przemoknięte dziecko w ręczniku
Joanna Naczyńska

Hipotermia – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Hipotermia to wychłodzenie organizmu, do którego dochodzi, gdy temperatura ciała spada poniżej 35℃. Co ją może spowodować? Czy jej skutki mogą być groźne dla zdrowia? Jak wygląda pierwsza pomoc osobie z hipotermią? Podpowiadamy.

Hipotermia – co to takiego? Co ją powoduje? Jakie mogą być jej skutki?

Hipotermia jest stanem, w którym temperatura ciała człowieka spada poniżej 35℃. Dochodzi do niej, gdy ochładzanie organizmu zachodzi szybciej niż wytwarzanie ciepła. Hipotermia może wystąpić na skutek długiego przebywania w niskiej temperaturze otoczenia (powietrza, wody), kiedy dochodzi do wychłodzenia organizmu, które może zagrażać życiu. Hipotermia może dotyczyć również noworodków. Fizjologicznym zjawiskiem jest hipotermia wywołana, czyli hibernowanie niektórych ssaków. W hibernacji temperatura ciała ssaków obniża się do małych wartości i nie powoduje żadnych skutków chorobowych po obudzeniu.

Hipotermia znalazła również zastosowanie w medycynie. Hipotermię łagodną stosuje się w w niektórych przypadkach u osób z nagłym zatrzymaniem krążenia, aby uzyskać spowolnienie metabolizmu i zmniejszenie zapotrzebowania na tlen, a w rezultacie zmniejszyć uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Hipotermia może dotyczyć również miłośników morsowania, czyli korzystania z prozdrowotnych właściwości krótkich kąpieli w zimnej wodzie. Zimna woda o wiele szybciej wychładza ciało niż zimne powietrze.

Hipotermia u noworodka

Noworodki mają zwiększoną podatność na wychłodzenie. Dzieje się tak głównie z kilku powodów: wysokiego stosunku powierzchni ciała do masy, dużej utraty ciepła przez parowanie i niedoboru podskórnej tkanki tłuszczowej oraz braku mechanizmów termogenezy takich, jakie posiadają osoby dorosłe. Noworodki wykorzystują jedynie mechanizm termogenezy bezdrżeniowej, pozyskują energię cieplną z brunatnej tkanki tłuszczowej, która ulega rozpadowi pod wpływem narażenia noworodka na zimno i powoduje wytwarzanie dużej ilości ciepła. Zapasy tej tkanki są nieodnawialne.

Brunatna tkanka tłuszczowa powstaje w 26.–28. tygodniu ciąży, wcześniaki urodzone przed tym czasem, nie posiadają tkanki brunatnej i są o wiele bardziej narażone na hipotermię niż noworodki donoszone.

W szpitalu, podczas opieki nad noworodkiem, kontroluje się ciepłotę jego ciała, a wszelkie objawy hipotermii, takie jak ochłodzenie i bladość skóry noworodka, sina lub jasnoróżowa skóra, zaburzenia rytmu oddychania, senność czy brak łaknienia, mogą być oznaką hipotermii i wymagają pomocy personelu medycznego, aby zapobiec następstwom hipotermii. Skutki hipotermii są bardzo poważne i mogą doprowadzić nawet do śmierci noworodka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, by temperatura ciała noworodka była utrzymywana w granicach 36,5–37,5℃, temperaturę 36,0–36,4℃ określa jako stres termiczny lub hipotermię łagodną, temperaturę 32,0–35,9℃ jako hipotermię umiarkowaną, natomiast poniżej 32,0℃ jako ciężką. Podkreślić należy, że równie niebezpieczne jest przeciwieństwo hipotermii, czyli przegrzanie organizmu noworodka.

W wyspecjalizowanych ośrodkach medycznych stosuje się tzw. hipotermię kontrolowaną. Hipotermia kontrolowana jest stosowana w niektórych oddziałach szpitalnych jako metoda neuroprotekcji ośrodkowego układu nerwowego (OUN) u noworodków z objawami encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej i polega na kontrolowanym obniżeniu temperatury ciała o 3–4°C przez 72 godziny. Najczęściej dotyczy noworodków urodzonych w zamartwicy i w stanie niedotlenienia. Stosowanie hipotermii pozwala na zwolnienie metabolizmu tkanki nerwowej mózgu i zmniejszenie zapotrzebowania na glukozę oraz tlen. Kontrolowana hipotermia ma w tym przypadku na celu zmniejszenie uszkodzeń mózgu i poprawę rokowań wystąpienia następstw neurologicznych, w tym mózgowego porażenia dziecięcego i padaczki.

Rodzaje i objawy hipotermii. Jak się ją leczy?

Wyróżnia się hipotermię łagodną (32–35℃), umiarkowaną (28–32℃), ciężką (20–28℃)  i głęboką (<20℃). W ocenie głębokości stanu hipotermii stosuje się odczyt temperatury głębokiej (centralnej) ciała. W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają spowolnieniu, a w skrajnych przypadkach hipotermia może doprowadzić do śmierci z wychłodzenia.

Objawy hipotermii można podzielić na: łagodne, umiarkowane, ostre i krytyczne.

  1. Łagodne objawy hipotermii to przede wszystkim silne dreszcze. Organizm stara się wytworzyć więcej ciepła poprzez drżenie i ruch mięśni. Gdy nie udaje się w ten sposób podwyższyć temperatury ciała, dochodzi do stopniowego osłabienia organizmu, dłonie i stopy są bardzo zimne, a czucie w nich może zanikać.
  2. Umiarkowane objawy hipotermii charakteryzują się ustaniem dreszczy. Osoba, której stan wychłodzenia dotyczy, jest senna, zdezorientowana i obojętna, lecz nadal jest przytomna. Tętno jest niemiarowe, a skóra na klatce piersiowej chłodna.
  3. Ostre objawy hipotermii występują, gdy temperatura ciała spada poniżej 28℃. Osoba będąca w stanie hipotermii głębokiej jest nieprzytomna, jej oddech jest płytki i bardzo wolny, a skóra bardzo zimna. To stan, w którym serce bije bardzo wolno.
Gdy temperatura ciała spadnie poniżej 24℃, mówimy o krytycznych objawach hipotermii, do których zalicza się zatrzymanie akcji serca.

Leczenie hipotermii

Leczenie hipotermii odbywa się zawsze w warunkach szpitalnych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Leczenie polega głównie na podtrzymywaniu funkcji życiowych i stopniowym podnoszeniu temperatury ciała.

Powiązane produkty

Pierwsza pomoc w hipotermii

Udzielanie pomocy osobie wychłodzonej wymaga przestrzegania zasady, aby unikać wszelkich zbędnych ruchów poszkodowanego. Nadmierne poruszanie kończynami może spowodować nagłe przemieszczenie ochłodzonej krwi z kończyn do serca. W hipotermii organizm utrzymuje ciepłą jeszcze krew, zachowując krążenie w sercu, płucach i mózgu; przemieszczenie do serca zimnej krwi z kończyn może doprowadzić do całkowitego zatrzymania krążenia.

Osoba, której udzielana jest pomoc, powinna zostać przeniesiona w miejsce ciepłe, osłonięte od wiatru, gdzie możliwe będzie stopniowe, powolne ogrzewanie.

Osobę wychłodzoną należy traktować bardzo ostrożnie. W przypadku łagodnych objawów hipotermii, gdy poszkodowany jest w pełni przytomny, powinno się rozebrać go z mokrych ubrań, w razie konieczności rozciąć ubranie. Ogrzewanie należy rozpocząć od okolicy pleców, szyi i głowy, unikać gwałtownego ogrzewania. Do ogrzewania można wykorzystać butelki z ciepłą wodą lub ogrzewacze chemiczne. Istotne jest również odizolowanie poszkodowanego od zimna poprzez np. okrycie go kocem ratunkowym lub śpiworem. Osobie przytomnej można podawać słodkie, ciepłe napoje, nie powinno się natomiast dawać wychłodzonej osobie alkoholu. Nieprzytomnym osobom w hipotermii nie wolno aplikować żadnych napojów, należy unikać transportu w pozycji pionowej oraz rozbierania odzieży, jak najprędzej należy zapewnić pomoc medyczną.

Ofiarę wychłodzenia w stanie hipotermii głębokiej często trudno odróżnić od osoby zmarłej. Udzielający pierwszej pomocy powinien starannie ocenić obecność zachowanego krążenia, aby uniknąć resuscytacji pacjenta, u którego jest zachowane krążenie. Zbyt wcześnie podjęta resuscytacja może w tym przypadku doprowadzić do zaburzenia spowolnionego rytmu serca, wywołać migotanie komór i pogorszyć stan pacjenta. Zespoły ratunkowe do oceny rytmu serca osoby w hipotermii pomocniczo mogą stosować kardiomonitor z zapisem EKG lub ultrasonograf. W hipotermii głębokiej, gdy doszło do zatrzymania akcji serca, tkanka mięśnia sercowego jest wychłodzona i dlatego nie zaleca się wykonywania defibrylacji, jeżeli temperatura głęboka ciała wynosi mniej niż 30℃. Dane w literaturze wskazują na korzystny efekt długotrwałej resuscytacji ze stopniowym ogrzewaniem poskzodowanego i podjęcie próby defibrylacji chorego dopiero po ogrzaniu go do temperatury 30℃.

Jak zapobiec hipotermii?

Wydaje się, że rozsądne podejmowanie aktywności w warunkach, gdzie może dojść do wychłodzenia, jest podstawą. Bardzo ważne jest zapewnienie odpowiednich ilości zarówno płynów, jak i pokarmu, aby dobrze nawodnić oraz odżywić organizm. Odpowiedni ubiór (nie bawełniany, wskazana jest odzież z poliestru lub wełny), który szybko schnie, oddaje pot i wilgoć na zewnątrz. Należy znać objawy hipotermii, aby w porę je rozpoznać i zareagować.

Ważne jest analizowanie prognozy pogody na czas wypraw w góry, uwzględnianie komunikatów i ostrzeżeń pogodowych, unikanie deszczu i wiatru, zaplanowanie rozpoczęcia wyprawy odpowiednio wcześnie, by przed zachodem słońca zdążyć wrócić w bezpieczne miejsce, zaopatrzenie się w ogrzewacze czy latarkę. Warto przemyśleć sposób wezwania pomocy, gdyby zaszła taka potrzeba. Unikać należy udziału w nietypowych aktywnościach sportowych, które narażają organizm na przebywanie w niskiej temperaturze bez odpowiedniego przygotowania. Jak podkreślają eksperci od morsowania, zażywając tej formy aktywności, zawsze warto dowiedzieć się, jak zapobiec hipotermii.

Hipotermia dotyka również wiele bezdomnych osób, zwłaszcza w okresie zimy, dlatego nie należy przechodzić obojętnie obok osób, które potrzebują pomocy.
  1. William F. Ganong, Fizjologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2005, str. 252.
  2.  D. Graydon, K. Hanson, Góry, wolność i przygoda, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2014, str. 504–505.
  3. A. O'Bannon, Sztuka zimowej wędrówki, Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2010, str. 4–6.
  4. M. Nowacka-Gotowiec, D. Dunin-Wąsowicz, Zastosowanie hipotermii leczniczej w encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej noworodków, „Neurologia Dziecięca”, Vol. 21/2012, nr 43.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl