien być dobrze nasłoneczniony oraz osłonięty od silnych wiatrów, które mogą przyczyniać się do wyłamywania pędów. Zaletą uprawy szparagów są nieduże wymagania wodne, ze względu na głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy.  

Szparagi – wartości odżywcze, kalorie oraz indeks glikemiczny szparagów 

Szparagi to warzywa o niskiej kaloryczności – 100 g części jadalnych szparagów dostarcza zaledwie około 20 kcal. Szparagi zawierają około 2,2 g białka w 100 gramach produktu oraz śladową ilość tłuszczów wynoszącą około 0,1 g w 100 g. W analogicznej ilości znajduje się niecałe 4 g (3,88 g) węglowodanów. Błonnik pokarmowy obecny jest w ilości około 2,1 g w 100 g tych warzyw. Szparagi mają niski indeks glikemiczny, a także są źródłem wielu witamin oraz składników mineralnych. Znajdziemy w nich między innymi beta-karoten, witaminę E, witaminy z grupy B, witaminę C, a także pewne ilości potasu, wapnia, magnezu, jodu, fosforu, cynku czy żelaza. 

Powiązane produkty

Szparagi – właściwości 

Szparagi są chętnie spożywane przede wszystkim ze względu na swoje walory smakowe oraz niską kaloryczność. Okazuje się również, że warzywa te są zasobne w biologicznie czynne związki. Oprócz witamin i składników mineralnych w szparagach znajdują się między innymi: 

  • Fruktany (typu neoinulin), które stanowią prebiotyk i stymulują wzrost korzystnych bakterii jelitowych, a także wzmagają perystaltykę jelit, oprócz tego ich działanie wiąże się z mniejszym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego. 
Dowiedz się więcej, czym jest inulina.
  • Saponiny sterydowe, w tym związek o nazwie protodioscyna, którego opisane w licznych badaniach działanie wiązało się z cytotoksycznością wobec komórek nowotworowych oraz stymulacją pracy układu immunologicznego. 
  • Flawonoidy (w tym znaczna ilość rutyny), które są związkami o wysokim stopniu aktywności przeciwutleniającej, wykazują działanie przeciwnowotworowe i antybiotyczne, a także pełnią ważną rolę w profilaktyce chorób układu krążenia.
  • Kwasy hydroksycynamonowe  (w tym znaczna ilość kwasu ferulowego) to kolejne obecne w szparagach związki o działaniu przeciwutleniającym. Warto wspomnieć przy okazji, że działanie takich związków polega między innymi na neutralizacji wolnych rodników, co wiąże się ze zmniejszeniem stresu oksydacyjnego. Dzięki temu wpływają one na zapobieganie powstawania zaburzeń związanych ze stresem oksydacyjnym, np. choroby Alzheimera, cukrzycy, nowotworów, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, chorób o podłożu zapalnym. 
  • Fitosterole (znaczna ilość β-sitosterolu), których rola związana jest ze zdolnością do obniżania poziomu cholesterolu we krwi.
Z tego względu można uznać, że szparagi są źródłem wielu cennych składników, których działanie związane jest z profilaktyką chorób cywilizacyjnych.  

Szparagi – na co zwracać uwagę przy zakupie? Jak je przechowywać i przyrządzać? 

Należy wybierać przede wszystkim świeże szparagi, absolutnie nie powinno się kupować i spożywać szparagów ze śladami pleśni. Szparagi powinny przyjemnie pachnieć, ich główki muszą być zwarte i jędrne.  

Po zakupie należy przechowywać je przez krótki okres czasu (około 3 dni) w lodówce, najlepiej owinięte wilgotną ściereczką bądź ręcznikiem papierowym. Aby cieszyć się smakiem szparagów przez dłuższy czas, a nie tylko w sezonie, można je również zamrozić.  

Zielone szparagi przed przyrządzeniem nie wymagają obierania, wystarczy odciąć zdrewniałą końcówkę. Białe natomiast należy obrać z włókien za pomocą obieraczki czy małego nożyka. Zdrewniałe końcówki również należy odciąć. Co ciekawe, szparagi białe mają bardziej subtelny smak i aromat niż szparagi zielone. 

