Potówki – czym są i jak się ich pozbyć? Leczenie potówek u dzieci i dorosłych

Potówki – czym są i jak powstają? Jakie są ich rodzaje?  

Potówki (łac. miliaria) są zmianami skórnymi, zazwyczaj o łagodnym przebiegu. Powstają na skutek nadmiernego pocenia w wyniku przegrzania organizmu oraz zatkania gruczołów potowych. Potówki najczęściej pojawiają się pod wpływem dużej wilgotności i wysokiej temperatury otoczenia. Zwykle występują u dzieci w pierwszych sześciu miesiącach życia, choć mogą pojawić się także w wieku późniejszym, również u osób dorosłych.  

Wyróżnia się trzy rodzaje potówek, które różnią się mechanizmem powstawania oraz wyglądem: 

• Potówki zwykłe (łac. miliaria crystallina) – które powstają na skutek zablokowania przewodu wyprowadzającego gruczołów potowych. Dotyczą zewnętrznych warstw skóry. Najczęściej występują w okolicy głowy, szyi i tułowia. Mają postać bardzo licznych, drobnych, białawych albo przezroczystych pęcherzyków na skórze o średnicy około 1–2 mm. Zmiany skórne nie są zaczerwienione, a z czasem samoistnie pękają. W wyniku zakażenia bakteryjnego może pojawić się ropny wysięk (potówki ropne).  
• Potówki czerwone (łac. miliaria rubra) – powstają na skutek zablokowania przewodu wyprowadzającego w obrębie głębszych warstw naskórka. Mają postać grudek o czerwonym przebarwieniu. Najczęstszą lokalizacją potówek czerwonych jest tułów osób dorosłych. W przypadku dzieci potówki czerwone występują najczęściej na twarzy, karku, w pachwinach i pod pachami. Dodatkowo często obserwuje się uczucie pieczenia skóry.  
• Potówki głębokie (łac. miliaria profunda) – uszkodzenie przewodu wyprowadzającego gruczołu potowego występuje w obrębie lub poniżej granicy skórno-naskórkowej, czyli głęboko w skórze. Potówki głębokie najczęściej obserwuje się w klimacie tropikalnym. Mają one postać białawych grudek o średnicy około 1–3 mm. Obserwuje się wówczas częściowe lub całkowite zahamowania wydzielania potu, co prowadzi do zaburzeń mechanizmu termoregulacji.  

Czy potówki są groźne? 

Potówki są zazwyczaj niegroźnymi zmianami skórnymi. Potówki u niemowląt i małych dzieci są sygnałem dla rodziców, aby unikać przegrzewania oraz ubierania dziecka w nieprzewiewne ubrania z tkanin syntetycznych. Potówki ropne powstające na skutek zakażenia zmian skórnych wymagają zastosowania antybiotyku w maści, miejscowo na zmienione chorobowo miejsca. Potówki głębokie, które występują w klimacie tropikalnym, mogą być sygnałem o nieprawidłowej termoregulacji, która jest bardzo istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.  

Potówki a inne podobne dolegliwości  

Potówki mogą być pomylone z następującymi jednostkami chorobowymi: 

• trądzik noworodkowy lub niemowlęcy – powstaje na skutek pobudzenia gruczołów łojowych dziecka poprzez hormony matki. Najczęściej pojawia się na twarzy, klatce piersiowej i karku,
• zapalenie mieszków włosowych – krostki pojawiają się na twarzy, owłosionej skórze głowy i kończynach. Zapalenie mieszków wiąże powstaje na skutek nieprawidłowej pielęgnacji skóry lub nadkażenia mieszków włosowych po goleniu czy depilacji,  
• wyprysk atopowy – najczęściej zmiany powstają na policzkach, tułowiu i kończynach,  
• osutka polekowa, czyli wyprysk powstający w wyniku stosowania leków. 

Potówki – gdzie najczęściej się pojawiają? 

Potówki pojawiają się w miejscach, gdzie występują gruczoły potowe w skórze. Najczęstszymi lokalizacjami zmian o typie potówek – zarówno u dzieci, jak i u dorosłych – są twarz, szyja, okolica karku, pod pachami, w pachwinach, pod kolanami i na pośladkach.  

Przyczyny i objawy potówek u niemowląt i starszych dzieci

Najczęstszą przyczyną potówek u noworodków i niemowląt jest przegrzewanie dziecka poprzez zbyt ciepłe ubieranie go lub zakładanie mu sztucznej, nieprzewiewnej odzieży. Potówki u dzieci zwykle maja postać licznych, bardzo drobnych, białawych lub czerwonych krostek lub pęcherzyków. Potówkom u niemowląt i starszych dzieci często towarzysz świąd skóry, pieczenie czy uczucie kłucia skóry.  

Przyczyny i objawy potówek u dorosłych  

Podobnie jak u dzieci, najczęstszą przyczyna potówek u dorosłych jest przegrzanie ciała i utrudniony odpływ potu. Dodatkowo do powstawania potówek predysponują choroby takie jak cukrzyca, nadczynność tarczycy, zaburzenia hormonalne, niektóre choroby nowotworowe, przewlekły stres, gruźlica oraz infekcje przebiegające z wysoką gorączką. Potówki często pojawiają się u osób otyłych, gdyż nadmiar masy ciała predysponuje do zwiększonego wydzielania potu, który gromadzi się w fałdach skóry, powodując macerację i odparzenia.  

Potówki powstają na skutek do zablokowania ujścia gruczołów potowych. Pojawiają się wówczas w miejscach występowania gruczołów potowych bardzo niewielkie, zaczerwienione i przybierające postać pęcherzyków zmiany. Są one dobrze widoczne, ponieważ pojawiają się płytko pod naskórkiem. W przypadku nadkażenia potówek bakteriami, dochodzi do powstawania zmian ropnych, które wymagają zastosowania antybiotyków miejscowo.  

Co stosować na potówki u niemowląt i starszych dzieci?   

Potówki zazwyczaj nie wymagają specjalistycznego leczenia i ustępują samoistnie po zmianie sposobu pielęgnacji oraz ubierania dziecka. W leczeniu potówek u niemowląt i dzieci należy zastosować się do następujących zaleceń: 

• Unikać przegrzewania dziecka, w jego otoczeniu temperatura nie powinna przekraczać 24℃.  
• Zakładać lekką, przewiewną i wykonaną z naturalnych materiałów odzież, unikać ciasnych i ściśle przylegających ubrań. 
• Należy często zmieniać pieluszki oraz myć skórę dziecka preparatami przeznaczonymi dla noworodków i niemowląt. 
• Ograniczyć stosowanie oliwek do kąpieli oraz stosowanych bezpośrednio na skórę dziecka. 
• Stosować kosmetyki, które nie zatykają gruczołów potowych. 
• Można zastosować kremy dla dzieci zawierające cynk, który wysusza skórę, zapobiegając powstawaniu potówek.  
• Do kąpieli można dodać niewielką ilość naparu z rumianku, nagietka czy roztworu nadmanganianu potasu. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 10 minut.  
• Skórę z potówkami należy przemywać gazą nasączoną przegotowaną, letnią wodą, pozostawiając do całkowitego wyschnięcia.  
• W przypadku pojawienia się zmian ropnych należy pilnie udać się lekarza, gdyż może być konieczne zastosowanie antybiotyku w maści na zmienioną chorobowo skórę.  

Co stosować na potówki u dorosłych? Jak wygląda leczenie?  

Co na potówki u dorosłych z apteki? Można zastosować także maści z cynkiem, który ma udowodnione działanie wysuszające skórę, a także zapobiegające rozwojowi zakażeń. Do kąpieli warto dodać napar z rumianku, nagietka, roztworu nadmanganianiu potasu lub skorzystać z preparatów zawierających aloes. Aloes ma właściwości odkażające i tonizujące, co powoduje, że skóra szybciej się regeneruje.   

U osób z potówkami głębokimi konieczna jest wizyta u dermatologa, który zaleci zastosowanie antybiotyku. W przypadku nawracających potówek należy poszukać przyczyny chorobowej takiej jak nadczynność tarczycy, cukrzyca, menopauza czy otyłość.