Andropauza – czym jest i jak złagodzić objawy „męskiego klimakterium”?

Andropauza, nazywana również zespołem niedoboru androgenów u starzejących się mężczyzn (ADAM) lub hipogonadyzmem późnego początku (LOH, ang. late-onset hypogonadism), dotyka nawet 40–50% mężczyzn po 50–60 roku życia. W przeciwieństwie do menopauzy u kobiet andropauza przebiega stopniowo i nie oznacza całkowitej utraty płodności. Mimo to wiąże się z szeregiem objawów fizycznych, psychicznych i seksualnych, które mogą obniżać jakość życia.

1. Andropauza – czym jest?
2. Objawy andropauzy
3. Andropauza – zmiany hormonalne
4. Skutki andropauzy
5. Czy leczenie andropauzy jest możliwe?
6. Andropauza – podsumowanie

Andropauza – czym jest?

Andropauza to fizjologiczny proces związany z postępującym spadkiem poziomu męskich hormonów płciowych – przede wszystkim testosteronu. Proces ten może rozpocząć się już po 40 roku życia, choć najczęściej daje zauważalne objawy około 50–60 roku życia.

Testosteron odpowiada m.in. za rozwój męskich cech płciowych, popęd seksualny, gęstość kości, masę mięśniową i ogólne samopoczucie. U niektórych mężczyzn spadek jego poziomu przebiega bezobjawowo, jednak u wielu powoduje zmiany o charakterze somatycznym, emocjonalnym i seksualnym.

Andropauza a menopauza – różnice i podobieństwa

W przeciwieństwie do menopauzy u kobiet mężczyźni nie tracą całkowicie zdolności reprodukcyjnych, a spadek hormonalny nie następuje nagle, lecz stopniowo. Z tego względu niektórzy eksperci zalecają stosowanie określenia „andropenia” zamiast „andropauzy”.

Podstawowe różnice między menopauzą a andropauzą dotyczą wieku wystąpienia, charakteru zmian hormonalnych, zaniku funkcji rozrodczych i nasilenia objawów. Menopauza pojawia się zazwyczaj u kobiet w wieku 45–55 lat i wiąże się z nagłym spadkiem poziomu estrogenów oraz nieodwracalnym zanikiem funkcji rozrodczych. Towarzyszą jej liczne, często gwałtowne i nasilone objawy. Andropauza u mężczyzn występuje zwykle po 50 roku życia i związana jest ze stopniowym spadkiem poziomu testosteronu. Płodność zostaje zachowana, a objawy są przeważnie łagodne i postępują stopniowo.

Czynniki ryzyka wcześniejszego (nawet u mężczyzn 30-letnich) wystąpienia andropauzy to: otyłość, przewlekły stres, brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, przewlekłe choroby (np. cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, nadciśnienie tętnicze).

Objawy andropauzy

Spadek poziomu testosteronu może manifestować się różnorodnymi objawami, które dzielimy na trzy główne grupy: fizyczne, psychiczne i seksualne. Ich intensywność może się różnić w zależności od indywidualnych predyspozycji i stylu życia.

Andropauza – objawy fizyczne

Podstawowymi objawami obniżonego poziomu męskich hormonów płciowych są spadek masy i siły mięśniowej oraz spowolniona regeneracja organizmu. Prowadzi to do zmniejszonej wydolności fizycznej i przewlekłego zmęczenia, które mogą być nasilone przez bezsenność i problemy ze snem. Panom w okresie andropauzy często towarzyszą wzmożona potliwość, wypadanie owłosienia i problemy z układem kostnym – zmniejsza się gęstość mineralna kości i rośnie ryzyko osteoporozy.

Andropauza – objawy psychiczne i dotyczące sfery seksualnej

Dla wielu mężczyzn szczególnie trudne do zaakceptowania są zmiany w sferze seksualnej i emocjonalnej. Problemy z libido czy erekcją często wpływają na poczucie własnej wartości, relacje partnerskie oraz ogólne zadowolenie z życia. Mężczyźni w okresie andropauzy mogą doświadczać pogorszenia nastroju, uczucia smutku, niepokoju i stanów lękowych. Pojawiają się bóle głowy, problemy z koncentracją i pamięcią oraz rozdrażnienie i obniżona odporność na stres. Na niską samoocenę wpływają występujące zaburzenia erekcji, spadek libido, wydłużony czas potrzebny do osiągnięcia orgazmu. Sytuacji emocjonalnej nie poprawiają obowiązujące schematy i normy społeczne, które nie dają mężczyźnie przyzwolenia na okazywanie słabości.

Andropauza – zmiany hormonalne

Andropauza, czyli okres związany z niedoborem androgenów u starzejących się mężczyzn, wiąże się z istotnymi zmianami w układzie hormonalnym. Najczęściej obserwuje się stopniowe obniżenie poziomu testosteronu, ale również hormonu wzrostu (GH), melatoniny, dihydrotestosteronu (DHT) oraz innych hormonów anabolicznych. Niedobór testosteronu, który jest kluczowym hormonem dla zachowania masy mięśniowej, gęstości kości, funkcji seksualnych oraz dobrego samopoczucia psychicznego, prowadzi do szeregu objawów charakterystycznych dla męskiego przekwitania.

Skutki andropauzy

Objawy andropauzy mogą mieć zróżnicowane nasilenie, zależne od czynników genetycznych, zdrowotnych, psychologicznych i związanych ze stylem życia. Najczęstsze symptomy andropauzy:

• obniżenie sprawności fizycznej, zmniejszenie siły mięśniowej, częstsze uczucie zmęczenia;
• zmiany nastroju, drażliwość, niepokój, stany lękowe i depresyjne;
• problemy z samooceną i samoakceptacją;
• zaburzenia pamięci i koncentracji;
• obniżenie libido;
• problemy ze wzwodem;
• zaburzenia funkcjonowania układu kostnego (większe predyspozycje do złamań i kontuzji);
• redukcja owłosienia na ciele, w tym łysienie na głowie;
• problemy zdrowotne;
• zwiększenie ryzyka chorób serca i układu krążenia;
• problemy z zasypianiem i snem;
• ograniczenie płodności ze względu na zmniejszone wydzielanie plemników.

Czy leczenie andropauzy jest możliwe?

Andropauza nie jest chorobą, lecz naturalnym, fizjologicznym procesem związanym ze starzeniem się organizmu. Choć nie da się jej wyleczyć, możliwe jest skuteczne łagodzenie jej objawów oraz poprawa jakości życia dzięki zmianom w stylu życia, wsparciu psychologicznemu oraz – w uzasadnionych przypadkach – leczeniu hormonalnemu.

Naturalne metody łagodzenia objawów andropauzy

Zmiana stylu życia może znacząco wpłynąć na poprawę samopoczucia i zahamowanie postępu objawów:

• regularna aktywność fizyczna, która pomaga utrzymać prawidłowy poziom masy mięśniowej, zwiększa wydzielanie endorfin, co wpływa na poprawę nastroju, samopoczucia oraz zwiększenie sprawności fizycznej;
• odpowiednia dieta, bogata w produkty wysokobiałkowe, zdrowe tłuszcze, kwasy omega-3 i warzywa, ograniczająca produkty wysokoprzetworzone, bogate w węglowodany;
• zrezygnowanie lub znaczne ograniczenie używek takich jak alkohol czy papierosy;
• dbanie o higienę snu i jego odpowiednią ilość, wietrzenie pomieszczeń przed snem, ograniczenie pobudzających bodźców, np. korzystania z telefonu przed położeniem się do łóżka;
• ograniczenie i łagodzenie objawów stresu, praktykowanie technik relaksacyjnych, medytacji, technik oddechowych, korzystanie z konsultacji psychologicznych;
• wprowadzenie pokarmów sprzyjających wytwarzaniu testosteronu, bogatych w cynk, witaminę D3, magnez lub ich dodatkowa suplementacja;
• suplementacja adaptogenów, które zwiększają wydolność psychofizyczną organizmu, np. ashwagandha, różeniec górski (rhodiola), żeń-szeń;
• podtrzymywanie aktywności seksualnej, co sprzyja wydzielaniu hormonów, a w przypadku problemów – kontakt z seksuologiem.

Terapia hormonalna przy andropauzie – wskazania, skuteczność i ryzyko

W przypadku drastycznego obniżenia poziomu testosteronu i nasilenia objawów związanych z jego niedoborem lekarz może przepisać terapię hormonalną, tzw. terapię zastępczą testosteronem (TRT, testosterone replacement therapy). Zwykle stosuje się w tym celu testosteron w różnej postaci leku: iniekcji domięśniowych, tabletek, plastrów, żeli do smarowania na skórę. Rozpoczęcie terapii powinno być poprzedzone potwierdzeniem hipogonadyzmu, wykluczeniem innych przyczyn niedoboru testosteronu oraz dwukrotnym, niezależnym oznaczeniem poziomu testosteronu w organizmie. Przed wprowadzeniem leczenia należy przeprowadzić odpowiednie badania. Wskazane jest kontrolowanie poziomu testosteronu oraz antygenu PSA zarówno przed rozpoczęciem, jak i w trakcie stosowania TRT. Dodatkowo rekomendowane jest monitorowanie parametrów, takich jak poziom hemoglobiny i wapnia, hematokryt, wskaźniki czynnościowe wątroby.

Stosowanie terapii zastępczej testosteronem jest przeciwwskazane w kilku przypadkach:

• występowanie raka gruczołu sutkowego,
• występowanie raka gruczołu krokowego zależnego od androgenów,
• stwierdzone w stanie obecnym lub przeszłości nowotwory wątroby,
• nadwrażliwość na składniki produktu.

Wsparcie psychologiczne przy andropauzie

Obniżenie poziomu męskich hormonów płciowych, zwłaszcza testosteronu, może prowadzić do spadku nastroju, samooceny i satysfakcji z życia.

W takim przypadku warto wybrać się do psychologa, szczególnie jeśli pojawiają się objawy depresyjne, lękowe lub zaburzenia adaptacyjne. „Męskie przekwitanie” to naturalny proces, jednak towarzyszące mu objawy mogą powodować dyskomfort, dlatego warto skorzystać z jednej z form pomocy, jaką jest terapia psychologiczna.

Konsultacje ze specjalistą mogą pomóc w odbudowaniu poczucia własnej wartości, nauczeniu się redukowania stresu i opanowywaniu negatywnych emocji, a także w akceptacji zmian zachodzących w organizmie w związku z andropauzą. Można również poszukać grup wsparcia, w których mężczyźni z podobnymi problemami dzielą się swoimi odczuciami i przeżyciami.

Andropauza – podsumowanie

Andropauza, znana również jako zespół niedoboru androgenów u starzejących się mężczyzn (LOH, late-onset hypogonadism), to naturalny etap w życiu mężczyzny, zwykle rozpoczynający się po 50 roku życia. Towarzyszą mu zmiany hormonalne, które mogą prowadzić do objawów fizycznych, psychicznych i seksualnych, pogarszających jakość życia. Kluczowe znaczenie ma odpowiednia diagnostyka i podejście wieloaspektowe – obejmujące modyfikację stylu życia, wsparcie psychologiczne oraz, w razie wskazań, terapię hormonalną. Z odpowiednim wsparciem mężczyzna może zachować wysoką jakość życia i dobre samopoczucie na długie lata.