GGTP (Gamma-glutamylotranspeptydaza) – badanie i normy, skierowanie, refundacja, cena

GGTP to enzym pomocny w diagnozowaniu między innymi chorób wątroby, trzustki czy nerek. Jego wysoki poziom obserwuje się również u osób z problemem nadużywania alkoholu. Istnieje szereg objawów towarzyszących chorobom wątroby i dróg żółciowych, które powinny skłonić pacjenta do oznaczenia poziomu gamma-glutamylotranspeptydazy. Uwagę powinno przykuć chociażby żółte zabarwienie skóry i błon śluzowych, obrzęki i świąd skóry czy ból po prawej stronie brzucha. Jak się przygotować do badania GGTP? Ile kosztuje to oznaczenie i czy do badania należy zgłosić się na czczo? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

1. Co to jest GGTP – Gamma-glutamylotranspeptydaza?
2. Kiedy należy zbadać GGTP?
3. Badanie GGTP – przygotowanie
4. Norma GGTP dla dzieci, kobiet i mężczyzn
5. O czym świadczy podwyższony poziom GGTP?
6. Jak obniżyć za wysokie GGTP?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) obecna we krwi pochodzi przede wszystkim z komórek wątroby oraz dróg żółciowych i bywa uważana za najbardziej czuły marker ich uszkodzenia. Enzym ten jest też obecny w błonie komórkowej wielu innych narządów, dzięki czemu oznaczenie jego stężenia znajduje dodatkowe zastosowanie m.in. w wykrywaniu chorób trzustki, schorzeń autoimmunologicznych, przebytego zawału serca, nadczynności tarczycy czy zaburzeń związanych z zespołem metabolicznym. Ponadto najnowsze badania pozwalają przyjąć, że GGTP może być również cennym wskaźnikiem prognostycznym ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Co to jest GGTP – Gamma-glutamylotranspeptydaza?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (określana skrótami GGTP, GTP, GGT lub γ-GT) to enzym, którego podstawowym zadaniem jest uczestniczenie w transporcie aminokwasów przez membrany (błony) komórkowe. Najwięcej GGTP występuje w komórkach nabłonka dróg żółciowych, wątroby, trzustki, jelita oraz nerek, a ponadto w gruczole krokowym, mózgu, płynie mózgowo-rdzeniowym i ślinie. GGTP obecna w osoczu krwi pochodzi w głównej mierze z komórek wątroby i pęcherzyka żółciowego, a wzrost jej stężenia świadczy o uszkodzeniu tych narządów lub cholestazie, czyli blokadzie w odpływie żółci. Poziom GGTP rośnie także u osób regularnie nadużywających alkoholu, dlatego badanie jej stężenia bywa wykorzystywane w diagnostyce alkoholizmu, a także w monitorowaniu leczenia dotkniętych nim pacjentów. Dodatkowe zastosowanie oznaczenia gamma-glutamylotranspeptydazy obejmuje wykorzystanie enzymu jako biomarkera stresu oksydacyjnego oraz jako wskaźnika ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego i potencjalnych zmian miażdżycowych, co wynika z udziału GGTP w reakcjach biochemicznych związanych z metabolizmem glutationu i utlenianiem cholesterolu (w formie LDL).

Kiedy należy zbadać GGTP?

Badanie GGTP zalecane jest przede wszystkim pacjentom z podejrzeniem choroby wątroby i dróg żółciowych. Objawy mogące wskazywać na występowanie takiego schorzenia to m.in.:

• żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i białek oczu,
• ból po prawej stronie jamy brzusznej,
• zaburzenia trawienia,
• utrata apetytu,
• ciemne zabarwienie moczu,
• obrzęki,
• świąd skóry.

Pomiar GGTP wykonywany łącznie z oznaczeniami pozostałych enzymów wątrobowych pozwala różnicować pochodzenie żółtaczki i jest pomocny w ustalaniu przyczyny niewydolności wątroby. Przyjmuje się, że przy nasilonej cholestazie wartość GGTP może wzrosnąć nawet 10-12-krotnie. Z kolei stosunek GGTP do AST (aminotransferaza asparaginianowa) lub ALT (aminotransferaza alaninowa) umożliwia rozróżnienie niedrożności dróg żółciowych i wirusowego zapalenia wątroby (WZW) z innymi stanami niewydolności tego narządu. Badanie poziomu GGTP bywa także wykonywane w celu ustalenia przyczyny podwyższonego poziomu fosfatazy zasadowej (ALP) w osoczu lub określenia, czy źródłem ALP są kości bądź komórki wątroby.

Badanie GGTP – przygotowanie

Poziom GGTP oznaczany jest najczęściej w surowicy lub osoczu krwi pobranej z żyły łokciowej. Do punktu pobrań najlepiej zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo, czyli po co najmniej 12-godzinnej przerwie w spożywaniu pokarmu. W dniu poprzedzającym wykonanie testu zaleca się zrezygnować z alkoholu, palenia papierosów i jedzenia ciężkostrawnych, tłustych potraw.

GGTP – cena/refundacja, skierowanie

Oznaczenie GGTP należy do jednych z tańszych parametrów diagnostycznych, a koszt jego wykonania nie przekracza 10 zł. Czas oczekiwania na wynik to jeden dzień. Do przeprowadzenia analizy stężenia GGTP nie jest konieczne posiadanie skierowania lekarskiego.

Norma GGTP dla dzieci, kobiet i mężczyzn

Prawidłowa ilość enzymu w osoczu zależy od wieku, a także płci pacjenta (poziom GGTP u mężczyzn jest nieco wyższy ze względu na obecność gruczołu krokowego). Zakres norm zależy od metody oznaczania stosowanej w danym laboratorium, jednak najczęściej zawiera się w następujących przedziałach:

• u dzieci poniżej 6. miesiąca życia: <135 U/l;
• u dzieci od 6 do 12 miesiąca życia: <40 U/l;
• u dzieci w wieku 1-12 lat: <22 U/l;
• u chłopców w wieku 12-18 lat: <45 U/l;
• u dziewcząt w wieku 12-18 lat: <25 U/l;
• u dorosłych mężczyzn: <60 U/l;
• u dorosłych kobiet: <35 U/l.

Obniżony poziom GGTP nie ma znaczenia diagnostycznego, natomiast podwyższony powinien zostać każdorazowo skonsultowany z lekarzem.

O czym świadczy podwyższony poziom GGTP?

Podwyższony poziom GGTP w większości przypadków jest wynikiem zaburzeń w pracy wątroby i przewodów żółciowych, skutkujących wystąpieniem cholestazy zewnątrz- lub wewnątrzwątrobowej, czyli zablokowaniem przepływu żółci w obrębie wątroby lub poza nią, np. w przebiegu kamicy pęcherzyka żółciowego i kamicy przewodów żółciowych. GGTP rośnie również w trakcie alkoholowego stłuszczenia wątroby, choroby miąższu wątroby, wirusowego zapalenia wątroby i przy toksycznym uszkodzeniu tego narządu. Do uszkodzeń polekowych wątroby może dochodzić m.in. u pacjentów stosujących leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe, ryfampicynę, furosemid lub metotreksat.

Poziom GGTP podnosi się też w czasie gwałtownego rozrostu komórek, np. podczas rozwoju nowotworu wątroby lub tworzenia się przerzutów w jej obrębie. Jeżeli jednak wzrostowi GGTP nie towarzyszy podwyższony poziom bilirubiny ani ASPAT i ALAT, wówczas może on wynikać z chorób innych narządów lub schorzeń autoimmunologicznych. Wzrost aktywności GGTP notuje się m.in. w przebiegu ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki i innych schorzeń mogących doprowadzić do uszkodzenia tego narządu, ponadto przy zawale serca, niewydolności nerek, nadczynności tarczycy, reumatoidalnym zapaleniu stawów, w zapaleniu płuc, opłucnej i jelit, w cukrzycy, insulinooporności i zespole metabolicznym oraz u osób długotrwale nadużywających alkoholu.

Jak obniżyć za wysokie GGTP?

Jeżeli podwyższony poziom GGTP wynika z upośledzenia czynności wątroby, warto zadbać o poprawę funkcjonowania tego narządu także poprzez codzienne działania profilaktyczne. Należy postarać się o ograniczenie spożywania alkoholu, kawy i soli oraz eliminację z diety potraw ciężkostrawnych, smażonych i bogatych w tłuszcze trans. Na ich miejsce warto wprowadzić większe ilości lekkostrawnych warzyw i owoców, również w postaci świeżo wyciskanych soków. Wyniki badań znajdujące się poza zakresami normy (bezwzględnie powyżej wartości 1000 IU/l) powinny zostać ocenione przez lekarza, który zdecyduje o sposobie leczenia i ewentualnej dalszej diagnostyce.