Metody antykoncepcji

Antykoncepcja służy świadomemu planowaniu rodziny. Jedne jej rodzaje są bardziej skuteczne, inne mniej- można powiedzieć, że bardziej służą zajściu w ciążę niż niestaniu się rodzicami.

Mówiąc o skuteczności antykoncepcji należy wiedzieć, czym jest wskaźnik Pearla. Wskaźnik Pearla to liczba ciąż po stosowaniu poszczególnych metod antykoncepcji przez sto kobiet w ciągu jednego roku. Im wskaźnik wyższy, tym metoda antykoncepcyjna jest bardziej zawodna.

Podział środków antykoncepcyjnych

Metody naturalne

    * Wstrzemięźliwość płciowa

Może wydawać się to śmieszne, ale jest to najprostsza i najskuteczniejsza metoda antykoncepcyjna. Jeśli nie dojdzie do stosunku, na pewno także nie dojdzie do ciąży.

    * Metoda termiczna

Metoda ta polega na systematycznym codziennym porannym pomiarze temperatury w pochwie. U zdrowej, regularnie miesiączkującej kobiety, stwierdza się w pierwszej fazie cyklu niższą temperaturę, najniższą w czasie owulacji, a jej podwyższenie średnio o 0,3 stopnia w drugiej fazie cyklu. Ponowne obniżenie temperatury ma miejsce w przeddzień krwawienia miesiączkowego. W tej metodzie niepłodność rozpoczyna się czwartego dnia podwyższonej temperatury i trwa do wystąpienia krwawienia miesiączkowego. Wskaźnik Pearla wynosi 0,8-1,4.

    * Metoda owulacji Billingsa

Polega na określaniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie obserwacji śluzu z szyjki macicy. Bezpośrednio po krwawieniu miesięcznym nie ma śluzu, są to tzw. dni suche. Następnie pojawia się gęsty, nieprzepuszczalny dla plemników  śluz, czyli śluz niepłodny. Następnie zaczyna pojawiać się śluz jasny, przejrzysty i bardzo rozciągliwy, zwiastujący dni płodne. Ostatni dzień, w którym można zaobserwować śluz płodny nazywa się szczytem objawu śluzu i jest to okres największej płodności, gdyż owulacja występuje następnego dnia po szczycie. W czwartym dniu po szczycie zaczynają się dni niepłodne. Wskaźnik Pearla wynosi 0,9-12.

    * Metoda objawowo-termiczna

Jest to połączenie metody termicznej i owulacji Billngsa. Wskaźnik Pearla wynosi 0,2-6,0.

    * Stosunek przerywany

Jest to najstarszy i niestety wciąż jeden z bardziej rozpowszechnionych sposobów zapobiegania ciąży. Polega na wycofaniu prącia z pochwy tuż przed wytryskiem nasienia i dokończenia stosunku poza obrębem narządów  płciowych kobiety. Wskaźnik Pearla wynosi tylko 8,0-28,0.

Metody mechaniczne

    * Prezerwatywa

Jest to prosty w użyciu środek antykoncepcyjny , który nie tylko chroni przed ciążą, ale także przed chorobami wenerycznymi oraz AIDS. Prezerwatywy są zazwyczaj pokryte środkiem plemnikobójczym. Wskaźnik Pearla wynosi 3,0-12,0.

    * Błona pochwowa

Jest mechanicznym środkiem antykoncepcji , który wprowadzony do pochwy dostatecznie izoluje szyjkę macicy i jej ujście zewnętrzne od plemników. Wskaźnik Pearla wynosi 6,0-18,0

    * Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) - uwalniające hormony (progesteron) lub uwalniające jony metali (srebro lub miedź):

Przeznaczone są dla kobiet, które już rodziły, nie nadają się dla pierworódek. Przeciwwskazaniem do założenia są także stany zapalne pochwy, szyjki macicy, przydatków, mięśniaki i wady rozwojowe macicy, stany dysplastyczne szyjki macicy.  Objawami niepożądanymi w trakcie stosowania mogą być bóle podbrzusza i okolicy kości krzyżowej, nieregularne lub obfitsze krwawienia miesiączkowe. Są to dolegliwości przejściowe, które najczęściej nie trwają dłużej niż 1 do 3 miesięcy.  Bardzo wygodne jest to, że zakładane są raz na 3 do 7 lat. Można też je stosować w trakcie karmienia piersią. Wskaźnik Pearla wynosi 0,1-0,8.  

Metody chemiczne

Globulki, kremy, żele, aerozole - mają na celu zniszczenie lub unieruchomienie plemników. Wskaźnik Pearla wynosi 6,0-21,0

Metody hormonalne

    * Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe

Każda tabletka zawiera etylenoestradiol oraz progestageny (pochodne progesteronu). Mechanizm działania polega między innymi na zatrzymaniu dojrzewania prekursorów komórek jajowych, zagęszczaniu śluzu szyjkowego, hamowaniu zapłodnienia oraz implantacji. 

Przeciwwskazania do stosowania to ciąża, laktacja, niezdiagnozowane krwawienia z dróg rodnych, rak sutka, rak endometrium (błony śluzowej macicy), palenie papierosów po 35 roku życia, choroby wątroby, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zawał i choroba wieńcowa, wylew, zator, cukrzyca z retinopatią lub nefropatią, toczeń rumieniowaty , nadciśnienie płucne, większość wad zastawkowych serca oraz ciężko przebiegające migreny.  Istnieje szereg korzyści ze stosowania tego rodzaju tabletek.

Przede wszystkim to bardzo skuteczna ( można powiedzieć najskuteczniejsza) i wygodna metoda antykoncepcji. Poza tym tabletki zmniejszają ryzyko ciąży ekotopowej, raka jajnika i endometrium, torbieli czynnościowych jajnika, łagodnych chorób sutka, reumatoidalnego zapalenia stawów oraz osteoporozy. Ponadto regulują miesiączki i sprawiają, że stają się one mniej obfite i niebolesne, jak również pomagają pozbyć się trądziku.  Wskazaniem do przerwania stosowania tabletek jest krwioplucie, bóle w klatce piersiowej, jamie brzusznej i kończynach, wystąpienie nadciśnienia, migreny, żółtaczka oraz długotrwałe unieruchomienie. 

Niektóre leki , głównie antybiotyki, mogą obniżać skuteczność działania tabletek i dlatego w czasie stosowania innych leków zawsze należy przeczytać w ulotce informacje czy lek nie obniża skuteczności tabletek antykoncepcyjnych. W trakcie zażywania dwuskładnikowych preparatów antykoncepcyjnych mogą wystąpić objawy niepożądane. Najczęstsze to plamienia międzymiesiączkowe. Mogą też pojawić się nudności, zmiany libido, wahania masy ciała, wzmożone napięcie i tkliwość piersi (często określane przez pacjentki jako „powiększenie” piersi), obrzęki i stany depresyjne. Wskaźnik Pearla wynosi 0,0-0,1.

    * Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (tzw. mini-pill)

W ich skład wchodzą same progestageny. Przeznaczone są głównie dla kobiet nietolerujących tabletek dwuskładnikowych, karmiących i po 35 roku życia, zwłaszcza palących papierosy.  Ich zaletą jest niewątpliwie zmniejszenie ryzyka rozwoju raka endometrium, brak wpływu na rozwój raka sutka, jajnika i szyjki macicy. Nie wywierają też wpływu na ciśnienie tętnicze, funkcję wątroby oraz lipid ogram. Zmniejszają obfitość i bolesność miesiączek. Ich dużą wadą jest konieczność zażywania o ściśle określonej, tej samej porze. Ponadto zwiększają ryzyko ciąży ekotopowej oraz powstawania torbieli czynnościowych jajnika oraz trądziku. Wskaźnik Pearla wynosi 0,5, zatem jest wyższy niż w przypadku tabletek dwuskładnikowych.

    * Przezskórne plastry antykoncepcyjne (tzw. system transdermalny)

Dwuskładnikowe (zawierają etylenoestradiol i pochodną progestagenów), ich mechanizm działania, jak również  przeciwwskazania i objawy niepożądane są takie, jak w przypadku tabletek dwuskładnikowych.

    * Iniekcje domięśniowe

Iniekcje wykonywane są z substancji o nazwie octan medroksyprogesteronu, czyli progestagenu. Mechanizm działania polega na hamowaniu owulacji, zagęszczaniu śluzu szyjkowego, jak również na zmianie nabłonka błony śluzowej  macicy. Ponieważ iniekcje składają się z progestagenów, objawy niepożądane oraz wpływ na organizm kobiecy jest taki, jak w przypadku jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, które także składają się z progestagenów. Iniekcje wykonuje się raz na 12 tygodni, pierwsza iniekcja odbywa się w 5 dniu cyklu miesięcznego. Płodność powraca po 12 miesiącach od ostatniej iniekcji. Wskaźnik Pearla wynosi 0,3.

    * Pierścień (krążek) dopochwowy

Metoda dwuskładnikowa, na razie mało popularna w Polsce. Kobieta sama umieszcza pierścień głęboko w pochwie. Pierścień należy usunąć po 3 tygodniach stosowania, w tym samym dniu tygodnia i o tej samej porze, o której pierścień był założony. Przerwa w stosowaniu wynosi 7 dni- w tym czasie powinno wystąpić krwawienie miesięczne. Po 7 dniach należy założyć nowy krążek. Przeciwwskazania do stosowania są takie, jak w przypadku tabletek dwuskładnikowych. Częste działania niepożądane to zapalenie pochwy, ból podbrzusza, uczucie ciała obcego w pochwie, upławy, bolesne miesiączkowanie, wypadnięcie pierścienia, trądzik, tkliwość piersi,  wahania masy ciała oraz zmiany libido.

Antykoncepcja awaryjna

Preparaty zawierające lewonorgestrel - jest to antykoncepcja preimplantacyjna, zaburzająca proces zapłodnienia i uniemożliwiająca zagnieżdżenie zarodka. Najlepszą skuteczność daje przyjęcie dwóch tabletek. Pierwsza tabletka powinna być zastosowana do 72 godzin po stosunku, przy czym im szybciej, tym jest bardziej skuteczna. Drugą tabletkę należy przyjąć po 12 godzinach od przyjęcia pierwszej dawki. W przypadku wystąpienia wymiotów do 3 godzin od przyjęcia tabletki, należy niezwłocznie przyjąć jeszcze jedną tabletkę. Preparat można zastosować w dowolnym etapie cyklu miesięcznego. 

Częste objawy niepożądane to krwawienie niezwiązane z miesiączką, ból podbrzusza, nudności, wymioty, uczucie zmęczenia, opóźnienie miesiączki o ponad 7 dni, nieprawidłowe krwawienia i plamienia międzymiesiączkowe, tkliwość piersi, zawroty głowy.  Po zastosowaniu preparatu zaleca się stosowanie mechanicznej metody antykoncepcji do czasu wystąpienia następnej miesiączki. Zastosowanie preparatu nie stanowi przeciwwskazania do dalszego stosowania innego hormonalnego środka antykoncepcyjnego. Wskaźnik Pearla wynosi 0,4-5,0.