Cynamonowiec cejloński – nie tylko do pierników

Wysuszona kora młodych pędów, pozbawiona korka i części kory pierwotnej, jest powszechnie znaną przyprawą, zwaną cynamonem lub cynamonem cejlońskim. Jest jedną z najstarszych przypraw korzennych, bardzo przyjemną w zapachu.

Cynamonowiec cejloński (Cinnamomum verum, Cinnamomum zeylandicum) z rodziny wawrzynowate (Lauraceae) jest wiecznie zielonym drzewem dorastającym od 10 do 15 m wysokości w stanie dzikim. Jego kora jest gruba, gładka, szarobrunatna, na przekroju czerwonawa. Liście są jajowate do jajowatolancetowatych, o długości około 18 cm, całobrzegie, skórzaste, błyszczące i zielone. Wonne, białożółte kwiaty, zebrane są w wiechy osadzone w kątach liści. Owocem cynamonowca jest niebieskawa, aromatyczna, jednonasienna jagoda.

Cynamon znany był w starożytnym Egipcie, gdzie stosowano go do balsamowania zwłok i aromatyzowania napojów. Za czasów Nerona gęsta maść cynamonowa uchodziła za jedną z najdroższych. O olejku cynamonowym pisano również w Starym Testamencie (m.in. w Pieśniach nad pieśniami).

Europejczycy zetknęli się bezpośrednio z drzewem cynamonowca dopiero w XVI w. kiedy to pierwsze wyprawy portugalskie dotarły do Cejlonu. Po 50. latach panowania Portugalczyków Cejlonem zawładnęli Holendrzy i oni to rozoczeli intensywną uprawę drzew cynamonowych. Za ich przykładem poszli Francuzi, którzy już w XVIII w. rozpoczęli z powodzeniem uprawę tej rośliny w swoich koloniach na Madagaskarze i na sąsiednich wyspach oraz w Ameryce Południowej i w Gujanie. Od tego czasu uprawa drzewa cynamonowego rozpowszechniła się w wielu krajach strefy tropikalnej. 

Cynamon

Co dwa lata młode pędy cynamonowca ścina się nisko przy ziemi, a ich kora zdejmowana jest w długich paskach, z których zeskrobuje się zewnętrzną warstwę. Po wyschnięciu paski tworzą jasnobrązowe rurki, które są wkładane jedna w drugą i pakowane. Suche rurki sortuje się według 10. klas jakości. Najbardziej cenione są kory cienkie, o jasnej barwie, gdyż są one najbardziej aromatyczne. Na Seszelach korę cynamonowca sprzedaje się nie w postaci rurek, tylko w kawałkach.

Cynamon stosuje się jako przyprawę do ciast, sosów, puddingów, likierów i  kompotów, ale ma też inne, liczne zastosowania. Stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym do wyrobu perfum i w przemyśle kosmetycznym - w produkcji past do zębów oraz mydła. Jest również składnikiem gumy do żucia i kadzideł.

Intensywny zapach cynamonu jest uwarunkowany obecnością olejku cynamonowego, którego ilość w surowcu waha się od 1 do 4%. Olejek ten jest ekstrahowany zarówno z liści jak i kory cynamonowca. Zawiera aldehyd cynamonowy (65-75%), eugenol (około 10%), a także kariofilen, kwas cynamonowy i linalol. Wykazuje silne właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze.

Cynamonowiec w medycynie

W lecznictwie stosowane są kora cynamonowca oraz olejek cynamonowy. Kora oprócz olejku zawiera garbniki, cukry i związki śluzowe. Wyciągi z kory są stosowane w dolegliwościach trawiennych, przy braku łaknienia, uczuciu pełności, wzdęciach, stanach skurczowych żołądka. Wchodzą w skład preparatów poprawiających trawienie oraz preparatów o działaniu przeciwbakteryjnym. Służą także do poprawiania smaku i zapachu wielu preparatów farmaceutycznych, zwłaszcza leków zawierających związki o gorzkim smaku.

Spożywanie cynamonu wywiera wpływ na poziom glukozy we krwi oraz zawartość cholesterolu i trójglicerydów. W jednym z badań analizowano wpływ cynamonu na 60 pacjentów z cukrzycą typu II i stwierdzono znaczne obniżenie (18-29%) średniego poziomu glukozy. Badanie również wykazało istotne obniżenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego, przy braku istotnej zmiany cholesterolu HDL. Zaprzestanie terapii prowadziło do powrotu, do poprzednich poziomów. Nie odnotowano żadnego obniżenia w grupie placebo.

W lecznictwie olejek cynamonowy stosowany jest wewnętrznie przy braku łaknienia, w lekkich stanach skurczowych żołądka i jelit, we wzdęciach i biegunkach. Antyseptyczne właściwości olejku zapobiegają zatruciom pokarmowym i niestrawności, co uzasadnia szerokie używanie kory cynamonowca cejlońskiego jako przyprawy, zwłaszcza w krajach tropikalnych. Wykorzystywany jest również w farmacji i w stomatologii.

Daje doskonałe efekty przy terapii wszelkiego rodzaju przeziębień, gryp, infekcji wirusowych, niektórych infekcji skóry. Stosuje się go w mieszankach przeciwreumatycznych, daje dobre efekty w zwalczaniu pasożytów skóry (wszy, świerzbu) i przewodu pokarmowego. W mieszankach aromatycznych olejek cynamonowy można stosować zarówno do masażu, kąpieli, kompresów, jak i do inhalacji.

Olejki eteryczne zawarte w cynamonie działają rozkurczowo i niszczą  różnorodne patogeny. Przeprowadzono badania nad zdolnością cynamonu hamowania rozwoju bakterii i grzybów, w tym powszechnie powodujących problemy drożdży Candida albicans. W testach laboratoryjnych wzrost drożdży opornych na powszechnie stosowany lek przeciwgrzybiczy flukonazol często (choć nie zawsze) powstrzymywano dzięki ekstraktom z cynamonu. W innych badaniach stwierdzono, że aldehyd cynamonowy z cynamonu skutecznie zabijał 4 gatunki Candida i różne patogeny bakteryjne, oraz że nie wpływa w istotny sposób na organizmy probiotyczne występujące w jelitach.

Przeprowadzono również obszerne badania nad wpływem aldehydu cynamonowego na płytki krwi. Płytki są składnikami krwi, które gromadzą się w sytuacjach awaryjnych (np. wskutek urazu fizycznego), aby powstrzymać krwawienie. Jednak u niektórych osób nieprawidłowa agregacja powoduje niewystarczający przepływ krwi i zwiększa ryzyko różnych zmian zakrzepowych (np. zakrzepica żył głębokich). Aldehyd cynamonowy pomaga zapobiegać agregacji płytek krwi poprzez hamowanie uwalniania kwasu arachidonowego z błon płytek, zmniejszając tym samym powstawanie cząsteczek zapalnych. 

Cynamonowiec w kosmetyce

W kosmetyce zmielone nasiona cynamonowca cejlońskiego używane są jako komponenty mieszanek, a olejek z nich pozyskiwany znalazł zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym.

Cynamon jest tak silnym antyoksydantem, że w porównaniu z sześcioma innymi przyprawami o właściwościach przeciwutleniających (anyż, imbir, lukrecja, mięta, gałka muszkatołowa i wanilia) i dwoma chemicznymi środkami konserwującymi cynamon zapobiegał utlenianiu skuteczniej niż wszystkie pozostałe przyprawy (za wyjątkiem mięty) i antyoksydanty chemiczne.

Stwierdzono, że cynamon również skuteczniej niż witamina E zmiata wolne rodniki nadtlenkowe i wodorotlenkowe.

Zawarte w cynamonie aldehydy i kwas cynamonowy mają silne działanie przeciwbakteryjne, co jest niezmiernie ważne przy pielęgnacji cery tłustej. Olejek i kora to prawdziwi siłacze w walce ze zmianami trądzikowymi. Likwidują ropne wypryski, rozjaśniają cerę, zapobiegają plamom trądzikowym, łagodzą przebarwienia. Przyśpieszają eliminację toksyny ze skóry. Związki fenolowe cynamonowca to również naturalne filtry dla promieni UV.

Maseczka z cynamonen do cery tłustej

1/3 opakowania małego jogurtu naturalnego zmieszać z łyżeczką  cynamonu. Nałożyć na twarz i dekolt omijając okolice oczu i ust. Po 10 minutach maseczkę zmyj wodą. Po zmyciu występuje zaczerwienienie twarzy, które mija po 30 minutach. Maseczka rozjaśnia ślady po pryszczach, oczyszcza pory i wygładza skórę.

Peeling 

W naczyniu wymieszaj 5 łyżeczek cukru i 1/4 łyżeczki cynamonu. Dodaj oliwkę, aby powstała papka o jednolitej konsystencji. Nanieś palcami peeling na twarz i szyję z pominięciem okolic oczu. Masuj delikatnie okrężnymi ruchami. Spłucz wodą. Po zastosowaniu peelingu cera staje się miękka i nawilżona.

Rozgrzewająca kąpiel dla stóp

Podgrzej 2 szklanki mleka i pół szklanki oliwy. Do mieszanki dodaj 2 łyżeczki cynamonu. Mocz i masuj nogi przez 15 minut. Następnie dokładnie spłucz stopy pod bieżącą wodą. Taka kąpiel nie tylko rozgrzewa, ale również odpręża, relaksuje I poprawia nastrój. To prawdziwe remedium na jesienną chandrę.

Lotion z ekstraktem cynamonowca
 

• Woda destylowana – rozpuszczalnik                                        90,5
• Glikol propylenowy – substancja pochłaniająca wilgoć          4,0
• Sorbitol – substancja pochłaniająca wilgoć                              2,0
• PEG-5-oktanonian - substancja pochłaniająca wilgoć           2,0
• Trideceth-9 – środek powierzchniowo-czynny                           0,1
• Ekstrakt z cynamonowca                                                               2,5
• Wodorotlenek sodowy – czynnik buforujący                              0,01
• Metylodibromoglutaronitryl – środek antyseptyczny                 0,1
• Fenoksyetanol – środek antyseptyczny                                      0,1 

Publikacja przygotowana na podstawie:

1. Bremness L. Wielka księga ziół. Encyklopedia "Wiedzy i Życia". Warszawa 1991;
2. Brud W. S., Konopacka I. Pachnąca apteka. Tajemnice aromaterapii.
3. Biblioteka Zdrowego Człowieka, cz. 5. Agencja Wyd. Comes, Warszawa 1993;
4. Kawałko M. J. Historie ziołowe. KAW, Lublin 1986;
5. Khan A., Sadar M., Ali Khan M. M., Khattak K. N., Anderson R. A. Cinnamon improves glucose and lipids of people with type 2 diabetes. Diabetes     Care 2003, 26:3215-3218;
6. Khan A., Sadar M., Ali Khan M. M., Khattak K. N., Anderson R. A. Cynamon jako preparat przeciwcukrzycowy? Problemy terapii. "Lek w Polsce" 2004, 14:12;
7. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa 2000;
8.  Wawrzyniak E. Leczenie ziołami. Kompendium fitoterapii. IWZZ, Warszawa 1992.
9.  Glinka R. Receptura kosmetyczna. Łódź 2003
10.  Jadczak D., Grzeszczuk M., Cynamonowiec cejloński