kobieta wyciera pot z czoła w upalny dzień
Paulina Brożek

Hipertermia (przegrzanie) organizmu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc

Fala upałów przetaczająca się nad krajem sprzyja wystąpieniu hipertermii. Do przegrzania organizmu dochodzi na skutek zaburzenia mechanizmów termoregulacji i niemożności oddania wytworzonego przez organizm ciepła. Szczególnie narażone na jego wystąpienie są noworodki i osoby starsze. Jak rozpoznać hipertermię? I jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia udaru cieplnego?

Hipertermia – czym dokładnie jest przegrzanie organizmu?

Człowiek należy do organizmów stałocieplnych, tzn. utrzymujących stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Możliwe jest to dzięki złożonemu procesowi regulacji ciepłoty ludzkiego ciała, w którym udział biorą termoreceptory zlokalizowane w skórze, mózg oraz efektorowe narządy termoregulacyjne.

Gdy temperatura krwi wzrasta, uruchamiane zostają mechanizmy ułatwiające eliminację ciepła z organizmu. Dochodzi do rozszerzenia naczyń skórnych, gruczoły potowe zaczynają wydzielać pot, akcja serca przyspiesza, oddech staje się szybszy i pogłębiony.

O dobrostanie termicznym człowieka decyduje głęboka temperatura ciała tj. temperatura wewnątrz klatki piersiowej i jamy brzusznej wynosząca 36–38℃. Gdy temperatura głęboka wewnątrz organizmu przekracza 41℃, mówimy o hipertermii. Stan ten stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia, ponieważ prowadzi do nieodwracalnych zmian w strukturze białek (denaturacja) budujących ludzkie ciało.

Pomimo że Polska leży w klimacie umiarkowanym, okres letni z temperaturami powyżej 31℃ i dużą wilgotnością powietrza sprzyja występowaniu hipertermii. Na hipertermię szczególnie narażone są osoby, które:

  • przebywają w temperaturze otoczenia, która przekracza 35℃,
  • wykonują ciężką pracę fizyczną,
  • mają zaburzenia wydzielania potu,
  • przyjmują niektóre leki i substancje (neuroleptyki, MAO, alkohol),
  • niemowlęta, ponieważ ich mechanizmy regulujące utratę ciepła są jeszcze słabo rozwinięte,
  • osoby w wieku podeszłym z powodu występowania chorób współistniejących (choroby układu krążenia, układu oddechowego), stosowanych leków i znacznie osłabionego odruchu pragnienia.

Co może spowodować hipertermię?

Hipertermia najczęściej spowodowana jest podwyższoną temperaturą otoczenia lub upośledzeniem mechanizmów termoregulacji i niemożliwością pozbycia się nadmiaru ciepła wytworzonego przez organizm. Wyróżniamy:

  • postać klasyczną – rozwijającą się, gdy organizm narażony jest na długotrwałe działanie wysokiej temperatury przekraczającej 35℃,
  • hipertermię wysiłkową – której sprzyja duży wysiłek fizyczny, przy ciepłej, wilgotnej pogodzie, bez odpowiedniego nawodnienia organizmu.

Do innych przyczyn hipertermii należą:

  • odwodnienie – w wyniku odwodnienia organizmu dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia wytwarzania potu, co upośledza utratę ciepła,
  • zatrucia – szczególnie substancjami o działaniu sympatykomimetycznym (kokaina, amfetamina i jej pochodne, mefedron) lub serotoninowym (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i inhibitory monoaminooksydazy (inhibitory MAO),
  • uszkodzenie podwzgórza – w przedniej części podwzgórza zlokalizowany jest ośrodek termoregulacji, uszkodzenia tej części mózgowia wskutek incydentów naczyniowo-mózgowych czy urazów mechanicznych skutkują zaburzeniami regulacji ciepłoty ciała,
  • alkoholowy zespół abstynencyjny,
  • zaburzenia hormonalne – ciężką hipertermię mogą powodować: nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy; łagodna hipertermia może być wywołana przez: podwyższenie temperatury ciała przez np. nadczynność przytarczyc, hipoglikemię czy niedoczynność nadnerczy,
  • niepożądane reakcje na leki, tzw. hipertermia polekowa – przykładem jest hipertermia złośliwa, będąca uwarunkowanym genetycznie schorzeniem, w którym dochodzi do nagłego niekontrolowanego wzrostu temperatury wewnętrznej, po podaniu leków stosowanych do znieczulenia ogólnego (najczęściej po wziewnych anestetykach fluorowych, głównie halotan) i zwiotczenia mięśni (suksametonium); złośliwy zespół neuroleptyczny, występujący najczęściej po haloperydolu.

Powiązane produkty

Hipertermia – objawy

Udar cieplny jest stanem nagłym obarczonym dużą śmiertelnością u osób dorosłych ok. 12%. Do etapów poprzedzających wystąpienie udaru cieplnego należą: przegrzanie i wyczerpanie cieplne.

Przegrzanie jest zjawiskiem występującym szczególnie często podczas fali upałów. Objawia się uczuciem dyskomfortu, zmęczenia, następnie nudnościami, zawrotami i bólami głowy. U osób wykonujących wysiłek fizyczny mogą pojawić się bolesne kurcze mięśni brzucha lub kończyn tzw. kurcze cieplne. Temperatura wewnętrzna ciała pozostaje prawidłowa.

Przy wyczerpaniu cieplnym temperatura głęboka ciała wzrasta do 38–40℃. Skóra bywa blada, chłodna i spocona. Pacjent zgłasza pragnienie, pojawiają się nudności, wymioty, bóle głowy, splątanie. Akcja serca przyspiesza, a oddech staje się szybszy. Obecne jest odwodnienie lekkiego stopnia.

Udar cieplny może być konsekwencją przegrzania czy wyczerpania termicznego, może również wystąpić nagle, bez objawów ostrzegawczych. Temperatura głęboka ciała przekracza wtedy 40℃, skóra jest gorąca, sucha, twarz zaczerwieniona. zwykle towarzyszy mu ciężkie odwodnienie. Pojawiają się objawy neurologiczne: zawroty głowy, splątanie, majaczenie. Pacjent może być nieprzytomny; może rozwinąć się wstrząs.

Pierwsza pomoc przy hipotermii

W przypadku przegrzania pierwsza pomoc polega na zaprzestaniu wysiłku fizycznego, odizolowanie chorego od źródła ciepła i pobyt w chłodnym pomieszczeniu. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie.

Podobnie należy postąpić w przypadku podejrzenia osłabienia cieplnego. Jeżeli samopoczucie nie ulega poprawie w ciągu 20–30 minut lub pojawiły się drgawki, splątanie czy śpiączka, konieczne jest wezwanie zespołu pogotowia ratunkowego.

Podejrzenie udaru cieplnego wymaga szybkiego i energicznego działania. Po pierwsze należy wezwać pomoc, dzwoniąc pod 112 lub 999. Chorego należy przenieść w chłodne miejsce i zdjąć z niego nadmiar odzieży. Należy rozpocząć intensywne chłodzenie. Skrapiaj ciało obficie wodą, najlepiej letnią (nie polewaj chorego z udarem cieplnym zimną/lodowatą wodą – powoduje to obkurczenie naczyń krwionośnych, które dodatkowo ograniczają eliminację ciepła z organizmu), włącz wentylator lub wachluj, żeby zwiększyć ruch powietrza. Osobie nieprzytomnej nie podawaj płynów do picia – ze względu na ryzyko zachłyśnięcia. W takiej sytuacji ułóż chorego w pozycji bocznej ustalonej i czekaj na przyjazd pogotowia.

Leczenie szpitalne udaru cieplnego m. in. obejmuje:

  • dalsze ochładzanie chorego, aż temperatura głęboka spadnie poniżej 39℃,
  • nawadnianie za pomocą płynów dożylnych,
  • podawanie leków przeciwdrgawkowych w przypadku wystąpienia drgawek,
  • monitorowanie chorego pod kątem rozwoju niewydolności wielonarządowej,
  • w przypadku niewydolności oddechowej zastosowanie sztucznej wentylacji.
  1. P. Wernicki, Przegrzanie, Medycyna Praktyczna, 2000.
  2. A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.
  3. W. Z. Traczyk, Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl