Jak podejmować trafne decyzje?

“Pewnego razu Alicja stanęła na rozstaju dróg i zobaczyła na drzewie Kota z Cheshire.
- Którą drogą powinnam pójść? - zapytała.
- A dokąd chcesz dotrzeć? - padło w odpowiedzi.
- Nie wiem. - odpowiedziała Alicja.
- Skoro tak - powiedział kot - To nie ma znaczenia dokąd pójdziesz.”

„Alicja w Krainie Czarów” Lewis Carroll

Przedstawiony powyżej cytat w sposób obrazowy ukazuje trudności związane z dokonywaniem wyboru.
Z czym związane są owe problemy? Dlaczego mimo sporego doświadczenia podjęcie zdecydowanych działań, wzbudza w nas czasami obawę i niepewność?

Sytuacja poprzedzająca podjęcie decyzji jest stresująca – nasza wyobraźnia podsuwa liczne scenariusze, które mogą mieć miejsce, gdy postąpimy w określony sposób. Okoliczności z nim związane, jeśli nawet są podobne – nigdy nie będą identyczne. Dlatego właśnie nie powstały gotowe schematy postępowania, umożliwiające dokonanie najlepszych decyzji.

Przyczynia się do tego między innymi duża liczba potencjalnych następstw poczynionych działań, a także perspektywa wzięcia za nie odpowiedzialności.

Z jednej strony, dokonanie wyboru prowadzi do zrobienia kroku naprzód i dalszego rozwoju, z drugiej zaś powoduje, że tracimy wszystkie pozostałe możliwości. Trudno jest się z tym pogodzić, gdy obie alternatywy są dla nas atrakcyjne, np. gdy wybieramy między romantyczną kolacją we dwoje, a koncertem z paczką przyjaciół.

Zdarza się jednak, że mamy do wyboru możliwości, których wolelibyśmy uniknąć. Niejednokrotnie chcielibyśmy wówczas aby to ktoś za nas podjął niewygodną decyzję.

Tak będzie w sytuacji, gdy będziemy dokonywać wyboru pomiędzy złożeniem wypowiedzenia, a pracą u nieprzyjemnego szefa. Pierwsza opcja wiąże się z czasową niepewnością zapenienia rodzinie bytu, aczkolwiek z poczuciem ulgi; druga zaś z ciągłą frustracją, ale ze stabilnością finansową.

Wybranie jednej opcji, związane jest z rezygnacją z pozostałych. Niektóre osoby mogą z tego powodu odczuwać żal. Nie należy jednak skupiać się na stracie innych perspektyw, a skoncentrować się na zyskach. Błędem jest założenie, że tylko jedna decyzja jest słuszna i to jej należy poszukiwać wśród pozostałych. Każda decyzja otwiera przed nami nowe możliwości. Zwróćmy więc uwagę na sprawy, które zależą od nas, na realizacji potencjalnych możliwości i wykorzystaniu szansy.

Strategia perspektywistyczna

Dokonanie wyboru oparte jest na konkretnych warunkach, które niosą ze sobą określone konsekwencje. Trzeba zatem rozważyć skutki przyszłościowe i doraźne.

Strategię perspektywiczną można wyjaśnić na przykładzie gry w szachy. Gracze przedkładają działania długofalowe, nad doraźne korzyści. Mianowicie – zrezygnują ze zbicia figury, mając w perspektywie, na przykład zablokowanie przeciwnika.

Doświadczony szachista dokonuje zatem wyborów, które przyniosą większe zyski w przyszłości, rezygnując z chwilowej przewagi.

Maksymalizacja korzyści doraźnych

Zupełnie inna strategia opiera się na zwiększaniu osiąganych korzyści doraźnych. Osoby z niej korzystające działają zgodnie z łacińską maksymą „carpe diem”. Co za tym idzie nie analizują odległych następstw podjętej decyzji, ciesząc się z uzyskiwanych na bieżąco profitów.

Powyższe strategie łączy dążenie do minimalizowania ryzyka szkód. Ocena trafności wyboru dokonywana jest, w zależności od podejścia, w różnej perspektywie, aczkolwiek jego celem jest osiągnięcie optymalnych korzyści przy minimalnych stratach.

Jak podejmować trafne decyzje?

1.  Przede wszystkim warto jest zebrać możliwie dużo informacji na temat ewentualnych korzyści i strat związanych z różnymi alternatywami.
2. Przed podjęciem decyzji warto poradzić się innych. Dobrze jest porozmawiać z osobą, która umiałaby spojrzeć na sprawę z dystansem.
3. Należy unikać podejmowania decyzji pod wpływem silnych emocji. Może sie okazać, że po ich opadnięciu zaczniemy spostrzegać daną sytuację w zupełnie nowy sposób.
4. Trzeba mieć świadomość, że ciągłe odkładanie decyzji w czasie, do momentu jej samoistnego rozwiązania nie jest dobrym pomysłem. Strach przed popełnieniem błędu nie zmniejszy prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Brak decyzji to także decyzja.
5. Nie mając ogólnie zarysowanego planu działania trudno jest podejmować decyzje. Nie chodzi tu bynajmniej o rygorystyczne projektowanie harmonogramu każdego dnia, a o ogólną jego wizję.Warto zdać sobie sprawę z własnych oczekiwań i możliwości, określić własne priorytety. Ich świadomość okaże się niezbędna w momencie podejmowania kluczowych decyzji, takich jak: kontynuowanie nauki, wybór miejsca zamieszkania czy powiększenie rodziny. Unikniemy w ten sposób sytuacji, w której nie do końca wiedząc czego tak naprawdę oczekujemy od życia, zmuszeni będziemy do dokonywania wyborów mających wpływ na jego jakość i przebieg.

Wydawać by się mogło, że podjęcie decyzji kończy stresujący proces, a rozpoczyna realizację nowych możliwości. Zdarza się jednak, że nie potrafimy skupić się na teraźniejszości. Pułapką jest rozpamiętywanie dylematu, zastanawianie się, co by było gdyby. Zadręczanie się myślami, że podjęliśmy złą decyzję nic już nie zmieni. W takiej sytuacji warto jest przeanalizować ponownie okoliczności i wysnuć wnioski na przyszłość.