Zamienniki leków — kiedy można zamienić lek?
Marta Pietroń

Zamienniki leków — kiedy można zamienić lek?

Zamienniki leków to inaczej generyki lub odpowiedniki. Czym dokładnie są i czy należy się ich obawiać? Dlaczego zamienniki leków są tańsze i czy ich cena wpływa na ich jakość oraz działanie? 

Co to jest zamiennik leku (odpowiednik, generyk)? Czym się różni od leku przepisanego przez lekarza?

Zamiennik (generyk, lek odtwórczy, odpowiednik) jest to produkt leczniczy o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce i postaci farmaceutycznej co lek oryginalny, którego stosowanie nie powoduje wystąpienia różnic terapeutycznych. W przypadku gdy mamy do czynienia z lekiem objętym refundacją, dodatkowo powinien on mieć takie same wskazania refundacyjne, co lek referencyjny. Różnice pomiędzy lekiem oryginalnym a odtwórczym dotyczą składu jakościowego oraz ilościowego substancji pomocniczych. Skład leku oryginalnego zazwyczaj nie ulega zmianie, natomiast w leku generycznym z racji jego późniejszego wprowadzenia na rynek, producenci mogą zastosować nowocześniejsze i bezpieczniejsze rozwiązania dotyczące substancji pomocniczych.

Zgodnie z definicją zamiennik powinien mieć taką samą postać farmaceutyczną co lek referencyjny. W przypadku leków doustnych uwalnianych natychmiastowo istnieje możliwość zamiany tabletek na kapsułki i odwrotnie, natomiast dla leków o modyfikowanym uwalnianiu konieczne jest pozostanie przy przepisanej postaci farmaceutycznej. Niedopuszczalne jest zamienianie leków doustnych o natychmiastowym uwalnianiu na leki o modyfikowanym uwalnianiu i odwrotnie. 

To warto wiedzieć:

Nazwa międzynarodowa – niezastrzeżona nazwa substancji czynnej leku, zalecana przez WHO (World Health Organization), która pojawia się na opakowaniu leku, ulotce,  w dokumentach dla specjalistów  lub pacjentów oraz w materiałach reklamowych. 
Substancja czynna – substancja, która stanowi składnik produktu leczniczego i ma na celu wywołać działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne w celu przywrócenia, poprawy lub zmiany funkcji fizjologicznej lub do postawienia diagnozy medycznej.
Substancja pomocnicza – składnik produktu leczniczego inny niż substancja czynna (środki wypełniające, powlekające, zwiększające lepkość, substancje słodzące), które nie powinny wywoływać własnego działania farmakologicznego ani wykazywać działania toksycznego i uczulającego na organizm. 
Dawka jednorazowa – ilość leku, która po podaniu wywołuje efekt terapeutyczny. 
Postać farmaceutyczna – forma w jakiej występuje lek (np. tabletka, kapsułka, roztwór, syrop, czopek, maść).  

Niektórych leków pomimo istnienia dla nich zamienników nie należy samodzielnie zamieniać bez konsultacji z lekarzem, zwłaszcza gdy nawet niewielka zmiana dawki może w istotny sposób wpływać na efekt terapeutyczny. Dotyczy to przede wszystkim:
•    leków przeciwpadaczkowych,
•    leków hormonalnych,
•    leków wpływających na krzepliwość krwi,
•    leków wziewnych,
•    miejscowych oraz doustnych glikokortykosteroidów,
•    hormonów tarczycy.

Czy zamiennik będzie tak samo skuteczny jak lek przepisany przez lekarza? 

Zamiennik musi spełniać te same standardy jakości, bezpieczeństwa oraz skuteczności co lek oryginalny. Nie wystarczy taki sam skład. Producent, wykonując badania równoważności biologicznej, musi wykazać, że użyta przez niego substancja czynna jest wchłaniania w takiej samej ilości i w takim samym czasie co w leku oryginalnym. Leki są biorównoważne, gdy uzyskane wyniki mieszczą się w granicach 80–125%. Według europejskich zaleceń rozbieżność między lekiem oryginalnym a generycznym, wynika z różnorodności międzyosobniczej każdego człowieka oraz różnic w odpowiedzi biologicznej wewnątrz organizmu. Przepisany na recepcie preparat nie zawsze jest lekiem oryginalnym. Bardzo często lekarze decydują się na przepisywanie generyków, mając na uwadze posiadaną wiedzę o efektach działania konkretnych produktów leczniczych oraz ze względu na niższy koszt kuracji dla pacjenta. 

Polecane dla Ciebie

Czy farmaceuta wyda mi odpowiednik leku na życzenie?

Tak. Zamiana leku przepisanego przez lekarza może odbywać się jedynie za zgodą pacjenta lub na jego życzenie.  

Warto jednak wiedzieć, że w sytuacji, gdy na recepcie w postaci elektronicznej lub papierowej, lekarz naniesie adnotację „NZ – nie zamieniać”, w aptece, nawet pomimo prośby pacjenta, nie zostanie wydany zamiennik. Dla Farmaceuty taka informacja od lekarza oznacza wydanie tylko i wyłącznie takiego leku, który jest zapisany na recepcie.  

Zgodnie z art. 44 ustawy refundacyjnej osoba wydająca produkt z apteki:

  • ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwości nabycia odpowiednika objętego refundacją, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność takiego leku,
  • na życzenie pacjenta ma obowiązek wydać zamiennik, którego cena detaliczna jest niższa niż cena leku przepisanego na recepcie, 
  • na życzenie pacjenta ma obowiązek wydać zamiennik, którego cena detaliczna jest równa lub wyższa od ceny leku przepisanego na recepcie,
  • na życzenie pacjenta ma obowiązek wydać zamiennik ze 100% odpłatnością (nie objęty refundacją),
  • może wydać lek w opakowaniu zawierającym różną o maksymalnie 10% liczbę dawek niż określona na recepcie (najczęściej zamianie ulegają opakowania z 28 na 30, 56 na 60 dawek lub w drugą stronę).

Powyższe zasady wydawania dotyczą leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. 

Czy dla każdego leku jest zamiennik?

Lek oryginalny jest lekiem innowacyjnym, który przez 20–25 lat chroniony jest prawem patentowym. W tym czasie producent ze względu na brak konkurencji ma monopol na konkretną substancję czynną. Gdy wygasa prawo patentowe, inne firmy farmaceutyczne mogą wprowadzić na rynek leki z taką samą substancją czynną. 

Dlaczego zamienniki leków są tańsze?

Wprowadzenie nowego leku na rynek poprzedzone jest kilkuletnimi i wysoce kosztownymi badaniami przedklinicznymi i klinicznymi, które maja na celu udowodnić jego skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania u ludzi. Zarówno koszt przeprowadzonych badań, jak i koszt całego procesu wprowadzania leku na rynek wpływa na ostateczną cenę leku, która bardzo często jest przez to dość wysoka. Inaczej wygląda to w przypadku zamienników. Kiedy wygasa ochrona patentowa leku oryginalnego, można wprowadzić na rynek jego odpowiednik. Wymogiem wobec producentów zamienników jest udowodnienie, że wykorzystana przez nich substancja lecznicza ma taką samą skuteczność i  takie samo bezpieczeństwo co lek oryginalny. Jest to tzw. badanie równoważności, które trwa o wiele krócej i nie wymaga aż tak dużego nakładu finansowego , co w przypadku badania leku od podstaw, dlatego też ma to przełożenie na cenę leku. Im więcej na rynku leków z taką samą substancją czynną, tym jest większa konkurencja  

Czy lek z importu równoległego to zamiennik?

Nie, lek pochodzący z importu równoległego nie jest zamiennikiem, mamy do czynienia z dokładnie tym samym produktem leczniczym. 

Proces importu równoległego polega na zakupieniu i sprowadzeniu do Polski produktów leczniczych z hurtowni farmaceutycznych znajdujących się na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Produkt leczniczy sprowadzany w ramach importu równoległego musi posiadać pozwolenie na obrót w państwie, z którego jest sprowadzany, oraz zgodę na import równoległy, która wydawana jest na 5 lat przez Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Oprócz tego zgodnie z prawem farmaceutycznym produkty te muszą posiadać taką samą substancję czynną, moc, drogę podania, postać farmaceutyczną lub zbliżoną, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, ten sam kod ATC do trzeciego poziomu oraz nie wykazywać istotnych różnic w porównaniu z produktem leczniczym dopuszczonym do obrotu w Polsce, co mogłoby stworzyć ryzyko wystąpienia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi. 

Różnica pomiędzy lekiem pochodzącym z importu równoległego a tym dostępnym na polskim rynku związana jest z szatą graficzną opakowania oraz ceną. Oryginalne opakowania bezpośrednie, czyli  saszetki, blistry, tuby zawierają napisy w języku kraju, z którego sprowadzono lek. Następnie umieszczane są w opakowaniu zewnętrznym, które różni się od tego powszechnie znanego, bowiem nie zawiera kolorowej grafiki ani dodatkowych oznaczeń. Obowiązkowo do każdego opakowania dołączana jest ulotka w języku polskim.

Największą zaletą leku z importu równoległego jest jego niższa cena. Wynika to z zakupu leku na rynku, gdzie jego cena jest niższa i następnie sprzedaży na rynku, gdzie jest ona wyższa. Dzięki temu, za ten sam lek tylko w innym opakowaniu można zapłacić sporo mniej. 

Zamiennik dostępny bez recepty?

Wiele substancji chemicznych występuje jednocześnie w preparatach dostępnych bez recepty, jak i tych z przepisu lekarza. Różnica wynika z dawki substancji czynnej – niższe dawki dostępne są bez recepty, zaś wyższe dawki zażywane są pod kontrolą lekarza. Nie należy przyjmować większej ilości leku w mniejszej dawce, bowiem taka forma samoleczenia, bez posiadania fachowej wiedzy nie gwarantuje bezpieczeństwa przyjmowanego leku.

Dostępne są również preparaty, które pomimo identycznej dawki substancji czynnej, zaliczane są do dwóch kategorii dostępności. Czynnikami warunkującymi – czy jest to lek wydawany na receptę, czy też bez – są: wielkość opakowania oraz wskazania do stosowania – o statusie leku decydują kryteria bezpieczeństwa uwzględniające: rodzaj produktu leczniczego, formę farmaceutyczną, siłę działania substancji czynnej oraz możliwość wystąpienia działań niepożądanych.

Przykłady leków dostępnych w dwóch kategoriach dostępności:
Zastosowanie Substancja czynna Dawka  Wielkość opakowania
OTC Rx
przeciwalergiczne feksofenadyna  120 mg 10 20
cetyryzyna  10 mg 7 30
choroba refluksowa przełyku (zgaga, kwaśne odbijanie) pantoprazol 20 mg 14 14 lub 28
zaburzenia wzwodu sildenafil  25 mg 2 lub 4 2 lub 4
tętnicze nadciśnienie płucne 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Statyny na cholesterol – szkodliwość, dawkowanie i skutki uboczne

    Podstawowym celem stosowania statyn jest obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie wystąpienia miażdżycy wśród pacjentów bez chorób sercowo-naczyniowych, ale znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka. Pomaga to zapobiegać zawałom, udarom i chorobom naczyniowym, które rozwijają się wraz ze wzrostem blaszek miażdżycowych w tętnicach.

  • Ubichinol – co to jest? Wskazania do stosowania koenzymu Q10, dawkowanie, efekty

    Ubichinol to aktywna forma koenzymu Q10, przez niektórych określana mianem „superpaliwa” dla organizmu. Jest związkiem chemicznym z grupy chinonów, który wpływa na funkcjonalność komórek, dbając o ich prawidłowy rozwój. Aby uzupełnić niedobory koenzymu Q10, warto wybierać suplementy zawierające jego aktywną postać, która uważana jest za łatwiej przyswajalną niż postać utleniona – ubichinon. Kiedy stosować ubichinol, jak dawkować koenzym Q10 i na jakie efekty można liczyć, zażywając go regularnie?

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Genisteina – działanie przeciwrobacze, komórkowe i hormonopodobne. Kiedy należy przyjmować?

    Genisteina to związek chemiczny z grupy izoflawonów, należący do klasy fitoestrogenów, czyli substancji roślinnych o działaniu podobnym do estrogenów. Genisteina występuje naturalnie w roślinach strączkowych, takich jak soja, groch, fasola czy ciecierzyca, oraz w niektórych innych roślinach, np. w czerwonej koniczynie. Wykazuje działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, może też oddziaływać na poziom hormonów płciowych i korzystnie wpływać na układ krążenia. Ponadto badania sugerują, że genisteina może mieć działanie przeciwnowotworowe, zwłaszcza w przypadku raka piersi, prostaty i jelita grubego, jednak potrzebne są dalsze badania w celu potwierdzenia tych wyników.

  • Jak działają plastry antykoncepcyjne? Co zrobić, kiedy się odklei? Czy jest skuteczny?

    Plastry antykoncepcyjne to jedna z metod hormonalnej antykoncepcji, która działa poprzez dostarczanie organizmowi kobiety hormonów – progesteronu i estrogenów. Plastry antykoncepcyjne są naklejane na skórę i powinny być stosowane przez trzy tygodnie z rzędu, po czym następuje jednotygodniowa przerwa. Hormony zawarte w plastrach m.in. hamują owulację, czyli uwalnianie dojrzałego jaja z jajnika, co uniemożliwia zapłodnienie przez plemniki.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij