Szczepionki na grypę 2022/2023 – co warto o nich wiedzieć?

Grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez wirusy grypy i przybierająca na sile w okresie od jesieni do wiosny, ze szczytem zachorowań w okresie zimowym. Atakuje ona głównie układ oddechowy, ale również (lecz znacznie rzadziej) dotyka układu pokarmowego. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową i każdy z nas może zachorować na grypę bez względu na wiek. Szczepienia ochronne są bezpieczną, najskuteczniejszą i najtańszą formą profilaktyki. Moda na zdrowy styl życia nie powinna kojarzyć się z negacją niepodważalnych i skutecznych zdobyczy współczesnej medycyny, do których należą szczepienia ochronne.

Szczepionka na grypę – co warto o niej wiedzieć? Jaką ochronę zapewnia naprawdę?

Na początku grypa może wyglądać jak zwykłe przeziębienie z katarem, kichaniem i bólem gardła. Jak odróżnić przeziębienie od grypy? Przeziębienie zwykle rozwija się powoli, podczas gdy grypa pojawia się nagle i bardzo szybko przybiera na sile. I chociaż przeziębienie może być uciążliwe, zwykle z grypą czujemy się znacznie gorzej. Typowe oznaki i objawy grypy to wysoka gorączka, bóle mięśniowe, dreszcze i zlewne poty, ból głowy, suchy, uporczywy kaszel, duszności, zmęczenie i słabość, katar lub zatkany nos, ból gardła, wymioty i biegunka.

Szczepionki przeciw grypie to preparaty chroniące przed czterema wirusami grypy, które według badań są najczęstsze w nadchodzącym sezonie grypowym. Większość szczepionek przeciw grypie podawana jest w formie zastrzyków, przeważnie w ramię, ale istnieje też szczepionka przeciw grypie w postaci aerozolu do nosa.

Kto powinien się szczepić przeciw grypie?

Zachorować na grypę może każdy, ale szczególnie ciężko przechodzą grypę:

• osoby powyżej 65. roku życia,
• dzieci poniżej 5. roku życia,
• kobiety w ciąży,
• osoby z nadwagą/otyłością,
• osoby z przewlekłymi chorobami: serca, płuc, niedoborami odporności (np. zakażenie wirusem HIV), cukrzycą, zastoinową niewydolnością serca.

W tych grupach szczepienia są wskazane oraz zalecane. Przed podjęciem decyzji o szczepieniu na grypę warto skonsultować się z lekarzem (wystarczy forma teleporady czy telekonsultacji) oraz przekazać mu informację o wszystkich swoich chorobach i przyjmowanych lekach. Grypa mija sama, zwykle po siedmiu dniach. Jednak czasami mogą pojawić się powikłania pogrypowe skutkujące hospitalizacją lub nawet śmiercią. Szczepienia w dużym stopniu chronią przed wystąpieniem tych powikłań. Mogą skrócić czas choroby oraz rekonwalescencji, dlatego warto je wykonać w szczególności w trudnym okresie pandemicznym, gdy COVID-19 swoim obrazem klinicznym i objawami znacznie przypomina grypę.

Kto nie powinien przyjmować szczepionki przeciw grypie?

Przeciwwskazania do szczepienia przeciwko grypie to:

• ostre choroby gorączkowe,
• zaostrzenia choroby przewlekłej,
• poważne niepożądane odczyny po poprzednim szczepieniu przeciwko grypie,
• uczulenie na białko jaja kurzego w stopniu anafilaksji,
• wstrząs anafilaktyczny po przyjęciu szczepionki.

Każdorazowo o szczepieniu przeciwko grypie decyduje lekarz, który określa, czy dane okoliczności stanowią faktyczne przeciwwskazanie do szczepienia. Okazuje się bowiem, że w wielu przypadkach osoba znajdująca się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych może odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie mimo istniejących przeciwwskazań.

Jaką szczepionkę na grypę wybrać w 2023 roku?

W sezonie 2022/2023 w Polsce dostępne są następujące szczepionki przeciw grypie:
Influvac Tetra – szczepionka inaktywowana, podjednostkowa zawierająca oczyszczone antygeny powierzchniowe 4 wirusów grypy. Przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie. Dawka: 0,5 ml.
Vaxigrip Tetra – szczepionka przeciw grypie inaktywowana, zawierająca jako antygeny rozszczepiony wirion uzyskany z 4 wirusów grypy. Przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie. Dawka: 0,5 ml.
Fluenz Tetra – szczepionka żywa. Antygenami są atenuowane (osłabione) wirusy grypy wielokrotnie pasażowane w taki sposób, aby rozmnażały się tylko w niższej temperaturze około 25°C (cold-adapted), co powoduje, że replikują się w jamie nosowej, a nie replikują w płucach. Przygotowana do podawania donosowo w dawce 0,2 ml (po 0,1 ml do każdej dziurki nosa).
Fluarix Tetra – szczepionka inaktywowana, zawierająca jako antygeny rozszczepiony wirion uzyskany z 4 wirusów grypy. Przygotowana w postaci zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowo lub podskórnie. Dawka: 0,5 ml.

Szczepionka przeciw grypie – ile kosztuje? Kto może otrzymać ją za darmo? Jak ją przechowywać?

Według danych, które znajdują się na stronach Ministerstwa Zdrowia, szczepionki przeciwko grypie otrzymają bezpłatnie (na podstawie wystawionej recepty i w zależności od szczepionki):

• kobiety w ciąży,
• seniorzy w wieku powyżej 75 lat.

Na częściową refundację szczepionki będą mogli liczyć (zgodnie z zakresem wskazań refundacyjnych oraz na podstawie wystawionej recepty i w zależności od szczepionki) m.in.:

• pacjenci w wieku 18–65 lat oraz dzieci w wieku 2-5 lat – narażeni na ryzyko wystąpienia powikłań pogrypowych,
• pacjenci powyżej 65 lat,
• dzieci od ukończenia 6. miesiąca życia do ukończenia 2 lat oraz od 5 do 18 lat.

Decyzję o wysokości odpłatności za szczepienie podejmuje osoba wystawiająca receptę. Dla pozostałych osób szczepionka przeciwko grypie jest płatna. Pacjent pokrywa koszt preparatu, natomiast NFZ płaci za szczepienie wykonane przez farmaceutę lub inną osobę uprawnioną.

Czy w aptece można zaszczepić się na grypę?

Na grypę można zaszczepić się w aptece. Listę wszystkich punktów szczepień można znaleźć na rządowej stronie internetowej:

LISTA PUNKÓW SZCZEPIEŃ NA GRYPĘ

Z pewnością warto pamiętać, że do punktu szczepień warto wcześniej zadzwonić, aby dowiedzieć się, czy szczepionka jest dostępna oraz w jakich godzinach powinniśmy zgłosić się na wizytę. Zastrzyk można przyjąć nie tylko w punktach szczepień czy przychodniach, ale także w wielu aptekach. W programie szczepień bierze udział ponad pół tysiąca aptek. Szczepionkę w aptece podają przeszkoleni farmaceuci. Może ją także podać inny przedstawiciel środowiska medycznego:

• lekarz dentysta,
• felczer,
• pielęgniarka,
• położna,
• ratownik medyczny,
• higienistka szkolna,
• fizjoterapeuta,
• diagnosta laboratoryjny.

Czy szczepionki na grypę są bezpieczne i zostały odpowiednio przetestowane?

Wszystkie leki dopuszczane do obrotu, w tym szczepionki, poddawane są szczegółowym badaniom klinicznym na dużych grupach pacjentów w zakresie ich skuteczności klinicznej i profilu bezpieczeństwa. Leki, które tych badań nie przejdą lub osiągają niezadowalające wyniki, nie są dopuszczane do obrotu. Szczepionki przeciwko grypie sezonowej zarejestrowane w Europie zawierają nieaktywny (zabity) wirus lub tylko jego charakterystyczne elementy (najczęściej białka powierzchniowe). Nie mogą więc wywołać grypy, bo taki wirus nie jest zdolny do zakażenia. Szczepienia wykorzystywane są od wielu lat jako jedna z podstawowych i skutecznych procedur pobudzania układu immunologicznego. Dzięki nim wiele chorób możemy przejść w sposób łagodny, gdyż nasz organizm jest na chorobę przygotowany, posiadając zasób odpowiednich przeciwciał chroniących przed chorobą.

Dlaczego szczepionki na grypę podaje się w zastrzyku?

Szczepionki podawane są najczęściej domięśniowo lub podskórnie w formie zastrzyków. Dzięki temu szczepionka w bezpieczny sposób podawana jest miejscowo do organizmu, aby ten mógł rozpocząć mobilizację układu odpornościowego oraz wytwarzanie przeciwciał, które chronią nas w czasie faktycznego zachorowania. Szczególnie głęboko domięśniowo należy wstrzykiwać szczepionki inaktywowane zawierające adiuwanty, ponieważ w przypadku płytkiego podania mogą one wywołać niepożądane odczyny poszczepienne w postaci podrażnień czy stanu zapalnego. Jest też jeden rodzaj szczepionki przeciw grypie, która podawana jest donosowo w postaci aerozolu. Jeśli ktoś ma obawy przed zastrzykami, może wybrać ten rodzaj szczepionki.

Czy warto szczepić się na grypę w czasie pandemii COVID-19?

W czasie pandemii szczególnie wskazane jest zapobieganie zachorowaniom złożonym, np. grypa oraz COVID-19 jednocześnie. Sezon zachorowań na grypę zaczyna się w październiku, a kończy w kwietniu – podobnie jak sezon zachorowań wywołanych wirusem SARS-COV-2 oraz jego mutacji.

Żeby chronić siebie oraz swoich bliskich przed grypą należy:

• zaszczepić się,
• często myć ręce,
• kichać w chusteczki lub w zgięcie łokciowe, tak aby nie przenosić wydzieliny na dłonie, którymi często dotykamy twarzy,
• unikać przebywania w zatłoczonych miejscach (szczególnie w czasie nasilenia sezonu grypowego),
• unikać dotykania oczu, nosa i ust rękami, którymi dotykaliśmy np. klamek, poręczy, pieniędzy,
• pozostać w domu w przypadku objawów choroby.

Jak łączyć szczepienie przeciw grypie ze szczepieniem na COVID-19?

Podczas pandemii COVID-19 wiele osób mówiło, że choroba COVID-19 jest podobna do grypy. COVID-19 i grypa to zakaźne choroby układu oddechowego wywoływane przez wirusy. Mają pewne typowe objawy, ale po bliższym porównaniu można zauważyć wiele objawów specyficznych i rozróżnić te choroby. Ponadto ponieważ grypa istnieje znacznie dłużej, lekarze wiedzą więcej o tym, jak ją leczyć i zapobiegać, podczas gdy nadal dowiadujemy się nowych informacji o COVID-19.

Podanie szczepienia przeciw grypie oraz COVID-19 powinno być skonsultowane z lekarzem. Szczepionka przeciw grypie nie zapobiega zarażeniu COVID-19, a szczepienie przeciw COVID-19 nie zapobiega zarażeniu grypą. Badania pokazują również, że zaszczepienie się przeciwko grypie nie zwiększa ryzyka zachorowania na COVID-19 lub inne infekcje dróg oddechowych. Dlatego też szczepienie przeciw grypie powinno zostać rozważone jako zalecane do przyjęcia w grupach szczególnego ryzyka oraz w razie wątpliwości szczegółowo omówione z lekarzem.

Szczepienia ochronne są najbezpieczniejszą formą profilaktyki przed chorobami zakaźnymi. Lekarz jest w tym przypadku partnerem do dyskusji. Zaleci odpowiedni odstęp czasu pomiędzy ostatnią przyjętą szczepionką oraz zdecyduje, czy nasz stan zdrowia pozwala na przyjęcie szczepienia.