dziewczynka w foteliku samochodowym
Marta Witkowska

Syndrom zapomnianego dziecka – czy można mu zapobiec?

Przypadki pozostawienia dziecka w zamkniętym samochodzie zdarzają się i zdarzyć się mogą każdemu rodzicowi lub opiekunowi – wniosek ten, choć niewiarygodny, jest jednak prawdziwy. Wyniki badań pokazują bowiem, że tak działa ludzki mózg – w pewnych okolicznościach można zapomnieć nawet o dziecku będącym z nami w samochodzie. „Zapomnieć” wskazuje, że jest to problem pamięci, a nie wynik zaniedbania, o który tak często podejrzewani są rodzice lub opiekunowie. 

Syndrom zapomnianego dziecka – co oznacza?

Syndrom zapomnianego dziecka (ang. forgotten baby syndrome, FBS) określa zjawisko nieświadomego pozostawienia dziecka w zamkniętym, zaparkowanym pojeździe. W takiej sytuacji niejednokrotnie dziecko narażone jest na hipertermię (przegrzanie organizmu), mogącą zakończyć się śmiercią w wyniku doznania udaru cieplnego. 

Udar cieplny jest stanem klinicznym, w którym doszło do osiągnięcia krytycznej wartości głębokiej ciepłoty ciała (równej 40℃ lub wyższej), wskutek zaburzenia mechanizmu termoregulacji. U dzieci do 6. roku życia temperatura ciała wzrasta od 3 do 5 razy szybciej niż u dorosłych. Co więcej, zagrożenie życia dzieci pozostawionych w zamkniętych pojazdach zaparkowanych na słońcu nie ogranicza się jedynie do ciepłych miesięcy roku. Meteorolog Jan Null, założyciel amerykańskiej organizacji No Heat Stroke (noheatstroke.org), którego zadaniem jest zapobieganie zgonom w wyniku przegrzania, uświadamia, że również podczas chłodnej wiosny wnętrze zamkniętego samochodu może osiągnąć krytyczny dla życia poziom już w ciągu godziny!

Organizacja No Heat Stroke podaje, że od 1998 roku do czerwca 2022 roku w Stanach Zjednoczonych śmierć w wyniku doznania udaru cieplnego poniosło aż 916 dzieci. Przypadki te odnotowywane są licznie na całym świecie. W obliczu tak dramatycznych statystyk, zjawisko FBS jest zjawiskiem wyjątkowo silnie kontrowersyjnym i bulwersującym opinię publiczną, co często prowadzi do potępienia i ostracyzmu ze strony społeczeństwa, a nawet mediów wobec opiekuna. Jest to działanie wyjątkowo szkodliwe dla ogółu społeczeństwa, gdyż zmniejsza czujność rodziców i opiekunów, bowiem wyniki badań naukowych pokazują, że zjawisko to może dotyczyć każdego rodzica i opiekuna, który naturalnie dba i troszczy się o dziecko.

Guard i Gallagher w 2005 roku opublikowali istotne wyniki długoletnich badań nad FBS opierające się na 171 przypadkach, które miały miejsce w okresie od 1 stycznia 1995 do 31 grudnia 2002 r. Wykazali, iż w 73% dzieci zostały porzucone przez dorosłych. Niemalże trzy czwarte z nich (opiekunów) było nieświadomych tego, że zostawia dziecko w samochodzie lub zapomniała o nim. Prawie połowa tych przypadków związanych była ze sprawowaniem rutynowej opieki nad dzieckiem, np. wyjścia z domu z zamiarem odwiezienia dziecka do przedszkola. 

Organizacja Kids and Cars, która zajmuje się prewencją wypadków samochodowych z udziałem dzieci, na podstawie analiz arkuszy informacyjnych osób, którym zdarzyło się w wyniku zapomnienia pozostawić dziecko w zamkniętym samochodzie, podkreśla, że przypadki te dotyczą różnych środowisk społecznych – osób o różnym statusie społeczno-ekonomicznym, jak i różnym poziomie wykształcenia, pochodzeniu etnicznym oraz różnego wyznania i w różnym wieku. Wśród nich są nauczyciele, dentyści, pracownicy socjalni, funkcjonariusze organów ścigania, duchowni, pielęgniarki czy oficerowie wojskowi.

Analiza danych wszystkich międzynarodowych (poza Włochami) przypadków porzucenia dziecka w pojeździe, które doprowadziły do skutków śmiertelnych, pomijając przypadki o charakterze kryminalnym, dała zbieżne wyniki, pokazując, iż do porzuceń tych dochodziło w sposób niezamierzony, a opiekunowie nie przejawiali niestabilności psychicznej ani oznak zaniedbywania dziecka. Wywnioskowano, iż to nie czynnik psychopatologiczny jest determinantem syndromu zapomnianego dziecka, a sposób funkcjonowania ludzkiego mózgu, mianowicie – systemów pamięci.

Syndrom zapomnianego dziecka – przyczyna tkwi w pamięci

Wszystko to, o czym myślimy w danym momencie, rozgrywa się w tzw. systemie pamięci roboczej. Pamięć robocza to zdolność do tymczasowego, bieżącego i świadomego zarządzania informacjami (bodźcami) pochodzącymi z otoczenia, wnętrza organizmu lub przywołanymi z pamięci długotrwałej (wiedza, wspomnienia, doświadczenie, wrażenia sensoryczne). Jest aktywna non stop w stanie świadomości i przez cały czas aktualizuje swoją zawartość wskutek zmieniających się bodźców. Jest najbardziej nietrwałą formą pamięci, ale to w niej analizowana jest każda dostrzeżona informacja.

Procesy w niej zachodzące zlokalizowane są w dwóch obszarach kory starej mózgu: w ciele migdałowatym, które przypisuje informacji kontekst emocjonalny, oraz hipokampie, który koduje przydatne informacje. Z hipokampu informacje te przekazywane są do wyższych ośrodków mózgowych pamięci długotrwałej zlokalizowanych w korze nowej mózgu i układzie limbicznym. Pamięć długotrwała jest zatem efektem działania pamięci roboczej. Poprawność działania pamięci roboczej jest podstawą poprawności funkcji wykonawczych, jak skupienie uwagi, podejmowanie decyzji i planowanie działań z użyciem pamięci długotrwałej, które to gwarantują powodzenie w funkcjonowaniu społecznym człowieka. Pamięć długotrwała swym obszarem znaczeniowym obejmuje wiele rodzajów, definiowanych zależnie od rodzaju przechowywanych informacji.

Dwa rodzaje pamięci długotrwałej: pamięć nawyków oraz pamięć prospektywna mają szczególny udział w omawianym zjawisku FBS. 

Pamięć nawyków przejawia się w postaci automatycznego wykonywania powtarzalnych czynności, bez pamiętania wyraźnych ich szczegółów jak np. codzienny powrót z pracy do domu autobusem linii numer 80. Ten system pamięci pozwala działać wielozadaniowo bez bycia w pełni świadomym. Czynności wykonywane są niejako na tzw. autopilocie, odruchowo bez zastanowienia.

Pamięć prospektywna przechowuje informacje i umożliwia planowanie ich wykorzystania w danym momencie w przyszłości. Zlokalizowana w korze przedczołowej mózgu, związana jest z czynnościami, które mamy zamiar wykonać w przyszłości np. odebranie butów od szewca wracając z pracy. Jak zamiar (intencja) sam w sobie jest nieświadomy, tak przypomnienie sobie o nim oznacza, że zamiar trafił do świadomości. 

Żeby nastąpił moment przypomnienia o zamiarze, jak np. przypomnienie o odebraniu butów od szewca wracając z pracy, do pamięci roboczej musi dotrzeć wskazówka. Wskazówka jest konkretną informacją sensoryczną (bodźcem), który wskutek skojarzenia jej znaczenia z zamiarem, natychmiast o nim przypomni. Ta konkretna wskazówka (informacja sensoryczna) przetwarzana w pamięci roboczej jest czynnikiem napędzającym wykonanie zamiaru. Wskazówka może mieć różnoraki charakter – czasowy, zdarzeniowy czy zmysłowy i tak, np. reklama butów w radiu, potknięcie się czy widok sklepu z butami, mogą przypomnieć o zamiarze odbioru butów od szewca po pracy.

Jeśli do pamięci roboczej wskazówka nie dotrze, mechanizm przypominania o zamiarze wykonania czegoś w przyszłości nie zadziała. Wskazówka, która ma wyzwolić mechanizm przypominania może nie dotrzeć z dwóch powodów – może w ogóle się nie pojawić lub pojawić się, ale nie zostać dostrzeżona. Brak zwrócenia uwagi na wskazówkę na poziomie poznawczym jest jednoznaczny z brakiem reakcji na poziomie wykonawczym. W efekcie pamięć nawyków skieruje nas po pracy prosto do domu, pomijając po drodze wizytę u szewca. Takie zapomnienie o zamiarze jest wynikiem przejściowego deficytu pamięci roboczej. W takich przypadkach najczęściej to właśnie pamięć nawyków (rutyna w działaniu) przejmuje kontrolę nad pamięcią prospektywną. Jest to zachowanie spotykane niezwykle często. M. Kliegel i M. Martin w publikacji z roku 2003 podali, że liczba zgłaszanych błędów pamięciowych dotyczy zapominania o zamiarach i oscyluje w przedziale 50–80% spośród wszystkich zgłaszanych błędów.  
 
Jak sytuacja z powyższego przykładu nie niesie zagrożenia, tak deficyty pamięci roboczej, w przypadku syndromu zapomnianego dziecka, mogą mieć skutki tragiczne. Doktor David M. Diamond, neuropsycholog Uniwersytetu Południowej Florydy w Tampie, ekspert w dziedzinie pamięci, który od roku 2004 zajmuje się badaniem FBS, wyjaśnia, że w takim przypadku – w trakcie jazdy istnieje tzw. „punkt wyboru”. Określa on miejsce docelowe – np. przedszkole czy praca. Rodzice, z którymi prowadził wywiad badawczy, deklarowali, że stracili świadomość obecności dziecka w samochodzie, za czym jako punkt wyboru obrali np. pracę, z pominięciem pierwszego miejsca docelowego, np. żłobka czy przedszkola.

Najczęstszą przyczyną utraty świadomości przebywania dziecka w samochodzie jest brak interakcji z dzieckiem, wskutek tego, że dziecko podczas jazdy zachowywało się po prostu cicho, a najczęściej spało. Mózg rodzica/opiekuna nie otrzymał wskazówki (informacji sensorycznej) i wykonał manewr automatyczny. Badani rodzice zgłaszali również wystąpienie czynnika rozpraszającego w postaci stresu lub zmęczenia, które pojawiły się przed i/lub w trakcie jazdy. Czynnik rozpraszający zakłócił więc funkcjonowanie pamięci roboczej, poprzez co wskazówka (informacja sensoryczna), nawet jeśli się pojawiła, nie została dostrzeżona. Również zmiana codziennej rutyny, np. zmiana trasy w wyniku objazdu czy dodatkowe sprawy do załatwienia albo rozmowa przez telefon, może stać się powodem, który zakłóca działanie pamięci roboczej.

Doktor Diamond wskazuje na jeszcze jeden aspekt działania mózgu – system pamięci oparty na wspomnieniach. W trakcie badań okazało się, że w przypadkach FBS mózg stworzył fałszywe wspomnienie, jakim było odprowadzenie dziecka do przedszkola. Rodzic był więc przekonany, że dziecko znajduje się w przedszkolu – w bezpiecznym miejscu, tam, gdzie z założenia powinno być. Co więcej, rodzic/opiekun, niczego nie podejrzewając, ufając swojemu fałszywemu wspomnieniu, może spokojnie opowiadać osobom z pracy, że wracając po pracy jedzie odebrać dziecko.

Powiązane produkty

Czy można zapobiec FBS?

Janette Fennell, założycielka i prezes organizacji KidsAndCars, która śledzi incydenty FBS, wypowiedziała mocne słowa, że „najgorszą rzeczą, jaką może zrobić każdy rodzic lub opiekun, jest myślenie, że coś takiego nie może przydarzyć się jemu lub komuś z ich rodziny”. 

