kobieta wyciera pot z czoła w upalny dzień
Paulina Brożek

Hipertermia (przegrzanie) organizmu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc

Fala upałów przetaczająca się nad krajem sprzyja wystąpieniu hipertermii. Do przegrzania organizmu dochodzi na skutek zaburzenia mechanizmów termoregulacji i niemożności oddania wytworzonego przez organizm ciepła. Szczególnie narażone na jego wystąpienie są noworodki i osoby starsze. Jak rozpoznać hipertermię? I jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia udaru cieplnego?

Hipertermia – czym dokładnie jest przegrzanie organizmu?

Człowiek należy do organizmów stałocieplnych, tzn. utrzymujących stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Możliwe jest to dzięki złożonemu procesowi regulacji ciepłoty ludzkiego ciała, w którym udział biorą termoreceptory zlokalizowane w skórze, mózg oraz efektorowe narządy termoregulacyjne.

Gdy temperatura krwi wzrasta, uruchamiane zostają mechanizmy ułatwiające eliminację ciepła z organizmu. Dochodzi do rozszerzenia naczyń skórnych, gruczoły potowe zaczynają wydzielać pot, akcja serca przyspiesza, oddech staje się szybszy i pogłębiony.

O dobrostanie termicznym człowieka decyduje głęboka temperatura ciała tj. temperatura wewnątrz klatki piersiowej i jamy brzusznej wynosząca 36–38℃. Gdy temperatura głęboka wewnątrz organizmu przekracza 41℃, mówimy o hipertermii. Stan ten stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia, ponieważ prowadzi do nieodwracalnych zmian w strukturze białek (denaturacja) budujących ludzkie ciało.

Pomimo że Polska leży w klimacie umiarkowanym, okres letni z temperaturami powyżej 31℃ i dużą wilgotnością powietrza sprzyja występowaniu hipertermii. Na hipertermię szczególnie narażone są osoby, które:

  • przebywają w temperaturze otoczenia, która przekracza 35℃,
  • wykonują ciężką pracę fizyczną,
  • mają zaburzenia wydzielania potu,
  • przyjmują niektóre leki i substancje (neuroleptyki, MAO, alkohol),
  • niemowlęta, ponieważ ich mechanizmy regulujące utratę ciepła są jeszcze słabo rozwinięte,
  • osoby w wieku podeszłym z powodu występowania chorób współistniejących (choroby układu krążenia, układu oddechowego), stosowanych leków i znacznie osłabionego odruchu pragnienia.

Co może spowodować hipertermię?

Hipertermia najczęściej spowodowana jest podwyższoną temperaturą otoczenia lub upośledzeniem mechanizmów termoregulacji i niemożliwością pozbycia się nadmiaru ciepła wytworzonego przez organizm. Wyróżniamy:

  • postać klasyczną – rozwijającą się, gdy organizm narażony jest na długotrwałe działanie wysokiej temperatury przekraczającej 35℃,
  • hipertermię wysiłkową – której sprzyja duży wysiłek fizyczny, przy ciepłej, wilgotnej pogodzie, bez odpowiedniego nawodnienia organizmu.

Do innych przyczyn hipertermii należą:

  • odwodnienie – w wyniku odwodnienia organizmu dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia wytwarzania potu, co upośledza utratę ciepła,
  • zatrucia – szczególnie substancjami o działaniu sympatykomimetycznym (kokaina, amfetamina i jej pochodne, mefedron) lub serotoninowym (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i inhibitory monoaminooksydazy (inhibitory MAO),
  • uszkodzenie podwzgórza – w przedniej części podwzgórza zlokalizowany jest ośrodek termoregulacji, uszkodzenia tej części mózgowia wskutek incydentów naczyniowo-mózgowych czy urazów mechanicznych skutkują zaburzeniami regulacji ciepłoty ciała,
  • alkoholowy zespół abstynencyjny,
  • zaburzenia hormonalne – ciężką hipertermię mogą powodować: nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy; łagodna hipertermia może być wywołana przez: podwyższenie temperatury ciała przez np. nadczynność przytarczyc, hipoglikemię czy niedoczynność nadnerczy,
  • niepożądane reakcje na leki, tzw. hipertermia polekowa – przykładem jest hipertermia złośliwa, będąca uwarunkowanym genetycznie schorzeniem, w którym dochodzi do nagłego niekontrolowanego wzrostu temperatury wewnętrznej, po podaniu leków stosowanych do znieczulenia ogólnego (najczęściej po wziewnych anestetykach fluorowych, głównie halotan) i zwiotczenia mięśni (suksametonium); złośliwy zespół neuroleptyczny, występujący najczęściej po haloperydolu.

Powiązane produkty

Hipertermia – objawy

Udar cieplny jest stanem nagłym obarczonym dużą śmiertelnością u osób dorosłych ok. 12%. Do etapów poprzedzających wystąpienie udaru cieplnego należą: przegrzanie i wyczerpanie cieplne.

Przegrzanie jest zjawiskiem występującym szczególnie często podczas fali upałów. Objawia się uczuciem dyskomfortu, zmęczenia, następnie nudnościami, zawrotami i bólami głowy. U osób wykonujących wysiłek fizyczny mogą pojawić się bolesne kurcze mięśni brzucha lub kończyn tzw. kurcze cieplne. Temperatura wewnętrzna ciała pozostaje prawidłowa.

Przy wyczerpaniu cieplnym temperatura głęboka ciała wzrasta do 38–40℃. Skóra bywa blada, chłodna i spocona. Pacjent zgłasza pragnienie, pojawiają się nudności, wymioty, bóle głowy, splątanie. Akcja serca przyspiesza, a oddech staje się szybszy. Obecne jest odwodnienie lekkiego stopnia.

Udar cieplny może być konsekwencją przegrzania czy wyczerpania termicznego, może również wystąpić nagle, bez objawów ostrzegawczych. Temperatura głęboka ciała przekracza wtedy 40℃, skóra jest gorąca, sucha, twarz zaczerwieniona. zwykle towarzyszy mu ciężkie odwodnienie. Pojawiają się objawy neurologiczne: zawroty głowy, splątanie, majaczenie. Pacjent może być nieprzytomny; może rozwinąć się wstrząs.

Pierwsza pomoc przy hipotermii

W przypadku przegrzania pierwsza pomoc polega na zaprzestaniu wysiłku fizycznego, odizolowanie chorego od źródła ciepła i pobyt w chłodnym pomieszczeniu. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie.

Podobnie należy postąpić w przypadku podejrzenia osłabienia cieplnego. Jeżeli samopoczucie nie ulega poprawie w ciągu 20–30 minut lub pojawiły się drgawki, splątanie czy śpiączka, konieczne jest wezwanie zespołu pogotowia ratunkowego.

Podejrzenie udaru cieplnego wymaga szybkiego i energicznego działania. Po pierwsze należy wezwać pomoc, dzwoniąc pod 112 lub 999. Chorego należy przenieść w chłodne miejsce i zdjąć z niego nadmiar odzieży. Należy rozpocząć intensywne chłodzenie. Skrapiaj ciało obficie wodą, najlepiej letnią (nie polewaj chorego z udarem cieplnym zimną/lodowatą wodą – powoduje to obkurczenie naczyń krwionośnych, które dodatkowo ograniczają eliminację ciepła z organizmu), włącz wentylator lub wachluj, żeby zwiększyć ruch powietrza. Osobie nieprzytomnej nie podawaj płynów do picia – ze względu na ryzyko zachłyśnięcia. W takiej sytuacji ułóż chorego w pozycji bocznej ustalonej i czekaj na przyjazd pogotowia.

Leczenie szpitalne udaru cieplnego m. in. obejmuje:

  • dalsze ochładzanie chorego, aż temperatura głęboka spadnie poniżej 39℃,
  • nawadnianie za pomocą płynów dożylnych,
  • podawanie leków przeciwdrgawkowych w przypadku wystąpienia drgawek,
  • monitorowanie chorego pod kątem rozwoju niewydolności wielonarządowej,
  • w przypadku niewydolności oddechowej zastosowanie sztucznej wentylacji.
  1. P. Wernicki, Przegrzanie, Medycyna Praktyczna, 2000.
  2. A. Zawadzki, Medycyna ratunkowa i katastrof, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.
  3. W. Z. Traczyk, Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) – jak sobie z nim radzić?

    Co miesiąc powtarza się niemal ten sam scenariusz – dopada Cię huśtawka nastrojów, nie możesz się skoncentrować, przybierasz na wadze nawet do 3 kg, czujesz się opuchnięta, piersi sprawiają Ci ból, nie możesz spać, masz migrenę, nudności, zaparcia lub biegunkę, a twarz i dekolt pokrywają się wypryskami? To tylko część z ponad 100 objawów, które  świadczą o zespole napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS. Jak złagodzić jego objawy?

  • Terapia celowana - nowa metoda leczenia nowotworów

    W dzisiejszych czasach do walki z nowotworami wykorzystywane są różne metody leczenia: zabiegi operacyjne, jak również chemioterapia, radioterapia, czy też hormonoterapia. Obecnie coraz większe nadzieje wiąże się z tzw. terapią celowaną.

  • Pneumocystoza – objawy, rozpoznanie i leczenie

    Pneumocystoza to zapalenie płuc spowodowane zakażeniem Pneumocystis jirovecii. Choroba występuje u osób z obniżoną odpornością m.in. z powodu AIDS lub przyjmowania leków immunosupresyjnych, dlatego zalicza się ją do zakażeń oportunistycznych. Pneumocystoza to poważna choroba objawiająca się dusznością i suchym kaszlem, która może prowadzić nawet do śmierci.

  • Polio – przyczyny, objawy, leczenie choroby Heinego-Medina

    Polio jest wirusową chorobą zakaźną, która może prowadzić do śmierci lub ciężkiego kalectwa na skutek wiotkiego porażenia mięśni. Do zakażenia poliowirusem dochodzi drogą pokarmową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym. Jak rozpoznać polio i w jaki sposób się przed nim uchronić? Jakie są objawy choroby Heinego-Medina?

  • Ból pęcherza – przyczyny, leczenie, domowe sposoby

    Ból pęcherza jest jedną z częstszych infekcji dróg moczowych, szczególnie u kobiet. Jeśli jej przebieg jest ostry, może mu towarzyszyć bardzo częste oddawanie niewielkich ilości moczu, gorączka oraz pieczenie w okolicach cewki moczowej. To jaka terapia będzie najlepsza na ból pęcherza, zależy od przyczyny tych dolegliwości. Czy ból pęcherza i zapalenie pęcherza to ta sama przypadłość i jak radzić sobie z infekcją w czasie ciąży?

  • Monakolina K – co to jest? Właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

    Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności nie tylko w Polsce, lecz również na całym świecie. U podłoża większości z nich leży miażdżyca naczyń krwionośnych, która jest bezpośrednio związana z zaburzeniami lipidowymi. Jednym z proponowanych sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stosowanie suplementacji w oparciu o monakolinę K.

  • Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

    Kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego albo sygnalizować rozwijającą się w organizmie infekcję dróg oddechowych. Istnieją jednak inne przyczyny kaszlu u dzieci, które wymagają bardziej zaawansowanych badań. Jakie to przyczyny i jak je zdiagnozować?

  • Sensor do pomiaru cukru (CGM) – czym jest? Ile kosztuje? Refundacja

    Koncepcja wszczepialnych czujników glukozy jest propagowana od ponad 40 lat. Obecnie przyjmuje się, że ciągły monitoring glikemii (CGM) zwiększa jakość życia, ponieważ umożliwia podejmowanie świadomych decyzji dotyczących leczenia cukrzycy w wyniku bardziej zoptymalizowanej kontroli glikemii. Cukrzyca jest jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych, na którą w Polsce choruje ponad 3 mln osób, z czego około 25% nie jest tego świadomych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.