Zapalenie pęcherza – problem, który lubi powracać
Zapalenie pęcherza jest – podobnie jak zapalenie cewki moczowej – zaliczane do zakażeń dolnego odcinka układu moczowego. Choć dotyka także mężczyzn, ze względu na budowę anatomiczną (krótszą i szerszą cewkę moczową) zdecydowanie częściej mają z nim problem kobiety.
Przyczyny zapalenia pęcherza
Przyczyną zakażenia układu moczowego (ZUM), w tym zapalenia pęcherza, najczęściej są Gram-ujemne pałeczki jelitowe z rodziny Enterobacteriaceae, wśród których dominuje Escherichia coli. W grę wchodzi jednak także wiele innych bakterii (m.in. Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis czy enterokoki), a nawet grzyby.
Drobnoustroje wnikają do jałowego zazwyczaj układu moczowego na dwa sposoby: z krwi (rzadko i wyłącznie w przypadku ciężko chorych osób z upośledzonym układem odpornościowym) lub przez cewkę moczową (najczęściej).
Autorzy opublikowanych w 2015 roku „Rekomendacji diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych” opisują to następująco:
Oczywiście nie zawsze dochodzi do infekcji: jeśli miejscowe mechanizmy obronne działają tak, jak powinny, drobnoustroje, które od czasu do czasu przedostają się do cewki moczowej i pęcherza są eliminowane. Robert Małecki, autor artykułu „Zakażenia układu moczowego. Od infekcji do dializoterapii” wymienia wśród tych mechanizmów m.in. bakteriostatyczne działanie moczu, obecność immunoglobulin klasy IgA, IgG białka Tamma-Horsfalla, aktywne niszczenie drobnoustrojów przez komórki nabłonkowe i przeciwbakteryjne działanie wydzieliny gruczołu krokowego. Ważne jest także regularne opróżnianie pęcherza oraz stan układu moczowego (zmian patologicznych w jego obrębie oraz prawidłowa perystaltyka).
Objawy zapalenia pęcherza
Objawy zapalenia pęcherza naprawdę trudno przeoczyć. Są to:
- ból, pieczenie lub dyskomfort podczas oddawania moczu,
- konieczność częstego oddawania moczu, także w nocy,
- ból w okolicy nadłonowej,
- czasem mimowolne oddawanie moczu (głównie u starszych kobiet, które mają problem z wypadaniem macicy).
Pojawienie się gorączki, dreszczy, nudności, wymiotów i bólu w okolicy lędźwiowej może świadczyć o tym, że zakażenie objęło także górny odcinek układu moczowego i doszło do bakteryjnego cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek (dawniej odmiedniczkowego zapalenia nerek).
Rozpoznanie choroby
Zakażenie układu moczowego rozpoznaje się, kiedy liczba bakterii w moczu przekracza 105 komórek na mililitr (tzw. miano znamienne) oraz występują objawy zapalenia. Jednak lekarz nie zawsze zleca wykonanie posiewu moczu. Według autorów cytowanych wcześniej „Rekomendacji”:
Leczenie zapalenia pęcherza
Zapalenie pęcherza leczy się chemioterapeutykami lub antybiotykami w zależności od wrażliwości szczepu bakteryjnego. Kurację trzeba przeprowadzić do końca, nawet jeśli objawy ustąpiły. To bardzo ważne: na ogół ZUM kończy się na wysokości pęcherza moczowego. Prawdopodobieństwo zakażenia górnego odcinka dróg moczowych zwiększa się jednak wraz z czasem pozostawania bakterii w pęcherzu moczowym.
Nawracające zapalenie pęcherza moczowego
O nawracającym zapaleniu pęcherza moczowego mówi się, gdy w ciągu roku dochodzi do trzech lub więcej nawrotów. Leczenie jest podobne jak w przypadku pierwszej infekcji, powinno być jednak poprzedzone posiewem moczu i sprawdzeniem, czy za nawrotami nie stoi jakaś konkretna przyczyna, np. drobna anomalia anatomiczna czy infekcja intymna u kobiet lub – niezależnie od płci – nierozpoznana cukrzyca.
W zapobieganiu nawrotom może pomóc picie większej ilości płynów, niepowstrzymywanie się od oddawania moczu, oddawanie moczu przed snem (nawet na zapas, bez odczuwania parcia na pęcherz) i wyeliminowanie zaparć. W przypadku kobiet aktywnych seksualnie pomóc może także oddawanie moczu bezpośrednio po stosunku, by bakterie nie zdążyły się namnożyć w świetle pęcherza, zmiana środków antykoncepcyjnych (przede wszystkim unikanie preparatów plemnikobójczych), a ponadto unikanie ciasnej bielizny syntetycznej, dezodorantów intymnych oraz ostrożne korzystanie z tamponów.
„W nawrotowych zakażeniach wywołanych pałeczką jelitową można zastosować odpowiednią szczepionkę doustną, u starszych kobiet miejscowe. (…) Wspomagającą rolę odgrywa podawanie preparatów kwasu mlekowego oraz żurawinowych” – pisze Wojciech Pypno w artykule „Zakażenia dróg moczowych”.
Zapalenie pęcherza u kobiet ciężarnych
Choć ciąża zwiększa ryzyko zapalenia pęcherza (m.in. z powodu ucisku powiększonej macicy na moczowody, co powoduje zastój moczu), nie występuje ono u ciężarnych częściej niż u kobiet, które nie spodziewają się dziecka. Problem polega na czym innym: w przypadku przyszłych mam zapalenie pęcherza trudniej rozpoznać, bo jego objawy (konieczność częstego oddawania moczu, naglące parcie na pęcherz, pobolewanie brzucha i podbrzusza) mogą być mylone z dolegliwościami, które towarzyszą ciąży. Zapalenie pęcherza w ciąży również leczy się antybiotykami i lekami przeciwbakteryjnymi pod kontrolą lekarza. Lekarz dobiera takie, które są bezpieczne dla rozwijającego się płodu.
Źródła:
1. W. Hryniewicz, J. Imiela, M. Klinger i in., „Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych”, Warszawa 2015, online: http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/uklmoczowyinternet.pdf.
2. W. Pypno, „Zakażenia dróg moczowych”, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, s1/2014, s. 15-18, online: http://www.czytelniamedyczna.pl/4830,zakazenia-drlg-moczowych.html.
3. R. Małecki, „Zakażenia układu moczowego. Od infekcji do dializoterapii”, [w:] „Medycyna i pasje”, 1/2009, online: http://studylibpl.com/doc/1453187/zaka%C5%BCenia-uk%C5%82adu-moczowego.-od-infekcji-do-dializoterapii.
