Szczepienia- czy naprawdę trzeba się ich bać?

Szczepienia wzbudzają obecnie coraz więcej kontrowersji. Ogromna większość rodziców, pod wpływem informacji dobiegających z mediów, zastanawia się czy w ogóle szczepić swoje dzieci, czy szczepienie nie wyrządzi maluchowi krzywdy, czy malec po szczepieniu będzie rozwijał się prawidłowo. Mając tak wiele wątpliwości, rodzice bardzo często sięgają do różnych tekstów zamieszczanych w internecie, a trzeba zaznaczyć, że niestety większość tych publikacji jest pisanych przez osoby niemające nic wspólnego z medycyną. Po przeczytaniu takich artykułów duża część ludzi decyduje się jednak na odstąpienie od szczepienia, rodzice dowiadują się bowiem z tych „naukowych publikacji” między innymi o tym, że szczepienia przyczyniają się do wystąpienia autyzmu, powodują mózgowe porażenie dziecięce oraz wiele innych poważnych chorób.

Szczepić czy nie szczepić, oto jest pytanie...

Czy zatem niewykonywanie szczepień jest słusznym podejściem do sprawy?Niestety, nie. Kalendarz szczepień jest bowiem tworzony przez specjalistów, którzy zalecają w nim szczepienia przeciwko tym chorobom, które naprawdę mogą być groźne i niebezpieczne dla małych pacjentów. Zarówno szczepienia obowiązkowe, jak i te dodatkowe, mają za zadanie wyeliminować możliwość wystąpienia danej choroby, a w przypadku ewentualnego zachorowania sprawić, że objawy będą mniej nasilone i maluch mniej odczuje skutki zachorowania. Dlatego też nie należy ślepo wierzyć w to, co podają media. W razie wątpliwości dotyczących szczepienia zawsze należy skonsultować się z lekarzem na rejonie lub w specjalistycznej poradni konsultacyjnej zajmującej się tylko wykonywaniem szczepień.

Jeśli zatem rodzice zachowają rozsądek i nadal będą bardziej wierzyć lekarzom niż mediom i zdecydują się na szczepienie dzieci, w czasie wizyty szczepiennej należy zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów gwarantujących bezpieczeństwo szczepienia. Przede wszystkim należy zebrać od rodziców dokładny wywiad dotyczący dziecka. Obowiązkiem lekarza dokonującego kwalifikacji do szczepienia jest ustalenie aktualnego stanu zdrowia pacjenta, dlatego też rodzic powinien zostać zapytany czy „Pana/Pani zdaniem dziecko jest zdrowe?” (oczywiście, po wywiadzie lekarz i tak zbada malucha, jednak opinia rodzica o stanie zdrowia malucha jest także bardzo ważna, bowiem to rodzice znają swoje dzieci najlepiej i na podstawie ich zachowania są w stanie bardzo dużo o nich powiedzieć).

Poza tym lekarz musi zadać pytania dotyczące alergii na pokarmy, leki, szczepionki, zażywanie leków. Ponadto należy pogłębić wywiad o informacje o ewentualnych poważnych reakcjach po poprzednich szczepieniach, chorobach układu nerwowego, chorobach serca, płuc, nerek, przetoczeniach krwi i preparatów krwiopochodnych w ciągu ostatnich 12 miesięcy, problemach zdrowotnych hematologicznych, onkologicznych, metabolicznych i immunologicznych oraz szczepionek przyjmowanych w ciągu ostatnich 4 tygodni. W przypadku dziewczynek zawsze też należy zapytać o możliwość istnienia ewentualnej ciąży oraz jej planowania.

Badanie lekarskie a szczepienie

Po tak zebranym dokładnym wywiadzie lekarz przystępuje do badania dziecka. Dokładnie ocenia stan jego zdrowia i stwierdza czy w danej chwili maluch jest zdrowy i czy bezpiecznie można go zaszczepić.

Jakie są zatem przeciwwskazania do wykonywania szczepień? Czy każde odchylenie w badaniu lekarskim od razu dyskwalifikuje pacjenta do szczepienia? Otóż nie. 

Tak naprawdę czasowym przeciwwskazaniem do szczepienia jest ostra choroba o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu , przebiegająca z gorączką lub bez gorączki oraz zaostrzenie przewlekłego procesu chorobowego. Stałym przeciwwskazaniem do szczepień jest natomiast tylko reakcja anafilaktyczna na poprzednią dawkę szczepionki lub na jakikolwiek jej składnik . Istnieją też pewne sytuacje kliniczne, które stanowią przeciwwskazania do wykonywania tylko niektórych szczepień, są to stany po przeszczepie szpiku, ciąża, zakażenie wirusem HIV, zburzenia odporności . Są to ogólne przeciwwskazania do szczepień, w przypadku bowiem poszczególnych rodzajów szczepionek mogą istnieć dodatkowe przeciwwskazania- jednak tacy pacjenci (głównie z chorobami przewlekłymi, neurologicznymi, zburzeniami odporności) są zawsze po opieką Poradni Konsultacyjnej Szczepień, gdzie specjaliści doskonale wiedzą, jak należy postępować w danej sytuacji.

Odczyny poszczepienne

Oczywiście wiadomo, że w po wykonanym szczepieniu mogą pojawić się niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). Większość z nich to łagodne i przemijające zmiany, sporadycznie zdarzają się odczyny poważne (znaczny lub trwały uszczerbek na zdrowiu, stan bezpośredniego zagrożenia życia lub hospitalizacji, zgon). Są to jednak naprawdę sporadyczne przypadki, nigdy nie można przewiedzieć możliwości ich wystąpienia, mogą zdarzyć się nawet w sytuacji, kiedy dziecko jest zupełnie zdrowe i nie ma żadnych przeciwwskazań do szczepienia. Należy jednak pamiętać, że takie sytuacje mogą zdarzyć się nie tylko po szczepieniu, ale także w życiu codziennym, np. po podaniu nowego leku lub pokarmu, po którym może wystąpić wstrząs anafilaktyczny. Natomiast do najczęstszych działań niepożądanych szczepionek należą ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia, obrzęk w miejscu wkłucia, gorączka, rozdrażnienie dziecka, mniejszy apetyt, biegunka, wysypka. Objawy te ustępują po kilkunastu godzinach lub kilku dniach.

Należy też pamiętać o tym, że szczepionki należy we właściwy sposób przechowywać i transportować. Dzięki temu także eliminuje się ryzyko wystąpienia ewentualnych działań niepożądanych, Po zakupie szczepionki w aptece, należy włożyć ją do specjalnej termoizolacyjnej torby (zwykle otrzymuje się ją już w aptece) i od razu zanieść do domu i włożyć do lodówki. Obecnie też większość poradni oferuje możliwość zakupu szczepionki na miejscu w punkcie szczepień- nie trzeba wtedy martwić się o właściwe przechowywanie i transport.

Należy zatem pamiętać, że jeśli zebrany jest prawidłowy wywiad, maluch jest zbadany oraz szczepionka była właściwie przechowywana, ryzyko przy szczepieniu jest minimalne. Należy jednak też pamiętać, że lekarz nigdy nie będzie nakłaniał rodziców do szczepienia - decyzja o szczepieniu musi być zawsze tylko decyzją rodziców, muszą wyrazić oni na to pisemną zgodę w dokumentacji medycznej dziecka.

Czym grozi brak szczepienia?

Jednak zanim odmówimy zaszczepienia dziecka ze strachu, zastanówmy się czy naprawdę warto bać się szczepionki? I czy strach nie powinien być większy przed ewentualnym zachorowaniem dziecka na chorobę, ze szczepienia przeciwko której zrezygnowaliśmy? Poza tym, należy wiedzieć, że dzięki szczepieniom Światowa Organizacja Zdrowia uznała świat za wolny od ospy. Ponadto w 2001 roku WHO uznała Europę za wolną od choroby Heinego-Medina-w przeszłości, kiedy nie było szczepienia przeciwko wirusowi polio, dzieci zapadały na nią często, a jej powikłania w postaci np. porażeń mięśni były obecne do końca życia.