Łąkotka – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie uszkodzenia łąkotki

Łąkotka to włóknisto–chrzęstna struktura, która znajduje się w stawie kolanowym, stawie skroniowo–żuchwowym i stawach barkowo–obojczykowych. Zdecydowanie najczęściej ulega uszkodzeniu łąkotka w kolanie. Pełni tam rolę "poduszki”, między kością udową a  kością piszczelową – przenosi obciążenia oraz amortyzuje wstrząsy. Jakie objawy daje uszkodzona łąkotka? Jak leczy się uszkodzenia łąkotki?

Łąkotka – co to jest? Jakie pełni funkcje? Budowa łąkotki

Łąkotka (mylnie nazywana czasem łękotką) jest strukturą anatomiczną występującą w stawie kolanowym. W obydwu kolanach występuje parzyście. Utworzona jest z tkanki chrzęstnej włóknistej. Wyróżniamy łąkotkę boczną oraz przyśrodkową. Obie mają kształt półpierścieni, przy czym ta druga jest wyraźnie szersza oraz dłuższa. Boczna łąkotka natomiast wykazuje wyraźnie bardziej zakrzywiony kształt. 

Funkcją łąkotek jest zwielokrotnianie powierzchni stawowych oraz ułatwianie ich dostosowywania się do siebie podczas ruchu, tak, aby staw mógł ergonomiczniej i efektywniej pracować. Dodatkowo wspomagają ruchy obrotowe zachodzące w kolanie. 

Łąkotka – rodzaje uszkodzenia łąkotek

Uszkodzenia łąkotek stanowią dość powszechny problem, szczególnie wśród osób aktywnych fizycznie. W zależności od mechanizmu, który powoduje uszkodzenie rozróżniamy:

• zmiany zwyrodnieniowe będące następstwem zmian zwyrodnieniowo–wytwórczych (np. torbiel łąkotki), 
• zmiany strukturalne (np. łąkotka tarczowata),
• zmiany mechaniczne (wówczas przyczyną jest kompilacja odpowiednich ruchów oraz obciążenia). 

Czynnikiem mocno sprzyjającym uszkodzeniom łąkotki są właśnie olbrzymie siły skręcające, wyprostne lub zgięciowe. Do możliwych urazów zaliczamy: 

• zerwanie łąkotki (rozdarcie), 
• zmiażdżenie łąkotki, 
• uszkodzenie łąkotki: podłużne, poprzeczne lub horyzontalne (każde z nich może ewoluować do zmiany określanej odpowiednio jako „rączka od wiaderka”, dziób papuzi oraz flap), 
• pęknięcie łąkotki (jest ono jednym z najpowszechniejszych urazów w obrębie tej struktury).

Łąkotka – przyczyny uszkodzenia łąkotki

Istnieje kilka przyczyn uszkodzonej łąkotki. Można tutaj wymienić wspomnianą kombinację sił (zgięcie lub wyprost z rotacją lub też energiczne prostowanie stawu kolanowego) oraz przekroczenie naturalnego zakresu ruchomości. Naruszenie fizjologicznej granicy wytrzymałości owych struktur prowadzi do kontuzji. Najczęściej towarzyszy temu także bezpośredni kontakt (duża siła kompresyjna) z elementami kostno–chrzęstnymi powierzchni stawowych. 

Łąkotka – objawy uszkodzonej łąkotki

Uszkodzona łąkotka wymaga bardzo dokładnie zaprogramowanego leczenia. Ze względu na uciążliwość objawów, jakie towarzyszą tego typu urazom normalne funkcjonowanie jest często niemożliwe. 
Czy uszkodzona łąkotka boli? Bywa, że zwykłe ruchy zginania oraz wyprostu mogą sprawiać ogromny ból. Najczęstszymi objawami uszkodzenia łąkotki są:

• ból łąkotki (w zależności od tego która z łąkotek uległa urazowi, dolegliwości lokalizują się po bocznej – uszkodzenie łąkotki bocznej, lub przyśrodkowej stronie kolana – uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej),
• mogą występować cechy zapalenia w postaci miejscowego obrzęku, zaczerwienienia, lokalnego podwyższenia temperatury oraz tkliwości palpacyjnej,
• podczas ruchów wykonywanych w stawie mogą być słyszalne nienaturalne chrupnięcia oraz trzaski,
• bardzo często podczas energicznego ruchu prostowania kolana może dochodzić do jego zablokowania,
• niestabilność stawu kolanowego odczuwalna jako wrażenie częściowej utraty kontroli nad nim, uczucie „uciekania” kolana,
• ból łąkotki może narastać w miarę zwiększania obciążenia (np. przy dłuższym staniu, chodzeniu czy jeździe na rowerze).

Wymienione objawy mogą występować z różnym nasileniem oraz w odmiennych kompilacjach. Jest to uzależnione od rodzaju, stopnia uszkodzenia oraz tego, która ze struktur uległa urazowi (uszkodzona łąkotka boczna lub uszkodzona łąkotka przyśrodkowa).

Uszkodzenie łąkotki – diagnostyka

Doświadczenia autora wskazują, że jednym z najczęstszych incydentów, po których występują objawy pękniętej łąkotki, jest bardzo duża siła kompresyjna towarzysząca nieoczekiwanemu, gwałtownemu obniżeniu kończyny dolnej, np. podczas schodzenia ze schodów. Specjalista podczas badania wykonuje testy kliniczne pomagające ustalić, czy kontuzji uległa faktycznie łąkotka oraz ewentualnie która z nich. Stosuje się w tym celu:

• test Apleya, 
• test Payra, 
• test Childressa, 
• test Cabota, 
• test Bohlera–Kromera, 
• test Bragarda, 
• test McMurraya. 

W obrazowaniu łąkotki stawowej stosuje się badanie USG oraz rezonans magnetyczny. Wynik pomaga precyzyjnie określić rodzaj uszkodzenia – pęknięta (naderwana) łąkotka, zerwana (rozerwana) łąkotka, zmiażdżona) i dzięki temu można ustalić odpowiedni proces postępowania leczniczego. 

Uszkodzenie łąkotki – leczenie

Pęknięta łąkotka – operować czy nie? Leczenie łąkotki jest procesem, który może przebiegać dwutorowo. Postępowanie zachowawcze jest prowadzone w sytuacji, gdy strukturę cechuje uszkodzenie dające możliwość jej regeneracji. W momencie wykluczenia takiej ewentualności, tak, jak ma to miejsce u większości pacjentów dokonuje się kwalifikacji do procedur chirurgicznych. Dobór takiej metody operacji łąkotki jest uzależniony m.in. od stopnia urazu, zmian towarzyszących, wieku, poziomu aktywności fizycznej itp. Aktualnie zdecydowana większość takich procedur ma charakter małoinwazyjny (artroskopia).

Najpowszechniejsze procedury tego typu to: 

• wycięcie łąkotki, czyli tzw. meninscectomia,
• procedura naprawcza, czyli zszycie,
• zabieg odtwórczy jak np. przeczczep.

Meninscectomia to usunięcie łąkotki (częściowo lub całkowicie). Lepsze rezultaty uzyskuje się w sytuacji pozostawienia choćby fragmentu nieuszkodzonej struktury. Zaletą zabiegu jest szybki powrót do sprawności – kilka tygodni rehabilitacji. Niestety ból może utrzymywać się jeszcze długo po zabiegu. Konsekwencje usunięcia łąkotki to brak dostatecznej amortyzacji oraz przyspieszenie zmian związanych z nadmierną eksploatacją stawu. 

Zszywanie łąkotki to procedura stosowana często w przypadku współtowarzyszących kontuzji struktur stawu kolanowego, jak np. uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego. Jest to zabieg, który wymaga długotrwałego unieruchomienia w ortezie po zabiegu oraz wydłużonego okresu rekonwalescencji.

Przeszczepy łąkotki kolana wydają się być dobrym rozwiązaniem. Zresekowana struktura zostaje zastąpiona przez nową, wykonaną z poliuretanu, kolagenu, włóknika. Istnieją także metody przeszczepu z więzadła rzepki czy ścięgna mięśnia czworogłowego. Pozwala to na wnikanie naczyń w strukturę żywej tkanki, modelowanie jej oraz poprawę amortyzacji kolana. 

Łąkotka – rehabilitacja 

Postępowanie zachowawcze – rehabilitacja łąkotki przebiega z wykorzystaniem kilku rodzajów działań. Po pierwsze wykorzystywane są zabiegi fizykalne, których zadaniem jest zmniejszenie ewentualnego stanu zapalnego, przyspieszenie procesu regeneracji, gojenia oraz redukcja bólu. Wyróżniamy tutaj leczenie zimnem w postaci krioterapii miejscowej w warunkach ambulatoryjnych czy też za pomocą urządzeń możliwych do wykorzystania w domu (zestaw Cryo Cuff oraz cold packi). 

Istotnym elementem w zmniejszaniu obrzęku może być presoterapia, drenaż limfatyczny. Pomocne w regeneracji tkankowej jest stosowanie magnetoterapii, laseroterapii oraz terapii z zastosowaniem fali radiowej typu INDIBA. Przeciwbólowo oraz przeciwzapalnie zadziała fonoforeza. Objawy uszkodzonej łąkotki (ból łąkotki przyśrodkowej, stan zapalny wygenerowany przez uszkodzone łąkotki w kolanach) poddaje się też procedurom kinezyterapeutycznym. Pomocne może okazać się suche igłowanie, flossing, rozluźnianie mięśniowo–powięziowe, rolowanie foam rollerem, aplikacje z użyciem taśm Kinesiology Taping (kinesiotaping) czy inne powszechnie stosowane formy terapii tkankowej. Leczenie łąkotki może być zatem procesem skomplikowanym i wymagającym długiego okresu rekonwalescencji.

Łąkotka – zapobieganie urazom i pęknięciom 

Chcąc przeciwdziałać urazom łąkotki oraz generowaniu nieprzyjemnych objawów, warto zadbać o profilaktykę. Istotne jest utrzymywanie właściwej masy ciała, co zmniejszy obciążenia celowane w te wewnątrzstawowe struktury. Warto rozsądnie planować treningi, odpowiednio dobierając obciążenia i stosując zawsze rozgrzewkę. Nie bez znaczenia pozostaje dobór obuwia amortyzującego i absorbującego część wstrząsów. Warto wspomagać regenerację łąkotki za pomocą leków na bazie kolagenu. Przydatne zarówno w profilaktyce, jak i terapii uszkodzonych struktur łąkotkowych mogą okazać się ćwiczenia. Na każdym etapie uszkodzenia można wykonać trzy następujące propozycje:

1. W siadzie ze złączonymi prostymi nogami na podłodze, jedną nogę uginamy w kolanie i biodrze, po czym opieramy stopę na podłożu. Ręce oparte o podłogę, zlokalizowane z boku tułowia. Ruch polega na powolnym unoszeniu i opuszczaniu wyprostowanej w kolanie kończyny z jednoczesnym zgięciem grzbietowym palców i bez dotykania podłogi. Takie ćwiczenie wykonujemy w 3 seriach po 10 powtórzeń.
2. W leżeniu na boku, jedna noga zgięta w biodrze i kolanie (ta która znajduje się bliżej podłogi). Noga przeciwna wyprostowana w kolanie, ze stopą zgiętą grzbietowo. Ruch polega na odwodzeniu i przywodzeniu tej kończyny w stawie biodrowym bez dotykania do podłogi. Wykonujemy to w 3 seriach po 10 powtórzeń.
3. W siadzie ze zgiętymi w biodrach i kolanach nogami umieszczamy wałek z ręcznika między udami. Ręce oparte z boku na podłodze. Ruch polega na ściskaniu wałka udami przez 5 sekund po czym następuje rozluźnienie. Ćwiczenie należy wykonać w 3 seriach po 10 powtórzeń.