A jak przygotować szparagi? Szparagi tak naprawdę nie wymagają skomplikowanych zabiegów kulinarnych, można je spożywać zarówno na surowo, jak i gotowane na parze czy w sposób tradycyjny. W drugim przypadku warto do gotowania użyć wysokiego i wąskiego garnka, szparagi wstawić do niego pionowo tak, aby główki wystawały nad powierzchnię wody. Przykład tego, w jaki sposób można ugotować szparagi, będzie podany w przepisie, w dalszej części artykułu.

Ugotowane szparagi można podać jako dodatek do dania głównego, z sosem holenderskim lub sosem na bazie jogurtu, bądź w najprostszy z możliwych sposobów, czyli z dodatkiem masła. Dużą popularnością cieszą się również szparagi grillowane czy pieczone. Szparagi dobrze sprawdzą się jako składniki sałatek, a także różnego rodzaju zapiekanek, tart, pizzy czy jako dodatki do mięsa i ryb. Szparagów można używać również do jajecznicy, omletu czy szakszuki. Ze szparagów można przygotować zupę krem, a także użyć ich do risotto czy makaronów.  

Przeciwwskazania do spożywania szparagów 

Szparagi mimo wielu zalet w pewnych sytuacjach nie będą dobrym wyborem. Ich spożycie, zwłaszcza w sporych ilościach, może wiązać się z występowaniem nieprzyjemnych dolegliwości takich jak wzdęcia czy biegunki. Związane jest to z dużą zawartością fruktanów, które nie są trawione, natomiast łatwo ulegają fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. Powoduje to powstawanie dużej ilości gazów, co z kolei wywołuje wzdęcia, ból i dyskomfort. Dlatego też szparagi mogą nasilać dolegliwości niektórych chorób i nie są polecane na przykład osobom z zespołem jelita drażliwego.  

Zdrowe przepisy ze szparagami 

Szparagi z sosem czosnkowym 

Składniki: 

  • szparagi – 1 garść, 
  • jogurt grecki – 6 łyżek, 
  • czosnek – 1–2 ząbki, 
  • natka pietruszki – 1 łyżka, 
  • koperek – 1 łyżka,  
  • przyprawy: pieprz i sól do smaku.

Sposób przygotowania: szparagi umyć, oderwać twarde końcówki. Jeżeli używamy białych szparagów, dodatkowo należy je obrać. W wysokim garnku zagotować wodę, szparagi włożyć do garnka pionowo tak, aby główki wystawały ponad powierzchnię wody. Zielone gotować przez około 3–4 minuty, natomiast białe przez około 6–7 minut. Szparagi należy ugotować al dente, pamiętając o tym, że im grubsze łodygi, tym dłuższy będzie czas gotowania.  

W międzyczasie przygotować sos: czosnek obrać i przecisnąć przez praskę, natkę pietruszki i koperek drobno posiekać. Tak przygotowane składniki wymieszać z jogurtem i przyprawami. Gotowe szparagi przełożyć na talerz i polać przygotowanym sosem. 

Sałatka ze szparagami i kaszą kuskus (1 porcja) 

Składniki: 

  • ser feta – 2 plastry, 
  • szparagi – 5 sztuk, 
  • oliwa z oliwek – 1 łyżka, 
  • pomidor – 1 sztuka, 
  • natka pietruszki – 3 łyżki, 
  • kasza kuskus – 5 łyżek. 

Sposób przygotowania: kaszę kuskus przygotować według przepisu na opakowaniu. Szparagi umyć, odłamać twarde końce i w zależności od użytych szparagów – łodygi białych szparagów obrać, natomiast zielone nie wymagają obierania. Patelnię grillową rozgrzać, posmarować ją oliwą, a następnie grillować szparagi, aż będą miękkie. Pomidora umyć, a następnie pokroić w kostkę. Do miseczki przełożyć gotową, ostudzoną kaszę, dodać pokrojonego pomidora, pokrojone szparagi oraz pokruszony ser feta. Całość obficie posypać natką pietruszki.    

  1. E. Cieślik, A. Siembida, Charakterystyka wartości odżywczej i właściwości prozdrowotnych szparaga lekarskiego (Asparagus officinalis L.), „Postępy Fitoterapii, nr 4, 2011. 
  2. M. Jarosz, Praktyczny podręcznik dietetyki, Warszawa 2010. 
  3.  E. Pegiou, R. Mumm, P. Acharya, R. de Vos, R. D Hall, Green and White Asparagus (Asparagus officinalis): A Source of Developmental, Chemical and Urinary Intrigue, Metabolites, nr 10 (1) 2019. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak przetrwać święta, będąc na diecie?

    Święta to czas odpoczynku, spokoju oraz spędzania beztroskiego czasu z najbliższymi – i byłoby świetnie, gdyby każdemu właśnie z tym się kojarzyły. Niestety, dla wielu osób, a zwłaszcza tych będących na diecie odchudzającej, czas ten kojarzy się ze stresem oraz obawą o przybranie nadmiernych kilogramów. Czy te obawy są słuszne? 

  • Zdrowe przekąski na sylwestra – jakie przygotować?

    Zdrowe przekąski to doskonały wybór nie tylko podczas sylwestra, ale również podczas innych okazji do świętowania. Są one zarówno smaczne, jak i dostarczają nam wiele cennych witamin i składników mineralnych. Które przekąski warto przygotować na sylwestra?

  • Chrzan – wartości odżywcze, właściwości, zastosowanie

    Choć chrzan kojarzymy głównie z okresem świąt wielkanocnych jako niezastąpioną przyprawę o charakterystycznym smaku i zapachu, to okazuje się, że posiada on także wiele właściwości prozdrowotnych. Jakich dokładnie? Co zawiera korzeń chrzanu? Czy pomoże na przeziębienie? Czy niektóre związki zawarte w chrzanie pomogą w walce z nowotworami? Odpowiadamy.

  • Aronia – wartości odżywcze, właściwości i zastosowanie

    Aronia to bez wątpienia jeden z najzdrowszych owoców na świecie. Dane dostępne w literaturze fachowej wskazują na wiele korzyści, jakie możemy czerpać zarówno z świeżych owoców aronii, jak i przetworów. Ze względu na swoje właściwości nazywana jest superowocem. Czym dokładnie wyróżnia się aronia? Co można z niej zrobić?

  • Sok z aronii – jakie ma właściwości? Jak go zrobić?

    Sok z aronii, obok syropu, dżemu czy nalewki, to jeden z głównych przetworów uzyskiwanych z tego owocu. Jakie dokładnie właściwości ma sok z aronii? Jak go zrobić i dlaczego warto przyrządzić go na zimę? Podpowiadamy.

  • Majeranek – wartości odżywcze, właściwości i zastosowanie. Jak go przechowywać i do czego dodawać?

    Majeranek to przyprawa, która jest dobrze znana w polskich kuchniach. Oprócz jego walorów smakowych docenia się także jego właściwości lecznicze. Poprawia trawienie, działa przeciwzapalnie oraz wiatropędnie. Olejek majerankowy będzie pomocny w walce z trądzikiem. Co jeszcze warto wiedzieć o majeranku? Czym różni się od oregano?

  • Peskatarianizm – na czym polega?

    Obecnie coraz więcej osób postanawia zmienić swój sposób żywienia, decydując się na przejście na wegetarianizm i wykluczenie mięsa z diety. Modelem żywieniowym bazującym na diecie wegetariańskiej jest peskatarianizm, który zakłada wykluczenie mięsa czerwonego i białego, ale pozostawienie w menu ryb oraz owoców morza. Jakie są zasady diety peskatariańskiej i dla kogo będzie ona dobrym wyborem?

  • Maślanka – właściwości zdrowotne i przeciwwskazania. Czy maślanka jest zdrowa?

    Mleko oraz przetwory mleczne to ważna grupa produktów w żywieniu zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Produkty te zawierają duże ilości dobrze przyswajalnego wapnia, pełnowartościowe białko, witaminy oraz składniki mineralne. Jednym z najważniejszych wyrobów przemysłu mleczarskiego jest maślanka. Na co jest dobra maślanka? Jakie ma właściwości oraz kto powinien unikać jej spożywania?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij