Leiszmanioza – postaci, objawy i leczenie
Bartłomiej Jackowski

Leiszmanioza – postaci, objawy i leczenie

Leiszmanioza (łac. i ang. leishmaniasis) należy do grupy chorób pasożytniczych. Wywołują ją pierwotniaki z gatunku Leishmania. Jakie postaci choroby można wyróżnić? Czym się objawia i jak wygląda jej leczenie?  

Leiszmanioza – co to jest? 

Leiszmanioza to pasożytnicza choroba tropikalna powodowana przez pierwotniaki z gatunku Leishmania. Wektorami przenoszącymi patogen są moskity z rodzaju Phlebotomus lub Lutzomyia (popularnie nazywane „muszką piaskową”). 

Choroba szerzy się drogą krwiopochodną – najczęściej przez ukłucie owada bądź rozgniecenie go i wtarcie w ranę – dochodzi wówczas do kontaktu krwi człowieka z zawartością przewodu pokarmowego muszki. Inne możliwe drogi przenoszenia to: przetoczenia krwi (zwłaszcza w krajach rozwijających się), używanie zainfekowanego sprzętu medycznego, stosowanie tych samych strzykawek przez kilka osób. 

Rezerwuarem pierwotniaka są ssaki – ludzie, psy, gryzonie, leniwce, konie, małpy. Należy pamiętać, że choroba przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, a osoby, u których rozwiną się objawy, zarażają również poprzez kontakt seksualny lub w czasie ciąży – z matki na dziecko (tzw. leiszmanioza wrodzona). Większe ryzyko zachorowania obserwuje się u osób z obniżoną odpornością – starsi, dzieci, chorujący przewlekle, osoby zakażone HIV. 

Rozwój objawów następuje zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy po ukąszeniu owada, co może powodować problemy diagnostyczne u osób, które zgłaszają się do lekarza po powrocie z obszaru występowania choroby. 

Postaci i objawy leiszmaniozy 

Wyróżnia się trzy główne postaci tej choroby. 

  • Postać skórna (inne nazwy: owrzodzenie z Aleppo, biały trąd) 

Jest to najczęstsza forma leiszmaniozy. Objawia się początkowo niewielkimi, bezbolesnymi, czerwonymi, około 2-centymetrowymi grudkami. Zmiany te mogą się różnić od siebie, co porównywane jest do zakażenia trądem. Występują najczęściej na twarzy, szyi, łydkach, ramionach i rękach. Następnie, zazwyczaj po kilku tygodniach, następuje ich owrzodzenie – w centrum grudki powstaje otwarta rana, odgraniczona wyniosłymi brzegami. Gojenie się postaci skórnej trwa kilka miesięcy, pozostawiając szpecącą bliznę. W zależności od gatunku pierwotniaka, a także w dużej mierze od kondycji układu odpornościowego zarażonej osoby, owrzodzenia mogą występować pojedynczo, mnogo lub nawracać (zwłaszcza u osób zakażonych wirusem HIV). 

  • Postać skórno-śluzówkowa  

Początek tej postaci przebiega podobnie do postaci skórnej – występują mnogie, niewielkie owrzodzenia. Po ich ustąpieniu (nawet kilka lat po) pojawiają się bolesne, wrzodziejące zmiany na śluzówkach w obrębie górnych dróg oddechowych – jamie nosowej, jamie ustnej i gardle. Powodują miejscowe naciekanie tkanek otaczających, prowadząc do ich destrukcji – może to skutkować trwałym kalectwem, a co za tym idzie, problemami w spożywaniu pokarmów oraz oddychaniu. Często pierwszym objawem tej postaci jest krwawienie z nosa na skutek uszkodzenia przegrody nosowej. Zmiany w obrębie nosa w literaturze anglosaskiej określane są jako „nos wielbłąda” lub „dziób papugi”. 

  • Postać narządowa, inaczej trzewna (inne nazwy: kala-azar (tłum. czarna gorączka), gorączka dum-dum) 

Jest to zdecydowanie najgroźniejsza forma leiszmaniozy. W przeciwieństwie do postaci skórnej oraz skórno-śluzówkowej, ma charakter uogólniony. Rozpoczyna się długotrwałą gorączką powyżej 40°C, której może towarzyszyć biegunka. Następuje osłabienie oraz wyniszczenie organizmu, spadek masy ciała, powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych oraz zagrażająca życiu niedokrwistość. Cechą charakterystyczną jest hiperpigmentacja (ściemnienie) skóry. Kolejne objawy są powikłaniem wyżej wymienionych zmian i nie są charakterystyczne. Śmiertelność nieleczonej postaci trzewnej leiszmaniozy w ciągu 2 lat jest bardzo wysoka (około 95%). Najczęściej chory umiera z powodu wtórnych infekcji bakteryjnych na skutek obniżenia odporności organizmu. 

Gdzie występuje leiszmanioza? 

Leiszmanioza występuje w krajach o klimacie tropikalnym oraz subtropikalnym (naturalne środowisko muszek piaskowych). Według danych WHO odnotowuje się rocznie około 1 mln nowych zachorowań na postać skórną i około 300 tys. na postać trzewną. Szacuje się, że obecnie zarażonych jest około 12 mln ludzi na świecie.  

Zasięg choroby obejmuje pięć kontynentów: Afrykę, Azję, Europę (kraje basenu Morza Śródziemnego) oraz Północną (zwłaszcza region Ameryki Środkowej) i Południową Amerykę, z czego ponad dwie trzecie nowych zachorowań postaci skórnej obserwuje się w sześciu krajach: Afganistanie, Algierii, Brazylii, Kolumbii, Iranie i Syrii, natomiast ponad 90% nowych przypadków postaci trzewnej notuje się w Bangladeszu, Brazylii, Etiopii, Indiach, Sudanie Południowym oraz Sudanie. Prawie 90% przypadków postaci skórno-śluzówkowej występuje w Boliwii, Brazylii i Peru.

W Polsce leiszmanioza nie występuje naturalnie, natomiast może rozwijać się u imigrantów lub osób czasowo przebywających w krajach zagrożonych tą chorobą. 

Rozpoznanie leiszmaniozy 

Podstawową diagnostyką jest zobrazowanie pod mikroskopem świetlnym pierwotniaka w preparatach pochodzących z zainfekowanych tkanek. W przypadku podejrzenia postaci skórnej lub skórno-śluzówkowej z owrzodzeń, natomiast w postaci trzewnej – wycinków pobranych w biopsji śledziony, węzłów chłonnych, wątroby lub aspiratu szpiku kostnego.  

Kolejnymi krokami są badania serologiczne oznaczające przeciwciała skierowanie przeciwko pierwotniakowi Leishmania oraz badania genetyczne w celu wykrycia danego gatunku. W badaniach laboratoryjnych można zaobserwować spadek leukocytów, parametry charakterystyczne dla niedokrwistości małe stężenie albuminy oraz hipergammaglobulinemię. Kluczowe pozostają jednak wywiad lekarski (informacja o przebywaniu na terenach występowania choroby) oraz objawy kliniczne. 

Leczenie leiszmaniozy 

Leczenie postaci skórnej ogranicza się do miejscowych zabiegów chirurgicznych, krioterapii oraz oczyszczania i stosowania jałowych opatrunków w celu uniknięcia nadkażeń bakteryjnych. Natomiast postać trzewna wymaga podania leków. Leczenie jest długotrwałe, a jego skuteczność wysoka. Ze względu na dużą liczbę gatunków pierwotniaków z rodzaju Leishmania terapia dobierana jest indywidualnie, w Polsce jej prowadzeniem zajmują się instytuty chorób zakaźnych oraz chorób tropikalnych. Nieskuteczne leczenie oraz zarażenie się innym gatunkiem może powodować nawroty choroby. 

Zapobieganie leiszmaniozie 

Nie ma obecnie szczepionki chroniącej ludzi przed zarażeniem się leiszmaniozą. Istnieje natomiast skuteczna szczepionka dla psów, którą stosuje się w krajach o wysokiej zapadalności na leiszmaniozę.

Istotną rolę w zapobieganiu zachorowaniu odgrywa ochrona przed ukąszeniem moskita podczas przebywania w krajach, w których występuje choroba. Do podstawowych zasad należą: stosowanie moskitier oraz siatek ochronnych w pomieszczeniach i namiotach, używanie środków chemicznych odstraszających owady, a także noszenie odzieży zakrywającej jak największą część ciała. 

  1. Parazytologia kliniczna w ujęciu wielodyscyplinarnym, pod red. Z.S. Pawłowskiego, J. Stefaniaka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017. 
  2. Choroby zakaźne i pasożytnicze, pod red. J. Cianciary, J. Juszczyka, Wydanie dwutomowe, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2012. 
  3. Leishmaniasis: the disease and it’s epidemiology, World Health Organization, 2014.  
  4. Report of the Interregional meeting on leishmaniasis among neighbouring endemic countries in the Eastern Mediterranean, African and European regions, Amman, Jordan, 23-25 September 2018, “who.int” [online], https://www.who.int/leishmaniasis/resources/who-em-ctd-081-e/en/, [dostęp: 30.01.2019]. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Arginina – działanie, właściwości i efekty stosowania

    Arginina to aminokwas endogenny, którego najważniejszą rolą jest udział w syntezie tlenku azotu. Ma właściwości rozszerzające naczynia krwionośne i usprawniające przepływ krwi. Z tego względu korzystnie wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Chętnie sięgają po nią również sportowcy oraz pacjenci z zaburzeniami erekcji. W jakich pokarmach znajduje się arginina? Kto powinien rozważyć jej suplementację i z jakimi potencjalnymi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie argininy?

  • Synbiotyki – kiedy je stosować? Czym się różnią od probiotyków i prebiotyków?

    Wielu ekspertów wskazuje, że stosowanie probiotyku i prebiotyku w postaci jednego produktu, czyli synbiotyku, przynosi większe korzyści niż stosowanie samego probiotyku. Synbiotyki regenerują florę jelitową oraz wzmacniają odporność, a także przynoszą dodatkowe korzyści dla organizmu, ponieważ wspomagają leczenie licznych chorób. Kiedy należy stosować synbiotyki? Jak dobrać odpowiednią dawkę?

  • Uprawnienia farmaceuty – recepty na szczepienia, dostęp do Internetowego Konta Pacjenta

    Od 14 lutego 2025 roku farmaceuci w Polsce mogą wystawiać recepty na refundowane szczepionki. Szczepienie musi odbyć się w aptece, w której została wystawiona recepta. Pacjent może również udostępnić farmaceucie lub aptece swoje IKP. Wprowadzone zmiany zapewnią szybszy i lepszy dostęp do refundowanych szczepień.

  • Do 250 zł miesięcznie na leki. Kto może otrzymać pomoc?

    Gminy i miasta w Polsce prowadzą tzw. programy osłonowe, dzięki którym można otrzymać do 250 zł miesięcznie na zakup leków. Mogą z nich korzystać wybrane grupy pacjentów. Kto może przystąpić do pomocy lekowej w 2025 roku?

  • Dlaczego magnez jest tak ważny dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania Twojego dziecka?

    Jak doskonale wszyscy wiemy, prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu dziecka zależy od wielu czynników. Kluczowe jest tutaj dostarczanie wraz z dietą, odpowiednich składników odżywczych, witamin i składników mineralnych. Na szczególną uwagę zasługuje magnez, którego rola i znaczenie dla organizmu dziecka jest zasadnicze i kluczowe. Dlaczego?  

  • Jak magnez może wspierać aktywne dzieci?

    Okres dzieciństwa i szkoły to czas wielu wyzwań dla aktywnego dziecka. Dziecku potrzeba wówczas energii, spokoju, skupienia oraz wsparcia, aby chętnie i aktywnie podejmowało różne wyzwania i dawało radę im sprostać. Aby pomóc dziecku w tym wszystkim, warto dostarczać mu odpowiednie składniki odżywcze, witaminy i minerały. I jednym z takich składników jest magnez, kluczowy pierwiastek dla rozwoju i funkcjonowania organizmu dziecka. A w czym dokładnie magnez pomaga i jak wspiera aktywne dzieci? 

  • Zaszczep się w aptece. Lista chorób zakaźnych, przeciw którym zaszczepi farmaceuta

    Od 2025 roku farmaceuci w aptekach mogą wykonywać szczepienia ochronne dla osób dorosłych (powyżej 18. roku życia) przeciwko wybranym chorobom. Program szczepień w aptekach obejmuje zarówno szczepienia bezpłatne dla określonych grup, jak i odpłatne w całości lub częściowo dla pozostałych pacjentów.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl