Leiszmanioza – postaci, objawy i leczenie
Bartłomiej Jackowski

Leiszmanioza – postaci, objawy i leczenie

Leiszmanioza (łac. i ang. leishmaniasis) należy do grupy chorób pasożytniczych. Wywołują ją pierwotniaki z gatunku Leishmania. Jakie postaci choroby można wyróżnić? Czym się objawia i jak wygląda jej leczenie?  

Leiszmanioza – co to jest? 

Leiszmanioza to pasożytnicza choroba tropikalna powodowana przez pierwotniaki z gatunku Leishmania. Wektorami przenoszącymi patogen są moskity z rodzaju Phlebotomus lub Lutzomyia (popularnie nazywane „muszką piaskową”). 

Choroba szerzy się drogą krwiopochodną – najczęściej przez ukłucie owada bądź rozgniecenie go i wtarcie w ranę – dochodzi wówczas do kontaktu krwi człowieka z zawartością przewodu pokarmowego muszki. Inne możliwe drogi przenoszenia to: przetoczenia krwi (zwłaszcza w krajach rozwijających się), używanie zainfekowanego sprzętu medycznego, stosowanie tych samych strzykawek przez kilka osób. 

Rezerwuarem pierwotniaka są ssaki – ludzie, psy, gryzonie, leniwce, konie, małpy. Należy pamiętać, że choroba przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, a osoby, u których rozwiną się objawy, zarażają również poprzez kontakt seksualny lub w czasie ciąży – z matki na dziecko (tzw. leiszmanioza wrodzona). Większe ryzyko zachorowania obserwuje się u osób z obniżoną odpornością – starsi, dzieci, chorujący przewlekle, osoby zakażone HIV. 

Rozwój objawów następuje zazwyczaj od kilku tygodni do kilku miesięcy po ukąszeniu owada, co może powodować problemy diagnostyczne u osób, które zgłaszają się do lekarza po powrocie z obszaru występowania choroby. 

Postaci i objawy leiszmaniozy 

Wyróżnia się trzy główne postaci tej choroby. 

  • Postać skórna (inne nazwy: owrzodzenie z Aleppo, biały trąd) 

Jest to najczęstsza forma leiszmaniozy. Objawia się początkowo niewielkimi, bezbolesnymi, czerwonymi, około 2-centymetrowymi grudkami. Zmiany te mogą się różnić od siebie, co porównywane jest do zakażenia trądem. Występują najczęściej na twarzy, szyi, łydkach, ramionach i rękach. Następnie, zazwyczaj po kilku tygodniach, następuje ich owrzodzenie – w centrum grudki powstaje otwarta rana, odgraniczona wyniosłymi brzegami. Gojenie się postaci skórnej trwa kilka miesięcy, pozostawiając szpecącą bliznę. W zależności od gatunku pierwotniaka, a także w dużej mierze od kondycji układu odpornościowego zarażonej osoby, owrzodzenia mogą występować pojedynczo, mnogo lub nawracać (zwłaszcza u osób zakażonych wirusem HIV). 

  • Postać skórno-śluzówkowa  

Początek tej postaci przebiega podobnie do postaci skórnej – występują mnogie, niewielkie owrzodzenia. Po ich ustąpieniu (nawet kilka lat po) pojawiają się bolesne, wrzodziejące zmiany na śluzówkach w obrębie górnych dróg oddechowych – jamie nosowej, jamie ustnej i gardle. Powodują miejscowe naciekanie tkanek otaczających, prowadząc do ich destrukcji – może to skutkować trwałym kalectwem, a co za tym idzie, problemami w spożywaniu pokarmów oraz oddychaniu. Często pierwszym objawem tej postaci jest krwawienie z nosa na skutek uszkodzenia przegrody nosowej. Zmiany w obrębie nosa w literaturze anglosaskiej określane są jako „nos wielbłąda” lub „dziób papugi”. 

  • Postać narządowa, inaczej trzewna (inne nazwy: kala-azar (tłum. czarna gorączka), gorączka dum-dum) 

Jest to zdecydowanie najgroźniejsza forma leiszmaniozy. W przeciwieństwie do postaci skórnej oraz skórno-śluzówkowej, ma charakter uogólniony. Rozpoczyna się długotrwałą gorączką powyżej 40°C, której może towarzyszyć biegunka. Następuje osłabienie oraz wyniszczenie organizmu, spadek masy ciała, powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych oraz zagrażająca życiu niedokrwistość. Cechą charakterystyczną jest hiperpigmentacja (ściemnienie) skóry. Kolejne objawy są powikłaniem wyżej wymienionych zmian i nie są charakterystyczne. Śmiertelność nieleczonej postaci trzewnej leiszmaniozy w ciągu 2 lat jest bardzo wysoka (około 95%). Najczęściej chory umiera z powodu wtórnych infekcji bakteryjnych na skutek obniżenia odporności organizmu. 

Polecane dla Ciebie

Gdzie występuje leiszmanioza? 

Leiszmanioza występuje w krajach o klimacie tropikalnym oraz subtropikalnym (naturalne środowisko muszek piaskowych). Według danych WHO odnotowuje się rocznie około 1 mln nowych zachorowań na postać skórną i około 300 tys. na postać trzewną. Szacuje się, że obecnie zarażonych jest około 12 mln ludzi na świecie.  

Zasięg choroby obejmuje pięć kontynentów: Afrykę, Azję, Europę (kraje basenu Morza Śródziemnego) oraz Północną (zwłaszcza region Ameryki Środkowej) i Południową Amerykę, z czego ponad dwie trzecie nowych zachorowań postaci skórnej obserwuje się w sześciu krajach: Afganistanie, Algierii, Brazylii, Kolumbii, Iranie i Syrii, natomiast ponad 90% nowych przypadków postaci trzewnej notuje się w Bangladeszu, Brazylii, Etiopii, Indiach, Sudanie Południowym oraz Sudanie. Prawie 90% przypadków postaci skórno-śluzówkowej występuje w Boliwii, Brazylii i Peru.

W Polsce leiszmanioza nie występuje naturalnie, natomiast może rozwijać się u imigrantów lub osób czasowo przebywających w krajach zagrożonych tą chorobą. 

Rozpoznanie leiszmaniozy 

Podstawową diagnostyką jest zobrazowanie pod mikroskopem świetlnym pierwotniaka w preparatach pochodzących z zainfekowanych tkanek. W przypadku podejrzenia postaci skórnej lub skórno-śluzówkowej z owrzodzeń, natomiast w postaci trzewnej – wycinków pobranych w biopsji śledziony, węzłów chłonnych, wątroby lub aspiratu szpiku kostnego.  

Kolejnymi krokami są badania serologiczne oznaczające przeciwciała skierowanie przeciwko pierwotniakowi Leishmania oraz badania genetyczne w celu wykrycia danego gatunku. W badaniach laboratoryjnych można zaobserwować spadek leukocytów, parametry charakterystyczne dla niedokrwistości małe stężenie albuminy oraz hipergammaglobulinemię. Kluczowe pozostają jednak wywiad lekarski (informacja o przebywaniu na terenach występowania choroby) oraz objawy kliniczne. 

Leczenie leiszmaniozy 

Leczenie postaci skórnej ogranicza się do miejscowych zabiegów chirurgicznych, krioterapii oraz oczyszczania i stosowania jałowych opatrunków w celu uniknięcia nadkażeń bakteryjnych. Natomiast postać trzewna wymaga podania leków. Leczenie jest długotrwałe, a jego skuteczność wysoka. Ze względu na dużą liczbę gatunków pierwotniaków z rodzaju Leishmania terapia dobierana jest indywidualnie, w Polsce jej prowadzeniem zajmują się instytuty chorób zakaźnych oraz chorób tropikalnych. Nieskuteczne leczenie oraz zarażenie się innym gatunkiem może powodować nawroty choroby. 

Zapobieganie leiszmaniozie 

Nie ma obecnie szczepionki chroniącej ludzi przed zarażeniem się leiszmaniozą. Istnieje natomiast skuteczna szczepionka dla psów, którą stosuje się w krajach o wysokiej zapadalności na leiszmaniozę.

Istotną rolę w zapobieganiu zachorowaniu odgrywa ochrona przed ukąszeniem moskita podczas przebywania w krajach, w których występuje choroba. Do podstawowych zasad należą: stosowanie moskitier oraz siatek ochronnych w pomieszczeniach i namiotach, używanie środków chemicznych odstraszających owady, a także noszenie odzieży zakrywającej jak największą część ciała. 

  1. Parazytologia kliniczna w ujęciu wielodyscyplinarnym, pod red. Z.S. Pawłowskiego, J. Stefaniaka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017. 
  2. Choroby zakaźne i pasożytnicze, pod red. J. Cianciary, J. Juszczyka, Wydanie dwutomowe, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2012. 
  3. Leishmaniasis: the disease and it’s epidemiology, World Health Organization, 2014.  
  4. Report of the Interregional meeting on leishmaniasis among neighbouring endemic countries in the Eastern Mediterranean, African and European regions, Amman, Jordan, 23-25 September 2018, “who.int” [online], https://www.who.int/leishmaniasis/resources/who-em-ctd-081-e/en/, [dostęp: 30.01.2019]. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Statyny na cholesterol – szkodliwość, dawkowanie i skutki uboczne

    Podstawowym celem stosowania statyn jest obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie wystąpienia miażdżycy wśród pacjentów bez chorób sercowo-naczyniowych, ale znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka. Pomaga to zapobiegać zawałom, udarom i chorobom naczyniowym, które rozwijają się wraz ze wzrostem blaszek miażdżycowych w tętnicach.

  • Ubichinol – co to jest? Wskazania do stosowania koenzymu Q10, dawkowanie, efekty

    Ubichinol to aktywna forma koenzymu Q10, przez niektórych określana mianem „superpaliwa” dla organizmu. Jest związkiem chemicznym z grupy chinonów, który wpływa na funkcjonalność komórek, dbając o ich prawidłowy rozwój. Aby uzupełnić niedobory koenzymu Q10, warto wybierać suplementy zawierające jego aktywną postać, która uważana jest za łatwiej przyswajalną niż postać utleniona – ubichinon. Kiedy stosować ubichinol, jak dawkować koenzym Q10 i na jakie efekty można liczyć, zażywając go regularnie?

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Genisteina – działanie przeciwrobacze, komórkowe i hormonopodobne. Kiedy należy przyjmować?

    Genisteina to związek chemiczny z grupy izoflawonów, należący do klasy fitoestrogenów, czyli substancji roślinnych o działaniu podobnym do estrogenów. Genisteina występuje naturalnie w roślinach strączkowych, takich jak soja, groch, fasola czy ciecierzyca, oraz w niektórych innych roślinach, np. w czerwonej koniczynie. Wykazuje działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne, może też oddziaływać na poziom hormonów płciowych i korzystnie wpływać na układ krążenia. Ponadto badania sugerują, że genisteina może mieć działanie przeciwnowotworowe, zwłaszcza w przypadku raka piersi, prostaty i jelita grubego, jednak potrzebne są dalsze badania w celu potwierdzenia tych wyników.

  • Jak działają plastry antykoncepcyjne? Co zrobić, kiedy się odklei? Czy jest skuteczny?

    Plastry antykoncepcyjne to jedna z metod hormonalnej antykoncepcji, która działa poprzez dostarczanie organizmowi kobiety hormonów – progesteronu i estrogenów. Plastry antykoncepcyjne są naklejane na skórę i powinny być stosowane przez trzy tygodnie z rzędu, po czym następuje jednotygodniowa przerwa. Hormony zawarte w plastrach m.in. hamują owulację, czyli uwalnianie dojrzałego jaja z jajnika, co uniemożliwia zapłodnienie przez plemniki.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij