Chondromalacja rzepki – przyczyny, objawy, leczenie, fizjoterapia, ćwiczenia

Rzepka jest trzeszczką, czyli skostniałym fragmentem ścięgna, który ma za zadanie chronić staw kolanowy. Każdego dnia rzepka jest mocno obciążana, dlatego też, jeśli nie ma ochrony w postaci chrząstki stawowej, może dochodzić do jej zmiękczenia (chondromalacji). Jest to proces etapowy, klasyfikacja według Outerbridge'a wyróżnia kilka stopni chondromalacji rzepki: 1. stopień – pluszowacenie i delikatne zmiękczenie, 2. stopień – niewielkie pęknięcia (maksymalnie do połowy grubości chrząstki), 3. stopień – głębsze pęknięcia (ale nieodsłaniające kości), 4. stopień – ubytki w chrząstce stawowej odsłaniające kość podchrzęstną.

Chondromalacja rzepki – na czym polega? 

Wszystkie stawy w organizmie człowieka wyściełane są chrząstką, która pokrywa łączące się końce stawowe kości. Znacząco ułatwia ona wzajemne przesuwanie się tych struktur po sobie oraz pozwala na absorbowanie wstrząsów. Niekiedy chrząstka w kolanie ulega degradacji, co określa się także mianem jej rozmiękania lub pluszowacenia. Taki patologiczny stan nazywa się chondromalacją rzepki. 

Istnieje jeszcze termin chondropatia, jest określenie na ogół zmian patologicznych dotyczących struktury chrząstki. Generuje to mnóstwo problemów w postaci chociażby utraty zdolności ochrony końców stawowych kości przed szybką eksploatacją. Wówczas zwiększa się tarcie i pojawia się ból rzepki (ból z przodu kolana).

Chondromalacja rzepki – przyczyny 

Chondromalacja kolana może być spowodowana przez bardzo wiele czynników, takich jak: kontuzje, urazy oraz regularne nadwyrężanie stawu kolanowego. Równie dobrze wśród przyczyn chondromalacji rzepki może pojawić się dysbalans mięśniowy tej okolicy. Zwichnięcie rzepki, złamanie, pęknięcie rzepki, dysfunkcje łąkotek, choroba zwyrodnieniowa (np. zwyrodnienie kolana) również mogą sprzyjać rozwojowi takiej patologii. 

Przeczytaj również, jakie mogą być przyczyny uszkodzonej łąkotki.

Znaczenie ma także rodzaj uprawianego sportu oraz wiek. Badania pokazują, że biegacze, piłkarze, narciarze i rowerzyści są grupami najbardziej narażonymi na zmiany chondromalacyjne. Podobnie wygląda sytuacja u osób, które dużo czasu w pracy spędzają w pozycji wymuszonej na kolanach – dotyczy to np. glazurników czy tynkarzy. Do pojawienia się chondormalacji rzepki predysponują także: wiek (osoby starsze częściej skarżą się na dolegliwości tego typu), płeć (kobiety), oraz inne choroby rzepki (lateralizacja rzepki). 

Chondromalacja rzepki – objawy 

Procesy dekstrukcyjne rzepki w kolanie niosą za sobą bardzo wiele nieprzyjemnych konsekwencji. Jej uszkodzenie w postaci chondropatii daje objawy takie jak: 

• ból pod kolanem z przodu – pod rzepką (szczególnie podczas przemieszczania po schodach, przy kucaniu, klęczeniu), 
• sztywność kolana, 
• strzelanie w stawach, strzykanie w kolanie, 
• możliwe cechy stanu zapalnego – obrzęk, zaczerwienie, miejscowe podniesienie temperatury ciała,
• ograniczenie zakresu ruchomości,
• osłabienie siły okolicznych mięśni.

Wspomniany obrzęk stawu jest spowodowany drażnieniem wewnątrzstawowych struktur przez fragmenty zdegradowanej chrząstki. Inicjuje to z reguły wzmożoną produkcję płynu wewnątrzstawowego, potocznie określa się to jako woda w kolanie. 

Chondromalacja rzepki – diagnostyka 

Diagnostyka problemów z rzepką kolana obejmuje szereg pytań ze strony lekarza. Dotyczą one przede wszystkim dotychczasowych urazów i kontuzji okolicy stawu kolanowego. Istotne jest także to, czy pojawiały się krwawienia wewnątrzstawowe, infekcje, choroby zapalne czy też interwencje chirurgiczne. Nie bez znaczenia w ustaleniu dalszego toku postepowania diagnostycznego są informacje na temat uprawianego sportu, podejmowanych aktywności czy charakteru wykonywanej pracy. Przypuszczenie chondromalacji stawu kolanowego w dalszej kolejności dyktuje badanie porównawcze pomiędzy zdrowym i chorym kolanem. Następnie sprawdza się obecność ewentualnego obrzęku, tkliwości, deformacji czy płynu wewnątrz stawu. 

Dla uzyskania pełnego obrazu klinicznego lekarz może zdecydować o wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego. Nie zawsze pozwoli to na potwierdzenie wstępnej diagnozy, ale pozwoli wykluczyć inne patologie rzepki kolanowej. Nietypowe symptomy o bardzo dokuczliwym charakterze mogą skłonić specjalistę do pogłębienia diagnostyki obrazowej, wzbogacając ją o wynik tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. 

Chondromalacja rzepki – leczenie 

W leczeniu chondromalacji rzepki stosuje się również środki przeciwbólowe i dostawowe zastrzyki z osocza lub kwasu hialuronowego. Obecnie w użytku jest nowatorski sposób leczenia z wykorzystaniem komórek macierzystych. Brak oczekiwanych rezultatów jest wskazaniem do operacji rzepki. Najczęściej jest to procedura artroskopowa polegająca na usunięciu uszkodzonych, rozdrobnionych warstw chrząstki. Zdrową część pozostawia się na miejscu. W razie potrzeby podczas takiej interwencji można skorygować położenie pozostałych struktur, których potraktowanie w taki sposób może przyczynić się do zmniejszenia zużycia chrząstki. 

Chondromalacja rzepki – rehabilitacja 

Fizjoterapia w chondromalacji rzepki polega na łagodzeniu objawów o ostrym charakterze. Wykorzystuje się tutaj leczenie zimnem, hydroterapię czy pole magnetyczne. W miarę jak dolegliwości przechodzą w stan przewlekły, włącza się ćwiczenia mięśnia czworogłowego, który pomaga w utrzymaniu właściwego położenia rzepki. Ważnym elementem jest stosowanie ortez oraz stabilizatorów, które wspomagają taką korekcję.

Zaleca się także dobór odpowiedniego obuwia po konsultacji z terapeutą oraz utrzymywanie równowagi mięśniowej poprzez rozciąganie mięśni kulszowo-goleniowych, brzuchatego łydki, przywodzicieli stawu biodrowego. Po wcześniejszym instruktażu przez fizjoterapeutę można systematycznie wykonywać mobilizację rzepki. Dobrym rezultatem cieszy się też kinesiotaping. Wykorzystuje się go także do korekcji ustawienia, ale również jako bierną podporę, odciążenie czy jako wspomaganie w redukcji obrzęków. 

Chondromalacja rzepki – ćwiczenia 

Leczenie naturalne chondromalacji rzepki to przede wszystkim ćwiczenia. Proponowany zestaw pozwalający także zapobiegać chondromalacji stawu rzepkowo-udowego to: 

1. Pozycja: siad z nogami prostymi, jedna noga zgięta w kolanie do 30 stopni, pod kolanem zwinięty ręcznik. Ruch polega na uchwyceniu rzepki od góry pomiędzy palec wskazujący i kciuk. Następnie próbujemy powoli spychać rzepkę w dół przez kilka minut. Pozwala to na korekcję jej ustawienia w momencie, gdy jest zbyt wysoko. 
2. Pozycja: leżenie na boku zdrowej nogi. Kończyna dolna leżąca zgięta w stawie kolanowym. Kończyna chora wyprostowana. Ruch polega na przyciągnięciu pięty do pośladka i chwyceniu stopy w okolicy kostek. Powoduje to przywrócenie normy długości mięśnia czworogłowego uda. Pozycję utrzymujemy 30-40 sekund i powtarzamy ćwiczenie 4-5 razy. 
3. Pozycja: leżenie tyłem, nogi zgięte w kolanach, stopy ustawione na podłożu. Ruch polega na zgięciu grzbietowym stopy i wyprostowaniu kończyny w stawie kolanowym utrzymując stopę w opisanym ustawieniu. Utrzymujemy pozycję 5-8 sekund i powtarzamy ćwiczenie 5 razy w 3 seriach. Pozwoli to wzmocnić głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego uda (ćwiczenie izmoteryczne). 

Chondromalacja rzepki – czego nie wolno robić? 

W początkowym okresie po stwierdzeniu chondromalacji rzepki warto unikać biegania czy intensywnej jazdy na rowerze. Może to bowiem zaostrzyć dolegliwości. Warto zadbać o właściwą dietę, która będzie źródłem składników mineralnych i witamin przyspieszających proces gojenia i regeneracji. Pomocne może okazać się stosowanie okładów z wodą, w której wcześniej rozpuszczono sól Epsom. 

Jak jeszcze leczyć chondromlację? Na pewno bardzo skuteczne będzie zastosowanie kąpieli siarkowych. Ma to pozytywny wpływ na procesy odbudowy uszkodzonej chrząstki stawowej. Taką kąpiel można przygotować samemu w domu. Instrukcje znajdują się na etykiecie każdego produktu o takim przeznaczeniu.