Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania i leczenie hipertyreozy
Katarzyna Makos

Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania i leczenie hipertyreozy

Nadczynność tarczycy występuje, gdy gruczoł produkuje zbyt dużą ilość hormonów: tyroksyny (tetrajodotyronin) – FT4 i trijodotyroniny – FT3. Przyczyn takiego stanu może być kilka, najczęściej są to choroba Gravesa-Basedowa, wole toksyczne (guzkowe), zapalenie tarczycy, rzadziej rak tarczycy. Jakie są objawy nadczynności tarczycy? Jakie badania należy wykonać, aby zdiagnozować leczenie hipertyreozy?

  1. Nadczynność tarczycy – charakterystyka 
  2. Nadczynność tarczycy – przyczyny
  3. Nadczynność tarczycy – objawy 
  4. Nadczynność tarczycy – leczenie hipertyreozy
  5. Nadczynność tarczycy a ciąża
  6. Dieta przy nadczynności tarczycy     

Nadczynność tarczycy – charakterystyka 

Nadczynność tarczycy polega na nadmiernym wydzielaniu hormonów: tyroksyny i trijodotyroniny przez tarczycę. Częściej dotyczy kobiet, występuje u ok. 2% populacji. Dotychczas główną przyczyną nadczynności w Polsce było wole guzkowe toksyczne, rozwijające się jako późny skutek niedoboru jodu, stanowiące częsty problem do lat 80.

Obecnie z powodu powszechnego jodowania soli kuchennej, a także suplementacji jodu w mieszankach mlekozastępczych dla dzieci, problem ten zanika, ustępując miejsca przyczynom autoimmunologicznym. 

Nadczynność tarczycy – przyczyny

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa wywołuje tworzenie przez organizm swoistych przeciwciał przeciwko receptorowi TSH obecnemu na komórkach pęcherzykowych tarczycy. Powoduje to pobudzenie gruczołu do wydzielania hormonów, prowadząc do hipertyreozy, a u części chorych także powiększenia rozmiarów narządu i zwiększenia jego ukrwienia. W ponad 50% przypadków choroba występuje rodzinnie. 

Wśród innych czynników predysponujących do pojawienia się choroby upatruje się:

  • stres,
  • palenie tytoniu,
  • estrogeny.

U osób z chorobą Gravesa-Basedowa obecny jest też obrzęk przedgoleniowy, obrzęk paliczków (akropachia tarczycowa) i orbitopatia (wytrzeszcz oczu) wynikający z aktywacji komórek układu immunologicznego przeciwko receptorom TSH obecnych m.in. na fibroblastach oczodołów i w tkance podskórnej skóry. Choroba ta cechuje się nawrotowością z okresami zaostrzeń i remisji.

Wole guzkowe a nadczynność tarczycy

Wole guzkowe toksyczne charakteryzuje się patologicznym rozrostem autonomicznej tkanki tarczycy w obrębie wola. Jest ona aktywna hormonalnie i wytwarza nadmierną ilość hormonów tarczycy niezależnie od poziomu TSH. Zazwyczaj rozwija się powoli z wola prostego i wola guzkowego nietoksycznego, które powstało w wyniku niedoboru jodu (niedobór jodu -> niedobór hormonów tarczycy -> wzrost TSH -> pobudzanie tarczycy do rozrostu). Jednak pod wpływem podaży dużej ilości jodu (np. w środkach kontrastowych) objawy nadczynności mogą pojawić się nagle. 

Inne przyczyny nadczynności tarczycy

Każde zapalenie tarczycy (bakteryjne, wirusowe, popromienne, choroba Hasimoto, polekowe zapalenie tarczycy) może przejściowo powodować nadczynność tarczycy na skutek uwalniania dużych ilości hormonów z uszkodzonych komórek gruczołu, prowadząc w efekcie końcowym do niedoczynności tarczycy. 

Podobny mechanizm obserwuje się przy uszkodzeniu mechanicznym tarczycy. Do nadczynności tarczycy wtórnie prowadzi nieprawidłowe działanie przysadki (nadmierna produkcja TSH, oporność przysadki na hormony tarczycy) oraz podwzgórza (nadmiar TRH). Zwiększone ilości T3 i T4 może produkować rak tarczycy (brodawkowaty, pęcherzykowaty), nowotwór jajnika (potworniak posiadający utkanie tkanki tarczycowej). Hormon β-hCG, wytwarzany przez kosmówkę w czasie ciąży lub przez komórki nabłoniaka kosmówki, jest podobny w budowie do TSH i może aktywować receptor dla TSH na komórkach tarczycy. 

Powiązane produkty

Nadczynność tarczycy – objawy 

W przebiegu nadczynności tarczycy mogą wystąpić:

  • zaburzenia nastroju (drażliwość, niepokój, zaburzenia lękowe), 
  • pobudzenie psychoruchowe, 
  • zaburzenia koncentracji,
  • aksamitna w dotyku skóra – jest ona gładka, ciepła, z cechami nadpotliwości,
  • nadmierne wypadanie włosów, 
  • zwiększona łamliwość paznokci,
  • nadmierna męczliwość mięśni, 
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku, 
  • łagodny wielomocz,
  • kołatanie serca,
  • duszność,
  • tachykardia
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • biegunki, 
  • spadek masy ciała nieadekwatny do zwiększonego apetytu. 

W badaniu przedmiotowym uwagę może zwrócić drobnofaliste drżenie rąk, języka, w rzucie tarczycy wole powodujące ucisk na drogi oddechowe. Jeśli rozwija się orbitopatia tarczycowa, to u chorego stwierdza się retrakcję powiek i zaburzenia widzenia. Poza tym pojawiają się dodatnie objawy Graefego, Kochera (opóźniony ruch powiek przy patrzeniu w dół i w górę), Mobiusa (zbaczanie jednej z gałek przy patrzeniu zbieżnym), Stellwaga (rzadkie mruganie). U kobiet mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn ginekomastia i problemy ze wzwodem.

Nadczynność tarczycy – badania i diagnostyka 

Podstawą diagnostyki nadczynności tarczycy są badania laboratoryjne – badanie poziomu fT3 i fT4 (podwyższone, ale w nadczynności subklinicznej w górnej granicy normy) oraz TSH (w przypadku przyczyny pierwotnej tarczycowej TSH będzie obniżone, w nadczynności wtórnej podwyższone).

U chorych z nadczynnością tarczycy może być obecny zmniejszony poziom LDL, cholesterolu całkowitego, w morfologii granulocytopenia ze zwiększeniem limfocytów, eozynofilii, monocytów, zwiększenie fosfatazy zasadowej i wapnia. W EKG osób z nadczynnością gruczołu tarczowego można zaobserwować zaburzenia rytmu, przyspieszoną pracę serca. USG i scyntygrafia mogą być przydatne w badaniu wola i guzków autonomicznych tarczycy i określeniu ich aktywności hormonalnej. 

Nadczynność tarczycy – leczenie hipertyreozy

Leczenie farmakologiczne polega na podaży leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków), należących do grupy tionamidów. Najczęściej stosowanym jest preparatem jest tiamazol, lekiem II wyboru jest propylotiouracyl.

Leki te blokują syntezę hormonów tarczycy, poprzez zaburzenie przyłączania jodu do tyreoglobuliny i łączenia reszt jodotyrozynowych. Mają także działanie immunosupresyjne (przydatne w chorobie Gravesa-Basedowa). Ich efekt widoczny jest po 1-3 tygodniach leczenia. Poważniejsze skutki uboczne leków, będące wskazaniami do ich odstawienia, to: agranulocytoza, ostre zapalenie wątroby, zapalenie naczyń i zespół toczniopodobny. Mogą powodować zwiększenie masy ciała. 

Inne leki stosowane w celu zmniejszenie ilości T3 i T4 to: jod nieorganiczny w postaci płynu Lugola (tylko w przypadku przełomu tarczycowego), joheksol (jodowy środek cieniujący), węglan litu, nadchloran sodu/potasu (w nadczynności indukowanej jodem), GKS. Objawowo często podaje się β-blokery (propranolol) celem zmniejszenia objawów sercowo-naczyniowych, drżenia mięśni, retrakcji powiek. Skuteczną formą terapii jest leczenie jodem promieniotwórczym, który emituje promieniowanie niszczące komórki tarczycy, jego działanie ma ograniczony zasięg i wpływa tylko na tarczycę. Jego alternatywę stanowi wycięcie części lub całej tarczycy – bezwzględnym wskazaniem do operacji jest podejrzenie lub rozpoznanie guzka złośliwego. W leczeniu orbitopatii stosuje się przede wszystkim sterydy i napromieniowanie, leczenie operacyjne zarezerwowane jest do usuwania trwałych następstw wytrzeszczu.

Nadczynność tarczycy a ciąża

Nadczynność tarczycy w ciąży najczęściej spowodowana jest tyreotoksykozą ciążową oraz chorobą Gravesa-Basedowa. Tyreotoksykoza ciężarnych wynika z działania β-hCG produkowanego przez kosmówkę, zazwyczaj nie wymaga leczenia, u większości kobiet hormony tarczycy normalizują się ok.14-18 tygodnia ciąży. Rozpoznanie nadczynności w ciąży może być utrudnione – u kobiet fizjologicznie występuje tachykardia, zwiększona potliwość, szmer nad sercem, a także zmniejszenie TSH pod koniec 1 trymestru (pod wpływem wzrostu β-hCG) oraz zwiększenie całkowitej T4 (zwiększenie globuliny wiążącej tyroksynę). 

Nadczynność tarczycy może się wiązać w większym ryzykiem poronień, porodu przedwczesnego, urodzenia dziecka z niską masą ciała i zaburzeniami tarczycy. Lekiem pierwszego rzutu w I trymestrze (do 16 tygodnia) jest propylotiuracyl, potem tiamazol. 

Dieta przy nadczynności tarczycy     

Jak powinna wyglądać dieta przy nadczynności? Ze względu na zwiększony metabolizm u chorych z nadczynnością tarczycy i związany z tym spadek masy ciała, zalecane jest zwiększenie kaloryczności posiłków o średnio 20-30% (czyli o 350-500kcal) oraz podaży białka. Warto także w swojej diecie zwiększyć ilość antyoksydantów (wit. A, C, E) – zmiataczy wolnych rodników. Pozytywny wpływ mogą mieć też kwasy omega-3 (działanie neuroprotekcyjne, immunostymulujące), szczególnie bogate w niego są oleje roślinne, nasiona, ryby. Nadczynność tarczycy predysponuje do osteoporozy, dlatego należy suplementować wit. D i dostarczać organizmowi odpowiednią ilość wapnia. Nie należy przekraczać dziennej zalecanej dawki jodu (150 ug), warto także ograniczyć spożycie kofeiny. 

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2016, MP, Kraków 2016, s. 1269-1289.
  2. M. Rabijewski, Pierwsze kroki diagnostyczne i terapeutyczne przy objawowej nadczynności tarczycy, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 4, s. 12-14.
  3. E. Szczepańska, M. Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, Trudności w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa, "Postępy Nauk Medycznych" 2017, t. 30, nr 12, s. 683-688.
  4. A. Hubalewska-Dydejczyk, Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, "Endokrynologia Polska" 2011, t. 62, nr 4, s. 362-381.
  5. Karasek M., Lewinski A., Etiopathogenesis of Graves’ disease, “Neuroendocrinology Letters” 2003, t. 24, s. 161–166.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Niedoczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania i leczenie

    Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to stan, w którym jeden z gruczołów dokrewnych – gruczoł tarczowy – nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów: trójjodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4). Jedną z najczęściej występujących przyczyn niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Inne przyczyny to m.in. ostre i podostre zapalenie tarczycy, a także chirurgiczne usunięcie gruczołu. Jakie są objawy niedoczynności tarczycy i jak wygląda leczenie?

  • Niedoczynność tarczycy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

    Niedoczynność tarczycy u dzieci to stan, w którym gruczoł tarczowy nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów: trijodotyroniny i tyroksyny. Choroba może być wrodzona lub nabyta. Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci to najczęściej: nadmierne zmęczenie, przyrost masy ciała, zaparcia, zahamowanie wzrostu. Jak wygląda diagnostyka i leczenie niedoczynności tarczycy u noworodków, niemowląt i starszych dzieci?  

  • Jakie są objawy niedoczynności tarczycy w ciąży? Czy można ją leczyć? Normy badań

    Niedoczynność tarczycy w ciąży może zwiększyć ryzyko związane z poronieniem, odklejeniem łożyska, niedokrwistością, nadciśnieniem ciążowym czy krwawieniem poporodowym. Wyjątkowo newralgiczny moment to ten, kiedy niedoczynność wystąpi w pierwszym trymestrze ciąży. Jak diagnozować i leczyć niedoczynność tarczycy u kobiety w ciąży, tak aby terapia była skuteczna i nie zaszkodziła dziecku?

  • Nadczynność i niedoczynność tarczycy - objawy i leczenie

    Tarczyca to narząd, który położony jest tuż poniżej krtani. Przylega do tchawicy, zbudowana jest z dwóch płatów, które połączone są cieśnią tarczycy, czyli węziną. Tarczyca produkuje hormony: tyroksynę oraz trójjodotyroninę.

  • Jakie badania należy zrobić, żeby sprawdzić pracę tarczycy?

    Badanie poziomów hormonów, które wpływają na pracę tarczycy, powinno się wykonywać regularnie, a nie tylko wówczas, kiedy u pacjenta występują charakterystyczne objawy zaburzeń pracy tego gruczołu. Które badania wchodzą w skład trójki tarczycowej, jak obliczyć konwersje i ile to kosztuje?

  • Badania hormonalne- kiedy i jakie powinno się zrobić?

    Jednym z układów naszego organizmu jest układ hormonalny, nazywany inaczej układem endokrynnym lub też endokrynologicznym. Układ hormonalny składa się z dużej ilości gruczołów dokrewnych oraz wyspecjalizowanych komórek, które odpowiedzialne są za produkcje różnego rodzaju hormonów. Praktycznie każdy hormon spełnia w naszym organizmie inną funkcje, a wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi hormonami oraz ich wydzielanie podlega kontroli na drodze sprzężeń zwrotnych, jak również dodatkowo regulacji ze strony układu nerwowego.

  • Jod i tarczyca

    Wybierając się nad Morze Bałtyckie, chyba każdy z nas myśli o tym, że "pooddycha" tam dobroczynnym jodem.To właśnie w morskiej wodzie miliony lat temu uległy rozpuszczeniu sole jodowe i do dziś w nadmorskim powietrzu unosi się zbawienny dla zdrowia aerozol jodowy, rozpylany przez wzburzone fale.

  • Biopsja tarczycy

    Czasami zdarza się, że tarczyca zaczyna nieprawidłowo funkcjonować. Wtedy też pacjent wymaga diagnostyki, która pozwoli stwierdzić, jaka choroba tarczycy wywołuje zaburzenia w pracy narządu. W pierwszej kolejności pacjent w takiej sytuacji udaje się do endokrynologa, który palpacyjnie bada tarczycę, zleca oznaczenie poziomu hormonów, jak również często badanie usg, które uwidacznia, jak wygląda miąższ gruczołu. Jeśli na podstawie tych badań lekarz nie jest w stanie postawić diagnozy lub wyniki badań wzbudzają niepokój lekarza, wtedy zachodzi potrzeba wykonania biopsji tarczycy.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij