Pszczoła miodna w trakcie zapylania
Ewelina Sochacka

Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  1. Czym jest leczniczy jad pszczeli? Jaki jest jego skład?
  2. Właściwości prozdrowotne jadu pszczelego
  3. Wpływ jadu pszczelego na inne choroby

Czym jest leczniczy jad pszczeli? Jaki jest jego skład?

Jad pszczeli, inaczej apitoksyna, jest substancją produkowaną przez gruczoły jadowe znajdujące się w odwłokach pszczół miodnych (Apis mellifera) – gatunku hodowanym w celu produkcji miodu i innych produktów pszczelich, takich jak pyłek kwiatowy, pierzga, propolis, kit pszczeli. Owady wytwarzają jad w warunkach zagrożenia, jest to ich mechanizm obronny, dzięki niemu pszczoły mogą się również komunikować między sobą. Co ciekawe, eksperyment przeprowadzony niedawno przez naukowców z Australii, w trakcie którego starano się zrozumieć czynniki biotyczne i abiotyczne wpływające na zmienność składu jadu pszczelego, pokazał, że bardziej agresywne pszczoły wytwarzają bogatszy jad o większej zawartości białka.

Jad pszczeli jest złożoną substancją chemiczną. Większość jego suchej masy stanowią peptydy (m.in. mastoparan, melittyna, apamina, peptyd MCDP) oraz białka o właściwościach enzymatycznych (np. fosfolipaza A2, hialuronidaza, fosfomonoesteraza). Ponadto w jadzie znajdują się:

  • aminokwasy, takie jak histydyna, lizyna, arginina, prolina,
  • biogenne aminy, m.in. histamina i dopamina,
  • fosfolipidy,
  • feromony,
  • biopierwiastki.
Należy pamiętać, że z uwagi na toksyczność jad pszczół z gatunku Apis mellifera może powodować silne reakcje uczuleniowe. Wykazuje jednak szereg pozytywnych właściwości, dzięki czemu jest szeroko wykorzystywany w medycynie czy kosmetologii. Znajdziemy go w niektórych kosmetykach, a także w maściach czy iniekcjach stosowanych w rozmaitych schorzeniach.

Właściwości prozdrowotne jadu pszczelego

Jad pszczół miodnych zawiera wiele związków biologicznie aktywnych, dzięki czemu ma wiele potencjalnych właściwości leczniczych:

  • Przeciwbólowe – chociaż iniekcja jadu pszczelego może początkowo powodować nieprzyjemne odczucia, to udowodniono, że może również znosić dolegliwości pojawiające się w chorobach zapalnych. Wstrzykuje się go wówczas w punkty akupunkturowe (apipunktura). Badania pokazały też, że terapia jadem pszczelim może działać przeciwbólowo w przypadku allodyni (rodzaj bólu neuropatycznego wywołanego bodźcem, który zazwyczaj nie powoduje dolegliwości, np. niska temperatura). W eksperymentach przeprowadzonych na gryzoniach akupunktura jadem pszczelim miała również działanie przeciwbólowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
  • Przeciwreumatycznereumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła, autoimmunologiczna choroba zapalna, która prowadzi do nieodwracalnej destrukcji stawów i kości. W jej leczeniu stosuje się: leki biologiczne, glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (oraz inne preparaty przeciwbólowe), a także fizykoterapię, kinezyterapię, specjalną dietę. Jednak terapia nie zawsze jest skuteczna, a ponadto może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych, dlatego pacjenci poszukują metod alternatywnych. Naukowcy oceniali działanie przeciwartretyczne jadu pszczelego na różnych modelach zwierzęcych. Okazało się, że po podaniu podskórnym następuje zahamowanie rozwoju zapalenia wielostawowego u gryzoni. Silne właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe przypisuje się przede wszystkim adolapinie oraz melittynie, które znajdują się w jadzie pszczelim.
  • Przeciwnowotworowe – ze względu na wysoką zachorowalność i śmiertelność leczenie raka pozostaje jednym z najważniejszych wyzwań medycyny. W związku z tym nieustannie poszukiwane są nowe strategie walki z nowotworami. Za przeciwnowotworowe działanie jadu pszczelego odpowiada kilka różnych związków, a jednym z nich są peptydy – zwłaszcza melittyna. Mogą one indukować śmierć komórek nowotworowych i znacznie zwiększać skuteczność chemioterapii i radioterapii. Mogą także łagodzić migrację komórek nowotworowych poprzez hamowanie angiogenezy i przejścia ze stanu nabłonkowego do mezenchymalnego.
  • Antybakteryjne – związki znajdujące się w jadzie pszczelim mogą prowadzić do lizy komórek bakteryjnych. W badaniach in vivo jad podany myszom zwiększał przeżywalność gryzoni dzięki łagodzeniu objawów zapalenia płuc wywołanego przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus).
  • Przeciwwirusowe – jad pszczeli wykazuje działanie przeciwwirusowe przeciwko licznym wirusom otoczkowym (np. wirus grypy A czy wirus opryszczki pospolitej) oraz wirusom bezotoczkowym (np. enterowirus-71 i wirus Coxsackie). Dokładny mechanizm działania jadu jako środka przeciwwirusowego pozostaje jednak niejasny.

Powiązane produkty

Wpływ jadu pszczelego na inne choroby

Schorzenia, w leczeniu których jad pszczeli może znaleźć zastosowanie to przede wszystkim:

  • Zaburzenia neurologicznechoroba Parkinsona i choroba Alzheimera to schorzenia neurodegeneracyjne prowadzące do postępującego uszkodzenia neuronów (komórek nerwowych). Badania wykazały działanie neuroprotekcyjne jadu pszczelego i pokazały, że może on opóźnić postęp wyżej wymienionych chorób. Efekty obejmowały głównie poprawę wydajności motorycznej oraz łagodzenie zaburzeń pamięci, a także hamowanie stresu oksydacyjnego i tłumienie reakcji zapalnej. Wykazano również, że składniki jadu pszczelego, takie jak melittyna i apamina, miały działanie neuroprotekcyjne przeciwko innym schorzeniom neurologicznym, w tym przeciwko padaczce, zmianom neurobehawioralnym, deficytom pamięci czy stwardnieniu rozsianemu (w badaniach na zwierzętach jad pszczeli zwiększał m.in. ilość mieliny).
  • Choroby skóry – jedno z badań dotyczących jadu pszczelego wykazało, że zmniejsza on nasilenie atopowego zapalenia skóry. Stymuluje produkcję CD55 (ang. decay-accelerating factor), co prowadzi do złagodzenia objawów choroby.
  • Choroby przewodu pokarmowego – jad pszczeli wykazywał w badaniach działanie przeciwzapalne w przypadku takich schorzeń, jak wrzody żołądka, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy ostra niewydolność wątroby. Dostrzeżono m.in. działanie chroniące żołądek przed wrzodami wywołanymi kwasem acetylosalicylowym u szczurów oraz działanie przeciwwrzodowe w leczeniu WZJG wywołanego kwasem octowym u myszy.
  1. P. Shi i in., Pharmacological effects and mechanisms of bee venom and its main components: Recent progress and perspective, „Frontiers in Pharmacology” 2022, t. 13.
  2. R. Wehbe i in., Bee Venom: Overview of Main Compounds and Bioactivities for Therapeutic Interests, „Molecules” 2019, nr 24(16).
  3. J. Matysiak i in., Właściwości farmakologiczne jadu pszczelego, „Nowiny Lekarskie” 2008, t. 77, nr 6.
  4. S. Mirzaei i in., Venom peptides in cancer therapy: An updated review on cellular and molecular aspects, „Pharmacological Research” 2021, t. 164.
  5. T. Danesh-Seta i in., Bee Venom–Derived BBB Shuttle and its Correlation with Oligodendrocyte Proliferation Markers in Mice Model of Multiple Sclerosis, „Neurotoxicity Research” 2021, t. 39.
  6. D. Scaccabarozzi i in., Factors driving the compositional diversity of Apis mellifera bee venom from a Corymbia calophylla (marri) ecosystem, Southwestern Australia, „PLOS ONE” 2021, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0253838 [dostęp:] 06.02.2024.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować paracetamol osobom dorosłym, dzieciom i kobietom w ciąży?

    Paracetamol to jeden z popularniejszych leków sprzedawanych bez recepty (OTC). Jest stosowany między innymi w ostrych, umiarkowanych i przewlekłych bólach głowy, gardła i zębów, a także w bólach miesiączkowych i migrenach. Cechuje go względne bezpieczeństwo stosowania. W przypadku silnego bólu można go łączyć z innymi substancjami, np. z morfiną. Jak wygląda właściwy sposób dawkowania paracetamolu, jaka jest maksymalna i bezpieczna dawka dzienna oraz czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten lek? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Choroba Zachodniego Nilu – przyczyny i objawy. Jak leczyć?

    Wybierając się na wakacje, warto zapoznać się z zagrożeniami, jakie mogą nas spotkać podczas urlopu. Jednym z nich jest gorączka Zachodniego Nilu (ang. West Nile fever, WNF), choroba powodowana przez wirusa gorączki Zachodniego Nilu. Jak dochodzi do zakażenia, jakie są objawy i co należy wiedzieć, aby się przed nią ustrzec?

  • Kaszel krtaniowy – objawy i leczenie szczekającego kaszlu u dzieci i dorosłych

    Krtaniowy kaszel, towarzyszący ostremu zapaleniu krtani, jest jednym z najbardziej charakterystycznych rodzajów kaszlu. W przypadku jego wystąpienia konieczny może być pilny kontakt z lekarzem, niekiedy również w ramach szpitalnego oddziału ratunkowego. Jak rozpoznać kaszel krtaniowy oraz jak wygląda jego leczenie?

  • Witamina B6 (pirydoksyna) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Witamina B6 jest związkiem, który wzmaga przyswajalność magnezu w organizmie. Bierze udział w wielu procesach metabolicznych, reguluje pracę układu nerwowego, a jej optymalny poziom wpływa na pozytywny nastrój. Pirydoksyna przyczynia się także do powstawania przeciwciał chroniących organizm przed infekcjami. Witamina B6 jest składnikiem zarówno produktów zwierzęcych, jak i roślinnych. Który suplement z wit. B6 wybrać, jaka jest jej optymalna dawka dobowa i jakie są skutki zaburzeń jej ilości w organizmie? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Szczepionka na grypę 2024/2025 – kto i kiedy powinien się zaszczepić? Którą szczepionkę wybrać?

    Grypa to bardzo zakaźna choroba wirusowa. Przyjmuje się, że jedna chora osoba zaraża cztery kolejne. W zależności od grupy osób szczepionych i sezonu grypowego szczepionki na grypę chronią przed infekcją grypową ok. 40–70% zaszczepionych osób oraz zabezpieczają w znacznym stopniu przed powikłaniami pogrypowymi. WHO szacuje, że każdego roku na grypę choruje 10% dorosłej populacji i nawet 30% dzieci. Czym się szczepić na grypę w sezonie 2024/2025?

  • Problemy z żołądkiem a substancje naturalne. Dowody naukowe i innowacyjne podejście lecznicze

    Prawie każdemu z nas przynajmniej raz w życiu zdarzyło się doświadczyć niestrawności czy refluksu żołądkowo-przełykowego, charakteryzujących się bólem brzucha, trudnościami w trawieniu czy pieczeniem za mostkiem. Dwoma organami, których powyższy problem dotyczy w największym stopniu, są przełyk i żołądek.

  • INR testy do kontroli krzepliwości krwi – jak je wykonać? Cena, refundacja

    W styczniu 2024 roku wprowadzono do wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie aparaty i paski testowe do przeprowadzania testów diagnostycznych INR/PT. Wyroby te podlegają refundacji w przypadku pacjentów leczonych lekami przeciwzakrzepowymi z grupy antagonistów witaminy K oraz spełniających określone w rozporządzeniu kryteria. Testy INR do wykonania w warunkach domowych pozwalają w łatwy i szybki sposób monitorować terapię antykoagulantami takimi jak acenokumarol i warfaryna, co pozwala kontrolować prawidłowy zakres terapeutyczny dla pacjenta.

  • Przeciwdziałanie samobójstwom – gdzie szukać pomocy?

    Samobójstwa stanowią poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie, w tym także w Polsce. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku życie odbiera sobie około 700 tysięcy osób, co oznacza, że co 40 sekund ktoś umiera w wyniku samobójstwa.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl