goździki i olejek goździkowy w buteleczce
Joanna Orzeł

Eugenol – charakterystyka, właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Jakie właściwości eugenolu sprawiają, że jest ceniony przez dentystów? Dlaczego dodawany jest do kosmetyków? Czy może wywoływać reakcje alergiczne? Czy jest szkodliwy? Gdzie kupić eugenol? Podpowiadamy!

Goździki bezsprzecznie kojarzą się z mieszanką przypraw korzennych. Są nieodzownym składnikiem zimowych herbat, a w niektórych regionach Polski kompotu z jabłek czy piwa korzennego. Olejek produkowany z pąków goździka – olejek goździkowy – zawiera w swoim składzie eugenol, substancję o szeregu właściwości prozdrowotnych, która jest z powodzeniem wykorzystywana np. w praktyce stomatologicznej. 

Eugenol – co to za związek? Gdzie występuje?

Eugenol jest organicznym związkiem chemicznym pochodzenia naturalnego. W najwyższym stężeniu występuje w olejku goździkowym, w którym stanowi w zależności od surowca nawet 90% składu. Eugenol występuje nie tylko w goździkach, ale także w innych roślinach, które znajdziemy pośród kuchennych przypraw. Są to gałka muszkatołowa, cynamon, liście laurowe oraz bazylia.

Eugenol to nazwa zwyczajowa, jednak ze względu na trudne do zapamiętania nazwy systematyczne  tego związku chemicznego (2-metoksy-4-(2-propyleno)fenol, 2-metoksy-4-allilofenol lub 4-allilogwajakol) często funkcjonuje ona w fachowej literaturze. Również według nomenklatury INCI związek ten wykazywany jest w składzie kosmetyków jako INCI: eugenol.  

Eugenol stosowany przemysłowo może być pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. W swojej strukturze zawiera jedno wiązanie nienasycone, które powoduje, że występuje w postaci dwóch izomerów: cis (Z) oraz trans (E). To samo wiązanie sprawia, że odbarwia wodę bromową – odczynnik służący do identyfikacji substancji o charakterze nienasyconym.

Eugenol a izoeugenol

Izoeugenol – podobnie jak eugenol – jest substancją pochodzenia naturalnego. Znajduje się w ekstraktach roślinnych np. z rośliny o łacińskiej nazwie Cananga odorata, jest także składnikiem dymu powstającego podczas spalania drewna. W budowie różni się od eugenolu jedną grupą funkcyjną – grupą metylową (-CH3). Ta mała zmiana w budowie chemicznej powoduje, że substancja wykazuje inne właściwości. Również jest składnikiem zapachowym, ale wykorzystywanym w aromacie dymu wędzarniczego, a dokładniej w produkcie o nazwie „płynny dym”. Jest jednym ze składników hamujących rozwój pleśni na powierzchni wędzonych serów i wędlin.

Właściwości eugenolu

Eugenol jako substancja czysta jest oleistą cieczą o charakterystycznym goździkowym zapachu i piekącym smaku. Dobrze rozpuszcza się w alkoholach, chloroformie, eterach, kwasie octowym, olejach. Słabo natomiast rozpuszcza się w wodzie.

Euganol jest substancją, dla której zrealizowano szereg badań potwierdzających jego właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, znieczulające, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne, a nawet przeciwnowotworowe. 

Powiązane produkty

Eugenol – zastosowanie

Właściwości eugenolu sprawiają, że znajduje on (oraz olejek o jego wysokiej zawartości – olejek goździkowy) szereg zastosowań w różnych gałęziach przemysłu.  Stanowi chętnie wykorzystywany składnik nadający zapach lub właściwości antyseptyczne kosmetykom. Znajdziemy go w składzie takich produktów jak: dezodoranty, wody toaletowe i perfumy, kremy, pasty do zębów czy mydła.  

Eugenol w przemyśle spożywczym nadaje zapach herbatom, produktom mięsnym, ciastom czy olejkom zapachowym.

Tlenek cynku z eugenolem znajduje zastosowanie w praktyce stomatologicznej. Jest składnikiem wypełnień zębów, z których usunięto zmiany próchnicze, jest używany w protetyce czy jako składnik redukujący ostry ból np. w powikłaniach po ekstrakcji zęba.   

Eugenol (podobnie jak izoeugenol) jest półproduktem w procesie otrzymywania innej substancji zapachowej. W wyniku procesu utlenienia przekształca się w wanilinę – jeden z głównych składników zapachowych wanilii.  

Ze względu na swoje właściwości znajdziemy go w składzie składników przeciwgrzybiczych czy środków czyszczących.  

Eugenol czy olejek goździkowy nie przydadzą się jako naturalne repelenty (preparaty używane do odstraszania owadów). Ich aplikacja na skórę lub odzież może mieć efekt odwrotny do zamierzonego, gdyż eugenol stosowany jest jako atraktant (substancja przyciągająca) insektów.

Jak stosować eugenol?

Eugenol jest składnikiem aktywnym, który znajdziemy w różnych gotowych preparatach. Wówczas powinniśmy stosować się do zaleceń znajdujących się w ulotce lub przekazanych przez osobę zlecającą kurację.  

W aptekach, sklepach zielarski i ze zdrową żywnością znajdziemy olejek goździkowy lub czysty eugenol. Ceny takich preparatów zaczynają się od około 10 zł za buteleczkę. Warto sprawdzić, z jakiego surowca produkowany jest olejek, gdyż ten otrzymywany z kieratów będzie miał najwyższą zawartość substancji aktywnej.

Olejek goździkowy o wysokiej zawartości eugenolu jest remedium stosowanym w medycynie ludowej od wielu lat np. do tymczasowego łagodzenia bólu zębów. Należy jednak pamiętać, żeby nie stosować czystej formy eugenolu lub olejku goździkowego. Przed aplikacją na bolącego zęba należy go rozcieńczyć przykładowo w oleju jadalnym. Taki roztwór można aplikować na ząb np. z użyciem wacika.

Napar przygotowany z goździków, a zawierający eugenol, działa ściągająco na błony śluzowe i jest pomocy w leczeniu schorzeń jamy ustnej jak afty czy grzybica języka, a także łagodzeniu objawów paradontozy.  

Rozcieńczony oliwką olejek goździkowy również świetnie sprawdzi się podczas relaksującego masażu z elementami aromaterapii. W razie wątpliwości, jak stosować eugenol, należy skontaktować się z lekarzem prowadzącym lub farmaceutą.  

Eugenol – bezpieczeństwo

Eugenol stosowany zewnętrznie jest substancją bezpieczną, ale u osób wrażliwych może wywoływać reakcje alergiczne. Objawy uczulenia na eugenol to najczęściej wyprysk kontaktowy czyli wysypka w miejscu zetknięcia alergenu ze skórą.  

Stosowany w stężeniu wyższym niż 0,5% na skórę może ją podrażniać bez względu na skłonność do alergii.

Eugenol nie nadaje się do spożywania w wysokich dawkach. Przyjęcie dawki około 10 ml może wiązać się z objawami występującymi nawet kilka godzin po zażyciu takimi jak pobudzenie, utrata przytomności, śpiączka czy uszkodzenie wątroby. Nie zaleca się stosowania eugenolu osobom w ciąży i karmiącym piersią.

  1. K. Pramod, S.H. Ansari, J. Ali, Eugenol: A Natural Compound with Versatile Pharmacological Actions, „Natural Product Communications”, nr 1 (12) 2010.
  2. A. Fajdek-Bieda, A. Wróblewska, Eugenol : związek pochodzenia naturalnego o wielu zastosowaniach, „Przemysł Chemiczny”, nr 100 (11) 2021.
  3. Eugenol, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Eugenol, [dostęp:] 28.07.2022.
  4. Isoeugenol, „pubchem.ncbi.nlm.nih.gov” [online] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/853433, [dostęp:] 28.07.2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Arginina – działanie, właściwości i efekty stosowania

    Arginina to aminokwas endogenny, którego najważniejszą rolą jest udział w syntezie tlenku azotu. Ma właściwości rozszerzające naczynia krwionośne i usprawniające przepływ krwi. Z tego względu korzystnie wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Chętnie sięgają po nią również sportowcy oraz pacjenci z zaburzeniami erekcji. W jakich pokarmach znajduje się arginina? Kto powinien rozważyć jej suplementację i z jakimi potencjalnymi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie argininy?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.