Zjawisko FBS należy potraktować niezwykle poważnie i zaprzestać myślenia typu: „kocham swoje dziecko i nic takiego mi się nie przydarzy” – zgodnie twierdzą wszystkie osoby, które zajmują się badaniem i zapobieganiem FBS. Apelują, by zaakceptować myśl, że zjawisko zapomnianego dziecka może dotknąć każdego, w tym również nas. Należy mieć ograniczone zaufanie do działania własnego mózgu, zwłaszcza w okresach przemęczenia, zmniejszonej ilości snu, silnego stresu czy osłabienia organizmu, choćby z powodu przeziębienia. Zatem fundamentem w zapobieganiu tragicznym zdarzeniom związanym z nieświadomym pozostawieniem dziecka w samochodzie jest przede wszystkim zrozumienie przez rodziców i opiekunów, że ludzka pamięć nie zawsze działa poprawnie. 

Co więcej, należy też mieć na uwadze fakt, że niebezpieczeństwo nagrzania zamkniętego samochodu do wysokości temperatury zagrażającej zdrowiu i życiu dziecka nie dotyczy jedynie gorącego lata, ale również umiarkowanych temperatur innych pór roku. 

Uświadomienie realności niebezpieczeństwa zjawiska FBS w codziennym funkcjonowaniu stanowi podstawową strategię prewencyjną, od której należy zacząć. Kolejno zaleca się wdrożenie strategii mających na celu przezwyciężenie ewentualnych niewydolności pamięci roboczej, które mogą się pojawić u rodzica/opiekuna.

Rynek technologiczny wychodzi takim potrzebom naprzeciw, oferując do zainstalowania w samochodzie urządzenia, które mają sygnalizować obecność dziecka. Są to różnego rodzaju urządzenia pomiarowo-alarmowe. Rozwiązaniem skutecznym i niedrogim jest poduszka do fotelików dziecięcych, która wykrywa obecność dziecka w foteliku. W przypadku, gdy rodzic/opiekun oddali się od pojazdu na odległość 20 metrów, otrzymuje ostrzeżenie alarmowe na telefon komórkowy. 

Innym pomocnym urządzeniem jest czujnik do pomiaru poziomu CO2 (który wydzielany jest przez dziecko) w powietrzu w zamkniętym samochodzie. Gdy bezpieczna granica zostanie przekroczona, uruchomiony zostanie alarm w aplikacji w telefonie i/lub otwarcie szyb. 

Przed opuszczeniem pojazdu trzeba zawsze sprawdzać siedzenia w samochodzie. Obok rzeczy, którą będziemy ze sobą zabierać, wychodząc z samochodu, jak laptop, aktówka, torebka czy śniadanie warto położyć przedmiot, który kojarzymy z dzieckiem, np. pluszak lub inna zabawka, pieluchy, kosmetyk, część garderoby.

Po wyjściu z pojazdu należy fizycznie otworzyć drzwi i sprawdzić tylne siedzenie. Wyrobienie nawyku z takiej czynności trwa 21 dni, podaje Amber Rollins, dyrektor organizacji Kids and Cars Safety, zajmującej się bezpieczeństwem dzieci w samochodach.

Podczas jazdy trzeba zachować szczególną ostrożność, gdy zmieni się rutyna codziennego dojazdu do miejsca docelowego, np. pojawi się objazd. 

Warto umówić się z opiekunem w żłobku/przedszkolu, że zadzwoni, gdy dziecko nie pojawi się o określonym czasie w miejscu docelowym. Opiekun pracujący w takiej instytucji powinien posiadać do rodzica numer zarówno prywatny, jak i służbowy. 

Niezwykle cenną pomocą okaże się podtrzymanie interakcji z dzieckiem, angażując dziecko do rozmowy, zachęcając do opowiadania, śpiewania czy recytowania, bowiem słyszalny głos dziecka dla mózgu opiekuna jest idealną wskazówką podtrzymującą świadomość obecności dziecka w samochodzie.

  1. N. Anselmi, S. Montaldo, A. Pomilla, A. Maraone, Bambini dimenticati in auto: dimensioni del fenomeno e nuove prospettive di ricerca, „rivistadipsychiatria.it” [online] https://www.rivistadipsichiatria.it/archivio/3333/articoli/33026/, [dostęp:] 28.06.2022 r.
  2. R. Albiński, Pamiętanie o zamierzonych działaniach. Przegląd badań nad pamięcia prospektywną, „depot.ceon.pl” [online] https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/1243/Pami%20tanie%20o%20zamierzonych%20dzia%20aniach.pdf?sequence=1, [dostęp:] 30.06.2022 r.
  3. E. A. Thomas, Research Shows That Anyone Could Forget a Kid in a Hot Car Forgetting children is a common memory failure that can lead to tragic consequences, „consumerreports.org” [online] https://www.consumerreports.org/car-safety/anyone-could-forget-kids-in-hot-car-forgotten-baby-syndrome-a3901940661/, [dostęp:] 28.06.2022 r.
  4. Yi-Jin Yu, Experts looking for ways to prevent hot car deaths, new radar technology could detect heartbeats, „kidsandcars.org” [online], https://www.kidsandcars.org/2022/06/27/experts-looking-for-ways-to-prevent-hot-car-deaths-new-radar-technology-could-detect-heartbeats/, [dostęp:] 28.06.2022 r.
  5. J. Null, Heatstroke Deaths of Children in Vehicles, „noheatstroke.org” [online] https://www.noheatstroke.org/ [dostęp:] 28.06.2022 r.
  6. M. Jagodzińska, Psychologia pamięci, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2008.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

    Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

  • Pierwsze Święta z dzieckiem

    Boże Narodzenie to cudowny okres w roku. W przypadku świeżo upieczonych rodziców chwile te będą jeszcze bardziej magiczne - pierwsze święta z dzieckiem to niezapomniane przeżycie. Należy jednak pamiętać o tym, że w okresie świątecznym na naszego malca może czekać w domu wiele niebezpieczeństw. Dlatego musimy zadbać o jego bezpieczeństwo i sprawić, aby całe Święta upłynęły w spokoju i aby nie zakłócił ich żaden wypadek.

  • Pierwsza miesiączka – jak się przygotować?

    Pierwsza miesiączka to bardzo ważne wydarzenie dla dojrzewającej dziewczynki. Aby lepiej przygotować dziecko na czekające je zmiany, warto już od wczesnego dzieciństwa rozmawiać na tematy związane z cielesnością.

  • Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

    Rumień zakaźny to zakaźna choroba wirusowa, która dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 2. do 12. roku życia. Może więc wystąpić zarówno u niemowląt, jak i starszych dzieci. Nie należy jednak do niebezpiecznych chorób, a jej objawy w większości przypadków ustępują samoistnie.

  • USG ciąży – jak wygląda badanie? Ile razy należy je robić? Cena, wskazania

    Ultrasonografia (badanie ultrasonograficzne, USG) to badanie obrazowe, które jest całkowicie bezpieczne dla każdego pacjenta, a w przypadku kobiet ciężarnych również dla płodu. Pozwala monitorować prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu na każdym etapie. Istnieje kilka rodzajów USG. Każde z nich wykonuje się na innym etapie ciąży. Czym różni się USG wczesnej ciąży od tego w późniejszych miesiącach, a także którą chorobę można diagnozować dzięki ultrasonografii?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

  • Dziecko ma gorączkę – jak podawać leki i obniżyć temperaturę?

    Gorączka u dziecka to powszechny objaw chorobowy, który zazwyczaj jest wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może towarzyszyć wielu schorzeniom, takim jak grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie płuc, angina czy infekcje dróg moczowych. Gorączka u dziecka może wystąpić również w wyniku szczepienia lub innych czynników, także tych wynikających z autoimmunologii. Czy gorączkę trzeba zbijać od razu po tym, kiedy się pojawi? Jak obniżyć ją domowymi sposobami i czy nacieranie skóry dziecka alkoholem może okazać się pomocne?

  • Skala Brazeltona (NBAS) – co to jest? Do czego służy?

    Zrozumienie języka, w jakim komunikują się niemowlęta, jest dużą zagadką nie tylko dla rodziców, ale także dla pediatrów i badaczy. Skala Brazeltona (NBAS) powstała w 1973 roku i do dzisiaj stanowi przydatne narzędzie w ocenie indywidualnego charakteru niemowląt i dzieci aż do ukończenia 2 miesiąca życia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij