Guma guar (E412) – właściwości, zastosowanie i szkodliwość. Jak używać gumę guar?

Guma guar to naturalna substancja pozyskiwana z roślin Cyamopsis tetragonolobus. Ze względu na jej właściwości żelujące wykorzystuje się ją jako zagęstnik, wypełniacz lub stabilizator produktów stosowanych m.in. w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i spożywczym. Czy guma guar, oznaczana jako E412, jest szkodliwa dla zdrowia? 

Czytając listę składników produktów spożywczych, leków czy kosmetyków, z dużą rezerwą podchodzimy do substancji zaliczanych do zagęstników, wypełniaczy czy emulgatorów. Podobne odczucia możemy mieć wtedy, gdy nazwy składników wzbogacone są o symbole zawierające na początku literę E. Wydają się one nienaturalne lub wręcz niepotrzebne w produktach codziennego użytku. Często jest to błędne odczucie, gdyż wiele z tych substancji jest pochodzenia naturalnego, co więcej nie odczujemy negatywnych skutków ich użytkowania. Jedną z takich substancji jest guma guar, którą na liście dodatków do żywności znajdziemy pod kodem E412.  

Guma guar – co to takiego? 

Guma guar jest naturalną substancją, którą pozyskuje się z roślin o łacińskiej nazwie Cyamopsis tetragonolobus, zwyczajowo nazywanych guar. Co ciekawe, rośliny te należą do tej samej rodziny bobowatych co groszek, ciecierzyca czy popularny szczególnie w okresie letnim bób.  

Głównym producentem gumy guar są Indie, zapewniające około 80% światowego zapotrzebowania. Obok Indii guma guar produkowana jest w Pakistanie, Australii, krajach Afryki oraz Stanach Zjednoczonych. 

Guma guar a guma ksantanowa 

Guma guar często bywa mylona z innym zagęstnikiem – gumą ksantanową. Są to dwie róże substancje, które mają zbliżone właściwości i zastosowanie (głównie do zagęszczania produktów). Jednak różnią się od siebie pod względem właściwości chemicznych i fizycznych, a także pochodzenia. Podczas gdy guma guar jest pozyskiwana z roślin, guma ksantanowa jest produktem pochodzenia mikrobiologicznego (pozyskiwana jest w drodze fermentacji węglowodanów przez bakterie). 

Właściwości gumy guar 

Guma guar jest białawym proszkiem produkowanym z nasion rośliny guar. Z chemicznego punktu widzenia zaliczana jest do polisacharydów. Zbudowana jest z dwóch rodzajów cukrów prostych – mannozy i galaktozy (glukomannan) połączonych w długie łańcuchy (podobnie jak ma to miejsce w błonniku, który składa się z wielu łańcuchowo połączonych cząsteczek glukozy).  

W przeciwieństwie do błonnika guma guar jest bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie i innych substancjach polarnych, w których tworzy roztwory o wysokiej lepkości, stabilne w szerokim zakresie pH (od około 1 do około 10). W niskich stężeniach (rzędu 2–5%) wykazuje właściwości żelujące. Zmieniają się one w zależności od otoczenia chemicznego, w którym znajdują się cząsteczki gumy guar. Przykładowo cukier obniża, a sól zwiększa lepkość roztworów gumy guar. 

Badania naukowe wykazały, że guma guar może mieć także pozytywny wpływ na nasze zdrowie przez obniżanie poziomu cholesterolu czy glukozy. Postuluje się również jej właściwości prebiotyczne. 

Zastosowanie gumy guar (E412) 

W produktach przemysłu spożywczego guma guar (oznaczana również jako E412) ze względu na to, że nie zmienia smaku potraw, stosowana jest w różnego rodzaju sosach (majonezy, ketchupy, musztardy i inne), lodach, dżemach i przetworach owocowych, galaretkach, jogurtach, żelkach.  

Stosunkowo często stanowi składnik ciast, wyrobów cukierniczych i pieczywa. Jest to substancja, która nie zawiera glutenu, dlatego często stosowana jest jako wypełniacz – zamiennik mąki zwierającej gluten (np. mąki pszennej). 

Jest stosunkowo tania i łatwo dostępna. Można ją kupić na popularnych portalach aukcyjnych lub w wyspecjalizowanych sklepach. Z powodzeniem może być stosowana w naszych domowych kuchniach. Instrukcje jak jej używać czy przepisy, w których wykorzystywana jest np. do zagęszczania kremów czy produkcji domowych lodów lub żelków, znajdziemy na różnych portalach internetowych. 

Zdolność do absorpcji wody i równoczesnego zwiększania objętości sprawia, że E412 ma zastosowanie w preparatach wspomagających odchudzanie (daje wrażenie sytości, pęczniejąc w żołądku).  

W przemyśle kosmetycznym stosowana jest do uzyskania żelowej konsystencji np. szamponów, past do zębów czy kremów. Dodawana jest również w celu uzyskania pożądanej konsystencji piany. Dzięki tym właściwościom można ją stosować także do stabilizacji baniek mydlanych. 

Guma guar jest z powodzeniem stosowana także w innych gałęziach przemysłu: papierniczym, tekstylnym czy ceramicznym, w których używana się jej m.in. do zagęszczania pigmentów. Możemy ją również znaleźć w akumulatorach i materiałach wybuchowych.  

Guma guar (E412) – szkodliwość 

Guma guar jest uważana za substancję bezpieczną dla ludzkiego zdrowia i życia. Do dnia dzisiejszego nie ustalono jej dziennego limitu spożycia. Jak każda substancja może wywoływać reakcje alergiczne. Badania naukowe raportują możliwość wystąpienia astmy i duszności w wyniku wziewnej administracji substancji.  

Ze względu na swoje właściwości spożywana w nadmiarze może powodować wzdęcia, nudności, wymioty czy biegunkę. Aby uniknąć wymienionych efektów ubocznych, należy po prostu spożywać ją w rozsądnych ilościach.