goździki i olejek goździkowy w buteleczce
Joanna Orzeł

Eugenol – charakterystyka, właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Jakie właściwości eugenolu sprawiają, że jest ceniony przez dentystów? Dlaczego dodawany jest do kosmetyków? Czy może wywoływać reakcje alergiczne? Czy jest szkodliwy? Gdzie kupić eugenol? Podpowiadamy!

Goździki bezsprzecznie kojarzą się z mieszanką przypraw korzennych. Są nieodzownym składnikiem zimowych herbat, a w niektórych regionach Polski kompotu z jabłek czy piwa korzennego. Olejek produkowany z pąków goździka – olejek goździkowy – zawiera w swoim składzie eugenol, substancję o szeregu właściwości prozdrowotnych, która jest z powodzeniem wykorzystywana np. w praktyce stomatologicznej. 

Eugenol – co to za związek? Gdzie występuje?

Eugenol jest organicznym związkiem chemicznym pochodzenia naturalnego. W najwyższym stężeniu występuje w olejku goździkowym, w którym stanowi w zależności od surowca nawet 90% składu. Eugenol występuje nie tylko w goździkach, ale także w innych roślinach, które znajdziemy pośród kuchennych przypraw. Są to gałka muszkatołowa, cynamon, liście laurowe oraz bazylia.

Eugenol to nazwa zwyczajowa, jednak ze względu na trudne do zapamiętania nazwy systematyczne  tego związku chemicznego (2-metoksy-4-(2-propyleno)fenol, 2-metoksy-4-allilofenol lub 4-allilogwajakol) często funkcjonuje ona w fachowej literaturze. Również według nomenklatury INCI związek ten wykazywany jest w składzie kosmetyków jako INCI: eugenol.  

Eugenol stosowany przemysłowo może być pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. W swojej strukturze zawiera jedno wiązanie nienasycone, które powoduje, że występuje w postaci dwóch izomerów: cis (Z) oraz trans (E). To samo wiązanie sprawia, że odbarwia wodę bromową – odczynnik służący do identyfikacji substancji o charakterze nienasyconym.

Eugenol a izoeugenol

Izoeugenol – podobnie jak eugenol – jest substancją pochodzenia naturalnego. Znajduje się w ekstraktach roślinnych np. z rośliny o łacińskiej nazwie Cananga odorata, jest także składnikiem dymu powstającego podczas spalania drewna. W budowie różni się od eugenolu jedną grupą funkcyjną – grupą metylową (-CH3). Ta mała zmiana w budowie chemicznej powoduje, że substancja wykazuje inne właściwości. Również jest składnikiem zapachowym, ale wykorzystywanym w aromacie dymu wędzarniczego, a dokładniej w produkcie o nazwie „płynny dym”. Jest jednym ze składników hamujących rozwój pleśni na powierzchni wędzonych serów i wędlin.

Właściwości eugenolu

Eugenol jako substancja czysta jest oleistą cieczą o charakterystycznym goździkowym zapachu i piekącym smaku. Dobrze rozpuszcza się w alkoholach, chloroformie, eterach, kwasie octowym, olejach. Słabo natomiast rozpuszcza się w wodzie.

Euganol jest substancją, dla której zrealizowano szereg badań potwierdzających jego właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, znieczulające, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne, a nawet przeciwnowotworowe. 

Polecane dla Ciebie

Eugenol – zastosowanie

Właściwości eugenolu sprawiają, że znajduje on (oraz olejek o jego wysokiej zawartości – olejek goździkowy) szereg zastosowań w różnych gałęziach przemysłu.  Stanowi chętnie wykorzystywany składnik nadający zapach lub właściwości antyseptyczne kosmetykom. Znajdziemy go w składzie takich produktów jak: dezodoranty, wody toaletowe i perfumy, kremy, pasty do zębów czy mydła.  

Eugenol w przemyśle spożywczym nadaje zapach herbatom, produktom mięsnym, ciastom czy olejkom zapachowym.

Tlenek cynku z eugenolem znajduje zastosowanie w praktyce stomatologicznej. Jest składnikiem wypełnień zębów, z których usunięto zmiany próchnicze, jest używany w protetyce czy jako składnik redukujący ostry ból np. w powikłaniach po ekstrakcji zęba.   

Eugenol (podobnie jak izoeugenol) jest półproduktem w procesie otrzymywania innej substancji zapachowej. W wyniku procesu utlenienia przekształca się w wanilinę – jeden z głównych składników zapachowych wanilii.  

Ze względu na swoje właściwości znajdziemy go w składzie składników przeciwgrzybiczych czy środków czyszczących.  

Eugenol czy olejek goździkowy nie przydadzą się jako naturalne repelenty (preparaty używane do odstraszania owadów). Ich aplikacja na skórę lub odzież może mieć efekt odwrotny do zamierzonego, gdyż eugenol stosowany jest jako atraktant (substancja przyciągająca) insektów.

Jak stosować eugenol?

Eugenol jest składnikiem aktywnym, który znajdziemy w różnych gotowych preparatach. Wówczas powinniśmy stosować się do zaleceń znajdujących się w ulotce lub przekazanych przez osobę zlecającą kurację.  

W aptekach, sklepach zielarski i ze zdrową żywnością znajdziemy olejek goździkowy lub czysty eugenol. Ceny takich preparatów zaczynają się od około 10 zł za buteleczkę. Warto sprawdzić, z jakiego surowca produkowany jest olejek, gdyż ten otrzymywany z kieratów będzie miał najwyższą zawartość substancji aktywnej.

Olejek goździkowy o wysokiej zawartości eugenolu jest remedium stosowanym w medycynie ludowej od wielu lat np. do tymczasowego łagodzenia bólu zębów. Należy jednak pamiętać, żeby nie stosować czystej formy eugenolu lub olejku goździkowego. Przed aplikacją na bolącego zęba należy go rozcieńczyć przykładowo w oleju jadalnym. Taki roztwór można aplikować na ząb np. z użyciem wacika.

Napar przygotowany z goździków, a zawierający eugenol, działa ściągająco na błony śluzowe i jest pomocy w leczeniu schorzeń jamy ustnej jak afty czy grzybica języka, a także łagodzeniu objawów paradontozy.  

Rozcieńczony oliwką olejek goździkowy również świetnie sprawdzi się podczas relaksującego masażu z elementami aromaterapii. W razie wątpliwości, jak stosować eugenol, należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym lub farmaceutą.  

Eugenol – bezpieczeństwo

Eugenol stosowany zewnętrznie jest substancją bezpieczną, ale u osób wrażliwych może wywoływać reakcje alergiczne. Objawy uczulenia na eugenol to najczęściej wyprysk kontaktowy czyli wysypka w miejscu zetknięcia alergenu ze skórą.  

Stosowany w stężeniu wyższym niż 0,5% na skórę może ją podrażniać bez względu na skłonność do alergii.

Eugenol nie nadaje się do spożywania w wysokich dawkach. Przyjęcie dawki około 10 ml może wiązać się z objawami występującymi nawet kilka godzin po zażyciu takimi jak pobudzenie, utrata przytomności, śpiączka czy uszkodzenie wątroby. Nie zaleca się stosowania eugenolu osobom w ciąży i karmiącym piersią.

  1. K. Pramod, S.H. Ansari, J. Ali, Eugenol: A Natural Compound with Versatile Pharmacological Actions, „Natural Product Communications”, nr 1 (12) 2010.
  2. A. Fajdek-Bieda, A. Wróblewska, Eugenol : związek pochodzenia naturalnego o wielu zastosowaniach, „Przemysł Chemiczny”, nr 100 (11) 2021.
  3. Eugenol, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Eugenol, [dostęp:] 28.07.2022.
  4. Isoeugenol, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/853433, [dostęp:] 28.07.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Czy warto brać antyoksydanty w tabletkach, kroplach lub kapsułkach?

    Antyoksydanty w postaci tabletek to suplementy diety zawierające związki, które mogą pomóc w ochronie komórek organizmu przed uszkodzeniami powodowanymi przez wolne rodniki. Niektóre przykłady przeciwutleniaczy, które można znaleźć w postaci tabletek, to witaminy C i E, beta-karoten i selen. Przyjmowanie suplementów antyoksydacyjnych nie jest jednak zasadne w każdej sytuacji. Zawsze zaleca się rozmowę z lekarzem przed przyjęciem jakichkolwiek suplementów diety.

  • Opatrunek podciśnieniowy – jak wygląda leczenie ran?

    Opatrunek podciśnieniowy to doskonały i nowoczesny środek do skutecznego leczenia niektórych przewlekłych trudno gojących się ran. W porównaniu do metod tradycyjnych wyraźnie skraca czas terapii i pozwala uzyskać lepsze efekty czynnościowe. Znacznie poprawia zatem zadowolenie pacjenta. Opatrunek wymaga zastosowania ujemnego ciśnienia, które uzyskuje się dzięki specjalnej pompie. W przypadku ran trudno gojących się warto rozważyć jego użycie. W jakich przypadkach korzystne będzie zastosowanie opatrunku podciśnieniowego?

  • Leki biologiczne – czym są? Czy są skuteczne w leczeniu AZS i łuszczycy?

    Leki biologiczne to skomplikowane leki produkowane na bazie substancji pochodzenia biologicznego, takich jak białka, hormony czy przeciwciała. Są one stosowane w leczeniu różnych chorób, w tym chorób autoimmunologicznych, nowotworowych czy zapalnych, ale ich produkcja jest bardziej skomplikowana i kosztowna niż w przypadku typowych leków syntetycznych. W Polsce leki biologiczne są pod pewnymi warunkami refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, niemniej ich cena może być zbyt wysoka dla pacjentów nieobjętych systemem refundacji. Czym są leki biologiczne? W leczeniu których chorób można je stosować?

  • Skuteczność działania probiotyków – forma płynna doskonałą alternatywą dla kapsułek

    Pacjenci mają zróżnicowane upodobania co do formy przyjmowanych leków czy suplementów diety. Jedni wolą tabletki, a inni preferują formę płynną. Często nie zdają sobie jednak sprawy z tego, że forma produktu to nie tylko kwestia wygody stosowania. Dla naszego zdrowia powinno się brać pod uwagę przede wszystkim określone właściwości funkcjonalne, jak np. większa przyswajalność czy skuteczność. Przecież najistotniejszym aspektem stosowania danego produktu – oprócz jego formy, walorów smakowych i zapachowych – powinna być głównie skuteczność jego działania.

  • Semaglutyd – czy pomaga schudnąć? Zagrożenia, skutki uboczne stosowania bez wskazania

    Semaglutyd to lek stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2. Jest agonistą receptora glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1), który pomaga regulować poziom cukru we krwi poprzez zwiększanie wydzielania insuliny i zmniejszanie wydzielania glukagonu. Zwykle podaje się go raz w tygodniu w postaci zastrzyku. Od pewnego czasu Internet zalewa fala zapytań dotyczących leku na odchudzanie bez recepty, którego głównym składnikiem jest właśnie semaglutyd. Czy jego stosowanie jest bezpieczne, jeśli jedynym celem jest redukcja wagi, a nie kontrola cukrzycy?

  • Jakie właściwości ma chlorofil do picia? Działanie, przeciwwskazania

    Zielona barwa liści wynika z obecności w nich chlorofilu – głównego barwnika fotosyntetycznego. Doniesienia o tradycyjnych leczniczych zastosowaniach chlorofilu w alternatywnych formach medycyny znane są już od wieków. Co więcej, chlorofil cieszy się dużym zainteresowaniem również we współczesnej medycynie. Jakie właściwości i działanie ma chlorofil? Kto może, a kto nie powinien po niego sięgać?

  • Fosfolipidy niezbędne – czym są i czemu są tak ważne dla wątroby?

    Zapoczątkowany w ubiegłym stuleciu rozwój cywilizacyjny i jego negatywne konsekwencje, jak np. zanieczyszczenie środowiska, nadmierne spożycie produktów przetworzonych czy dodatki do żywności mogą mieć negatywny wpływ na nasz organizm. W tym na wątrobę, główny narząd, w którym dokonują się najważniejsze i podstawowe przemiany metaboliczne.1

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij