Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

1. Jakie są najczęstsze choroby tropikalne?
2. Co to są choroby transmisyjne? Czy choroby tropikalne są zaraźliwe?
3. Jakie objawy dają choroby tropikalne?
4. Jakie choroby tropikalne można przywieźć z Afryki?
5. Choroby tropikalne w Turcji
6. Choroby tropikalne w Azji
7. Choroby tropikalne w Ameryce Południowej i Środkowej
8. Jakie badania wykonać po powrocie z Afryki i innych rejonów tropikalnych?
9. Czy w Polsce występują choroby tropikalne?

Jakie są najczęstsze choroby tropikalne?

Do najbardziej rozpowszechnionych chorób tropikalnych należą: malaria, denga, leptospiroza, dur brzuszny, ameboza, riketsjoza, schistosomatoza, japońskie zapalenie mózgu, żółta febra i gorączki krwotoczne. Na większość z nich wynaleziono specyficzną profilaktykę farmakologiczną (chemioterapeutyki, szczepienia ochronne), którą należy zastosować przed wyjazdem w rejony występowania danego patogenu chorobotwórczego. Aktualnie niemal wszystkie choroby tropikalne są potencjalnie uleczalne, jednak późne postawienie diagnozy, spowodowane rzadkim występowaniem tych schorzeń w Europie i brakiem praktycznego doświadczenia lekarzy, znacząco pogarsza rokowania pacjentów.

Co to są choroby transmisyjne? Czy choroby tropikalne są zaraźliwe?

Choroba tropikalna jest nazywana transmisyjną, jeżeli do jej przeniesienia konieczny jest wektor – niewielki stawonóg (owady takie jak komar i mucha). Jego zadaniem jest ukąszenie osoby chorej, pobranie wraz z jej krwią patogenu i przeniesienie go na kolejną ofiarę. Zarodźce malarii to pasożyty tropikalne, które są przenoszone jedynie przez komary z rodzaju Anopheles. Wobec tego nie ma możliwości zarażenia się malarią bezpośrednio od osoby chorej.

Wysoce zaraźliwymi chorobami tropikalnymi są wirusowe gorączki krwotoczne (np. Ebola). Kontakt z krwią, odchodami lub śliną chorego niemal zawsze skutkuje zakażeniem.

Jakie objawy dają choroby tropikalne?

Choroby tropikalne wywołują bardzo różnorodne objawy, jednak większość z nich jest niespecyficzna. Po powrocie z krajów o wysokim ryzyku zakażenia obcym patogenem niepokój powinny wzbudzać następujące symptomy:

• gorączka, zwłaszcza jeśli towarzyszą jej objawy inne niż przy standardowej infekcji,
• zaburzenia krzepnięcia krwi (krwotoki z nosa, przedłużające się krwawienie po usunięciu zęba, krwawe wybroczyny na skórze),
• sztywność karku, bóle głowy, zaburzenia widzenia, senność,
• zmiany skórne (rumień, zmiany guzowate, wysypka).

Proces diagnostyczny będzie zatem znacznie łatwiejszy i szybszy, a co za tym idzie pacjent będzie miał większą szansę na pełen powrót do zdrowia, jeżeli zgłaszając się z niepokojącymi objawami, od razu poinformuje o niedawnym powrocie z regionów tropikalnych.

Jakie choroby tropikalne można przywieźć z Afryki?

W Afryce występują praktycznie wszystkie możliwe choroby tropikalne, a ludność miejscowa przeważnie nie jest szczepiona. Z tego względu przed wyjazdem do większości krajów Afryki zalecone jest przyjęcie pakietu wakcyn. Choroby tropikalne szczególnie rozpowszechnione w Afryce to: malaria, denga, gorączki krwotoczne, filariozy, leiszmanioza, trypanosomoza i dur brzuszny.

Afrykańskie społeczeństwo, a zatem również turyści odwiedzający Afrykę, jest wysoce narażone na choroby zakaźne takie jak odra i gruźlica. W niektórych rejonach co pewien czas wybuchają epidemie cholery i dżumy. Ponadto zachorowalność na AIDS w rejonie Afryki Południowej jest najwyższa na świecie. Niekontrolowana jest wścieklizna, którą można zarazić się nie tylko od dzikich zwierząt, ale także od psów.

Choroby tropikalne w Turcji

Przebywając w Turcji, można zachorować na leiszmaniozę skórną lub trzewną w wyniku ukąszenia przez muchówkę przenoszącą pierwotniaki Leishmania. Pierwszymi objawami choroby są: wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych i wątroby, łuszczenie się skóry. Dość powszechna jest również wywoływana przez wirusa krymsko-kongijska gorączka krwotoczna, która łatwo przenosi się pomiędzy zakażonymi osobami.

Czym jeszcze, niekoniecznie tropikalnym, można się zarazić w Turcji? Jako że warunki socjoekonomiczne w wielu rejonach Bliskiego Wschodu są jeszcze poniżej tych europejskich, nadal zdarzają się tam epidemie cholery, a w samej Turcji do tej pory nie udało się wyeliminować odzwierzęcego wąglika i tularemii.

Choroby tropikalne w Azji

Azja jest bardzo zróżnicowana pod względem socjoekonomicznym, w wielu regionach – szczególnie na terenach wiejskich – ludność nie ma dostępu do czystej wody pitnej. Z tego powodu zachorowania na dur brzuszny i biegunki bakteryjne są bardzo powszechne. Malaria jest szczególnie częsta w Chinach, Wietnamie i Tajlandii, z kolei przypadki zachorowania na dengę są odnotowywane głównie w Tajwanie i Azji Południowo-Wschodniej. Istotnym problemem są również: japońskie zapalenie mózgu, leiszmanioza i gorączki krwotoczne. Częste są także choroby tropikalne wywoływane przez pasożyty, m.in. schistosomatoza, która dotyka układu pokarmowego.

Choroby tropikalne w Ameryce Południowej i Środkowej

W krajach Ameryki Środkowej i Południowej współczynnik wyszczepienia ludności miejscowej jest dość wysoki, w związku z czym wiele chorób tropikalnych występuje jedynie na niewielkich terenach. Znacznie większym problemem jest z kolei dostęp do dobrej jakości wody pitnej, co wiąże się z częstym występowaniem duru brzusznego i chorób biegunkowych wywoływanych przez bakterie.

W tym rejonie podróżni są umiarkowanie narażeni na zachorowanie na malarię. Częściej występuje denga i gorączka zachodniego Nilu, które objawiają się gorączką, wysypką, bólami mięśniowymi oraz zaburzeniami krzepnięcia krwi. Nawet bardzo turystyczne Kuba i Dominikana nie są w pełni bezpieczne dla gości. Najczęstsze choroby tropikalne na tych wyspach to denga i malaria. Z tego względu zalecane jest stosowanie repelentów i moskitier celem ochrony przed komarami przenoszącymi te choroby.

W Ameryce Środkowej i Południowej endemicznie występują tropikalne choroby pasożytnicze takie jak choroba Chagasa i onchocerkoza. Szczególnie niebezpieczna jest ta pierwsza, ponieważ wywołujące ją świdrowce Trypanosoma cruzi niszczą narządy jamy brzusznej, układ nerwowy i serce.

Jakie badania wykonać po powrocie z Afryki i innych rejonów tropikalnych?

Osoby niepokojące się o swój stan zdrowia po dalekiej podróży do krajów tropikalnych lub odczuwające jakiekolwiek dolegliwości mogą wykonać podstawowe badania krwi (morfologię z rozmazem, próby wątrobowe, poziom kreatyniny), a także badania moczu i testy kierunkowe wykrywające DNA określonych patogenów. Najczęstszymi problemami zdrowotnymi podróżnych są biegunki i inne choroby układu pokarmowego, ponieważ z reguły warunki higieniczne i sanitarne w odwiedzanych krajach są dużo gorsze niż w Europie. W laboratoriach dostępne są pakiety testów dla osób wracających z krajów tropikalnych – zarówno jeśli głównym objawem jest biegunka, jak i gorączka niewiadomego pochodzenia. W tym drugim przypadku testy pozwalają potwierdzić lub wykluczyć kontakt z malarią, dengą, wirusem Zika i innymi chorobami występującymi w klimacie tropikalnym.

Czy w Polsce występują choroby tropikalne?

Choroby tropikalne w Polsce generalnie nie występują ze względu na zbyt chłodny klimat. Zdarzało się jednak, że komary widliszka będące wektorami dla zarodźca malarii przypływały w kontenerach do portu w Gdyni. Dochodziło wówczas do pojedynczych zakażeń wśród pracowników, którzy otrzymywali stosowne leczenie w Uniwersyteckim Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni.